Wat hoort er wél en niet in je medicijnkastje?

De meeste mensen hebben standaard paracetamol in huis. Een goede keuze, aldus ­apotheker Hana Softic. Wat haar betreft is ­paracetamol de enige vrij verkrijgbare pijnstiller die een plek in het medicijn­kastje verdient. “Eigenlijk ben ik verbaasd dat NSAID-­pijnstillers – zoals ibuprofen, ­naproxen en diclofenac – óók gewoon bij de drogist te koop zijn.” NSAID’s ­kunnen een nare wisselwerking hebben met bepaalde bloed­drukverlagende medicijnen, ­zogeheten ACE-­remmers (waarvan de namen ­eindigen op ‘-pril’, zoals captopril en ­enalapril). Softic: “Best veel ouderen slikken zo’n bloeddruk­verlagend ­medicijn. Slik je ­tegelijkertijd ook een NSAID, dan loop je meer ­risico op bijvoorbeeld acuut nier­falen. Ook kunnen NSAID-pijnstillers de maag ­beschadigen en zelfs tot een maagbloeding ­leiden. ­Andere ­medicijnen die niet goed ­samengaan met NSAID’s zijn sommige bloed­verdunners. Ook ­hiervan is bekend dat deze combinatie een maag­bloeding kan veroorzaken.” Ten onrechte gaan patiënten er soms vanuit dat hun arts weet welke receptloze middelen zij slikken naast de ­medicatie die ze krijgen voorgeschreven. ­Softic: “Als een huisarts, ­cardioloog of een andere specialist niet heeft gevraagd wat je in het ­medicijnkastje hebt staan, weet hij of zij dat niet.’’ Heb je liever een NSAID dan paracetamol, vraag dan advies bij je apotheek, aldus Softic. ‘‘Daar hebben ze een overzicht van je voor­geschreven medicatie en de kennis om hierover te adviseren.”

‘Paracetamol is een betere keuze dan NSAID’s voor in het medicijnkastje’

Maagzuurremmers en maagbeschermers

Brandend maagzuur, oprispingen, een opgeblazen ­gevoel: het zijn nare klachten waar veel mensen last van hebben. Milde maagmedicijnen zijn prima voor in het medicijnkastje, zegt Hana ­Softic. Bijvoorbeeld ­middelen als Rennie en antagel, die het maagzuur ­binden en neutraliseren. Je hoeft niet meteen naar een maagmedicijn te grijpen, tipt Softic: “Als je weet dat je na pittig eten of een grote maaltijd last krijgt van brandend maagzuur, dan is het beter om daar wat voorzichtiger mee te zijn. En wanneer je ’s avonds of ’s nachts last hebt van zure ­oprispingen, kun je in bed het kussen wat hoger leggen. Helpt dat voldoende tegen de klachten, dan hoef je geen maag­tablet te nemen.” Bij de drogist kun je ook op eigen initiatief ‘zwaardere’ maagzuurremmers kopen, zoals ­omeprazol en pantoprazol. Dit soort middelen worden ook wel door (huis)artsen voorgeschreven om de maag tijdelijk te ­beschermen. Bijvoorbeeld als je een medicijn slikt dat de maag kan beschadigen, zoals ­ibuprofen, naproxen of diclofenac. Apotheker Softic vindt dat je voorzichtig moet zijn met dit soort maag­beschermers, zelfs al zijn ze vrij verkrijgbaar: “De bijwerkingen, ook op de langere termijn, kunnen juist schade toebrengen.” Gebruik een maagzuurremmer zo kort mogelijk, staat dan ook te lezen op Thuisarts.nl van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Langdurig maagzuurremmers slikken geeft iets meer kans op onder andere botontkalking (en dus het ­breken van een bot), ontstekingen van maag en darm, en een tekort aan vitamine B12 in het bloed. Het NHG: ‘‘Meestal zijn de voordelen van stoppen groter dan de nadelen. Vooral als u 60 jaar of ouder bent. Bespreek stoppen met maagzuurremmers met de huisarts.’’

Middelen tegen diarree of om verstopping te verhelpen

Diarree wordt vaak veroorzaakt door een virus. Hana ­Softic: “Bij diarree geeft het lichaam aan dat er iets ‘uit’ moet. Een ziekmaker. Daarom zou ik diarreeremmers niet ­zomaar aanraden voor het medicijnkastje. Door zo’n middel te slikken, stop je een natuurlijk proces.’’ Wat je beter wel in huis kunt hebben voor het geval je ineens last krijgt van diarree is ORS. ‘‘Een zakje ORS bevat een mengsel van zouten en druivensuiker en voorkomt dat je uitdroogt.’’Wat te doen bij het omgekeerde: als je last hebt van verstopping? Softic: ‘‘Een goed middel dat je zonder recept kunt kopen is macrogol. Dit is een poeder dat je met water of vruchtensap mengt en opdrinkt. Het maakt de ontlasting zacht, waardoor die makkelijker het lichaam uitgaat.” Bijwerkingen heeft macrogol ­nauwelijks, wel kun je er diarree van krijgen. Een ander veilig middel tegen verstopping dat je ­zonder recept kunt kopen is lactulose, aldus Softic: ‘‘Ook dit is een drankje. Het heeft als mogelijke bijwerking ­winderigheid. En er zit suiker in, wat niet handig is voor mensen met diabetes. Ik zou de apotheker om advies vragen.” Andere middelen tegen verstopping adviseert ze liever niet.

