Neemt u uw medicijnen wel goed?

De afgelopen twintig jaar is het geneesmiddelengebruik in
Nederland ruim verdubbeld, en daarmee ook het aantal mensen dat hun medicatie weleens niet inneemt zoals het hoort. Onderzoeksresultaten lopen uiteen, maar 30 tot 50 procent van de (chronisch zieke) mensen die langdurig medicijnen nodig hebben, neemt die niet of niet volgens voorschrift in. Ze slaan af en toe een pil over of nemen hem op het verkeerde moment van de dag in. Het komt ook voor dat patiënten zonder overleg de dosering aanpassen (zowel meer als minder nemen), of helemaal met hun medicatie stoppen.

Vooral bij middelen die problemen moeten voorkomen, zoals medicijnen die de bloeddruk of het cholesterolgehalte verlagen, blijkt het lastig om ‘therapietrouw’ te zijn. Je merkt er immers (op korte termijn) niets van als je je niet aan de regels houdt. Bij andere medicijnen, zoals antidepressiva, duurt het even voor je merkt dat ze werken. Ondertussen kun je wel last hebben van bijwerkingen. Dat maakt het soms lastig ze trouw te blijven innemen.

Kritisch zijn mag
Hoe ouder mensen worden, hoe meer moeite ze hebben medicijnvoorschriften te volgen. Dat heeft vaak met vergeetachtigheid te maken, maar ook met het feit dat ouderen dikwijls veel medicijnen gebruiken en op verschillende tijden op de dag, voor of na het eten. Hoe meer verschillende middelen en hoe complexer de voorschriften, hoe groter de kans dat het fout gaat. Is dat erg?

“Dat hangt ervan af”, zegt Martina Teichert, apotheker en epidemioloog. “Als je af en toe een cholesterolverlager vergeet, kan dat geen kwaad. Maar voor de meeste middelen luistert de dosering nauw. Als je ze vergeet, kunnen ze minder goed werken. Neem je ze te snel achter elkaar in, dan kun je last krijgen van bijwerkingen. Bij bacteriële infecties is het belangrijk de antibioticakuur af te maken. Anders kunnen bacteriën ongevoelig worden voor het middel en helpt het een volgende keer niet meer.”

Stel: je bent een keer een dosering vergeten. Dan neem je er de volgende keer gewoon twee. Toch? “Geen goed idee”, waarschuwt Teichert. “Dan kunnen er nare bijwerkingen optreden. In het ergste geval kun je door verkeerd medicijngebruik zelfs in het ziekenhuis belanden.”
Dat wil overigens niet zeggen dat je niet kritisch mag zijn over de middelen die je krijgt voorgeschreven. Sterker nog, volgens Teichert is dat juist goed. Twijfels over medicatie of problemen met het innemen? Bespreek ze altijd met de huisarts of apotheker! Teichert: “Denk nooit: mijn vraag is dom. Of: ik wil niet zeuren. Apothekers zijn opgeleid om mensen met hun medicijngebruik te helpen. En veel medicatieproblemen zijn eigenlijk simpel te verhelpen.”

Horde 1: Oeps, vergeten...
Vooral als je meerdere middelen op verschillende momenten van de dag moet gebruiken, kan het lastig zijn je aan de voorschriften te houden. Dat is ook het geval als je niet veel merkt van de werking of wanneer je de medicatie moet innemen op momenten die je slecht uitkomen. ’s Ochtends vroeg bijvoorbeeld, als je eigenlijk nog niet helemaal wakker bent. Of als je aan het werk bent. Dan is een pilletje gauw vergeten.

Oplossing: Er is een service waarbij je een sms op je mobiele telefoon krijgt, telkens als je medicatie moet gebruiken. En wie veel verschillende pillen moet innemen, kan het zichzelf op allerlei manieren gemakkelijker maken. Vraag de apotheker alle benodig-de medicatie eens per drie maanden af te leveren, zodat je niet zelf met herhaalrecepten in de weer hoeft. Als de apotheker de pillen dan ook nog in een medicijndoos of -rol aanlevert, heb je voor elk moment dat je medicatie moet gebruiken steeds de juiste hoeveelheid pillen bij elkaar.

Nog simpeler is het om de verschillende voorschriften op elkaar af te laten stemmen, bijvoorbeeld door (in overleg met de arts) te kijken of alle medicatie op hetzelfde moment van de dag kan worden ingenomen. De apotheker kan de medicijnen ook verpakken in zakjes per gebruikstijdstip. Op het zakje staat wat erin zit. En er bestaan al apparaatjes die een signaal geven als het tijd is om de medicijnen in te nemen.

Horde 2: Heeft ’t wel nut?
Je merkt geen effect van je medicijnen. Of de klachten zijn al over. Waarom zou je je pillen dan nog nemen? Ook vooroordelen kunnen iemand tegenhouden. Dat je van een middel aankomt, bijvoorbeeld. Dat je eraan verslaafd raakt, dat het gewoon niet werkt, dat het ‘chemische troep’ is. Heel oude mensen denken nog weleens dat klachten bij de leeftijd horen en dat er toch niets aan te doen is.

Oplossing: Bespreek de twijfels met arts en apotheker. Vaak is er sprake van een misverstand. Zo niet, dan is het misschien beter om in overleg de dosering aan te passen of van middel te veranderen.

Horde 3: Help, bijwerkingen!
Om met het positieve nieuws te beginnen: lang niet iedereen heeft last van bijwerkingen. Slechts een paar procent van de medicijngebruikers krijgt ernstige klachten. Ontstaan er toch ongemakken, dan kan daar in veel gevallen prima iets aan worden gedaan.

Oplossing: Dikwijls is het een kwestie van geduld – veel bijwerkingen gaan na twee weken vanzelf over. Zo niet, ga dan niet zelf met de dosering experimenteren, maar overleg met de arts. Die kan de dosering aanpassen, een ander middel voorschrijven of iets geven dat de bijwerkingen tegengaat. Verschillende medicijnen kunnen elkaar ook ‘in de weg’ zitten. Meld daarom altijd bij de apotheek welke vrij verkrijgbare middelen (zoals pijnstillers) je gebruikt. Dat geldt ook als je medicijnen uit het ziekenhuis hebt meegekregen of op vakantie medicatie hebt gehaald.

Horde 4: Hap, slik, niet weg
Het innemen van (grote) tabletten of capsules gaat niet iedereen even makkelijk af. Sommige mensen breken ze daarom in stukjes of kauwen erop. Niet verstandig, want dat kan de werking ervan verminderen. Ook bij andere vormen van medicatie, bijvoorbeeld oogdruppels, kan het lastig zijn het middel volgens voorschrift te gebruiken.

Oplossing: Veel mensen gooien tijdens het slikken hun hoofd naar achteren. Door het hoofd naar voren te buigen terwijl de tablet of capsule met water wordt doorgeslikt, gaat het veel gemakkelijker. Vraag bij slikproblemen advies aan de apotheker. Op www.apotheek.nl staan instructiefilmpjes, onder ander over het innemen van tabletten en oogdruppelen.

Horde 5: Bang door de bijsluiter
Medicijnfabrikanten zijn wettelijk verplicht alle bijwerkingen die ooit zijn voorgekomen in de bijsluiter te vermelden. Hele waslijsten zijn dat!
Logisch dat sommige mensen zenuwachtig of bang worden als ze die lezen.
Oplossing: Vraag huisarts of apotheker hoe groot in dit specifieke geval de kans op de verschillende bijwerkingen is en wat je moet doen als je er last van krijgt.

Een goed gesprek
In alle gevallen geldt dat het zinvol kan zijn een medicatie-adviesgesprek bij de apotheek aan te vragen. Dan kan in alle rust worden doorgenomen welke middelen er worden gebruikt, of die nog allemaal nodig zijn en of de dosering en toediening handiger kunnen.