Tegen hooikoorts en jeuk

Ook handig om in huis te hebben zijn pilletjes tegen ­allergieën, hooikoorts en jeuk. Maar welke? Middelen met de ingrediënten cetirizine of lora­tadine zijn een goede keuze, zegt Hana Softic. Deze ­medicijnen stoppen de werking van de lichaamseigen stof histamine, die de allergische klachten veroorzaakt. “Vroeger kon je van tabletjes tegen allergie suf worden. Bij ­cetirizine en loratadine is deze bijwerking minder sterk.” Zorg daarnaast voor een potje vaseline in je medicijnkastje, aldus ­Softic. ‘‘Als je hooikoorts hebt en je gaat naar buiten, dan helpt het om een beetje vaseline in je neusgaten te smeren. De ronddwarrelende pollen in de lucht blijven in de ­vaseline plakken, waardoor je minder last hebt van de allergie. Een zonnebril opzetten helpt ook, daarmee bescherm je je ogen tegen pollen in de lucht.” Nog een tip: ­“Heb je last van een droge huid die soms wat jeukt, dan is een ­neutrale zalf of crème een aan­rader. Dit zijn ­‘indifferente’ ­crèmes, een verzamelnaam voor alle smeersels waar geen ­werkzame stoffen in ­zitten en die alleen verzorgend zijn. Er zijn vette ­crèmes zoals vaseline, maar ook minder vette zoals lanette-crème en ­cetomacrogol-crème.’’

Tegen verkoudheid

Last van niezen, een loopneus of een verstopte neus, koorts, hoest, keelpijn, heesheid, minder ruiken en/of oorpijn? Dit soort klachten horen bij verkoudheid. De slijmvliezen in de neus en keel ­zijn dan ontstoken. Verkoudheid ontstaat door een virus. ­Antibiotica helpen niet: die werken alleen tegen ­bacteriën. Zonder recept kun je xylometazoline-spray of -druppels kopen. Dit middel vermindert de zwelling van het slijmvlies in de neus- en keelholte, waardoor je makkelijker door de neus kunt ademen. Gebruik ‘xylo’ niet langer dan een week; huisartsen­genootschap NHG waarschuwt dat anders de slijm­vliezen kunnen ­beschadigen. ‘‘Beter is het om met een zoutoplossing te druppelen als de neus verstopt is’’, aldus apotheker Hana Softic. Het recept voor gezouten water (alleen voor volwassenen): los een theelepel zout op in een limonade­glas met lauw water en doe een paar keer per dag een paar druppels in ieder neusgat.

Bij hoest en keelpijn

Over hoesttabletten kan apotheker Hana Softic kort zijn: haal die bij de eigen apotheek. “Daar krijg je als het goed is de vraag wat voor soort hoest je hebt, en dus het juiste middel. Als je last hebt van hoest is het ook belangrijk om naar je medicijnen te kijken, want het kan zijn dat die hoest de bijwerking is van een medicijn. De apotheek heeft een overzicht van de medicijnen die je al op recept slikt. Sommige bloed-druk­verlagers kunnen bijvoorbeeld als bijwerking prikkel­hoest veroorzaken. Misschien is het dan beter om in overleg met je arts te kiezen voor een andere bloeddrukverlager die deze bijwerking niet heeft.” Is de hoest geen bijwerking van een geneesmiddel dat je slikt? “Dan zijn hoesttabletten prima om in huis te hebben.”Handig bij keelpijn zijn zuigtabletten, dropjes of harde snoepjes. Ze stimuleren de doorbloeding in de keel en kunnen verzachtend werken. Softic: “Maar de pijn zal er niet door verdwijnen. Daarvoor is paracetamol een betere oplossing.”

Om je vitamine D op peil te houden

Vitamine D mag op latere leeftijd niet ontbreken in het medicijnkastje. De meeste 50-plussers slikken ­dagelijks vitamine D en dat is een goede zaak, zegt Hana Softic. De vitamine is belangrijk voor sterke ­botten, tanden, spieren en de afweer. Extra vitamine D is nodig voor vrouwen na hun 50ste, en voor mannen na hun 70ste. Met een ­getinte huid heb je in Nederland altijd extra vitamine D nodig, dus ook voor je 50ste. En ook zwangere ­vrouwen en kinderen tot en met 3 jaar hebben extra vitamine D ­nodig. Welk supplement kies je dan? Een vitaminepil met 10 microgram (400 IE) vitamine D per dag is goed tot 70 jaar, aldus huisartsengenootschap NHG. Vanaf 70 jaar neem je per dag 20 microgram (800 IE).De huid maakt ook zelf vitamine D aan met behulp van zonlicht. Het NHG ­adviseert daarom elke dag minstens een halfuur ­buiten te zijn, liefst tussen 11.00 en 15.00 uur, ook als het bewolkt is. Met de zon die op je gezicht en handen komt, kan het lichaam vitamine D aanmaken.

En verder ook nog handig: thermometer, tekentang, ontsmettende alcohol

Apotheker Hana Softic vindt het ook nuttig om desinfecterende alcohol voor de huid in huis te hebben. “Die kun je bij een wondje op de huid aanbrengen voordat er een pleister overheen gaat. Een koortsthermometer is ook belangrijk. En als je veel in de natuur of in je tuin bent, zou ik een tekentang aanraden. Dat is een pincet waarmee je een teek kunt verwijderen.’’ Ze raadt tot slot aan om de houdbaarheidsdatum van welk medicijn ook nooit te overschrijden. “Dan weet je zeker dat wat je gebruikt nog werkzaam is. Ik zou daar zelf geen risico’s mee nemen.”

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine februari 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.