Hoe herken je dementie?

Getty Images

Is het gewoon vergeetachtigheid of is er toch meer aan hand? Dementie is er in veel verschillende vormen. Dit zijn de eerste signalen… en dit kun je zelf doen om de risico’s te verkleinen.

Dementie is de verzamelnaam voor ruim vijftig verschillende hersenziektes, waarvan alzheimer de meest voorkomende en waarschijnlijk ook de bekendste is. Verder komen vasculaire dementie, frontotemporale dementie (FTD) en Lewy body dementie veel voor. De grootste gemene deler is dat de hersenen door celschade informatie niet meer goed kunnen verwerken.

Getallen

De cijfers liegen er niet om: in Nederland komen er ieder uur vijf mensen met dementie bij. Er zijn maar liefst 300.000 Nederlanders met dementie, waarvan ruim 100.000 dat nog niet weten. Volgens Alzheimer Nederland zal het aantal mensen met dementie explosief stijgen: naar ruim 620.000 in 2050. De kans op dementie neemt sterk toe met de leeftijd. Toch zijn er naar schatting 15.000 mensen met dementie die jonger zijn dan 65 jaar. Eén op de drie vrouwen krijgt dementie, tegen één op de zeven mannen. Dit verschil komt doordat de levensverwachting van vrouwen hoger is.

De eerste symptomen van dementie

De verschijnselen van dementie verschillen per persoon en per vorm van dementie. Toch zijn er wel algemene symptomen die op de aandoening kunnen wijzen. Terugkerende geheugenklachten bijvoorbeeld: het vergeten van belangrijke data of gebeurtenissen, het herhalen van vragen, moeite hebben met het opslaan van nieuwe informatie en het gebruik van spiekbriefjes om dingen te onthouden. Ook als dagelijkse handelingen steeds moeilijker gaan, zoals het beoefenen van een hobby, kan dat op dementie wijzen. Of als de volgorde van handelingen bij bijvoorbeeld koken of koffie zetten moeilijk te onthouden wordt.

Iemand met beginnende dementie heeft vaak ook minder tijdsbesef en raakt vaker de weg kwijt. Of hij of zij raakt spullen kwijt of legt ze op vreemde plaatsen, zoals een zonnebril in de koelkast. Ook het beoordelingsvermogen kan achteruit gaan. Dat merk je bijvoorbeeld bij het boodschappen doen. Producten kopen die helemaal niet nodig zijn, kan een signaal zijn van beginnende dementie.

Smoesjes

Een ander kenmerk van dementie is dat iemand gesprekken steeds moeilijker kan volgen of voeren. Het vergeten van woorden en namen komt veel voor. Ook het handschrift is niet meer zo duidelijk. Mensen ondernemen minder dan voorheen; ze zitten urenlang voor de televisie en slapen veel langer dan gewoonlijk. Een ander verschijnsel is onrust; steeds iets zoeken of opruimen bijvoorbeeld.

Minder bekend zijn de volgende symptomen. Iemand met dementie kan moeite krijgen met lezen, afstanden inschatten en het onderscheiden van kleur of contrast. Soms herkent iemand zichzelf niet meer in de spiegel. Ook het karakter verandert. Iemand kan verward, achterdochtig, depressief of angstig worden.

De diagnose

Het is niet eenvoudig de diagnose dementie vast te stellen. Vergeetachtigheid en gedragsveranderingen kunnen veel verschillende oorzaken hebben. Wil je weten of er sprake is van dementie? Ga naar de huisarts. Die doet onderzoek en stuurt je als het nodig is door naar een specialist. De aandoening is niet te genezen. Met de juiste behandeling kunnen de achteruitgang en symptomen wel worden geremd. Na de diagnose kan een casemanager dementie je helpen bepalen welke zorg nodig is en waar je daarvoor terechtkunt.

Wat kun je zelf doen?

Een aantal factoren verhoogt de kans op het krijgen van dementie. Denk aan een te hoge bloeddruk, diabetes en overgewicht. Allemaal dingen waar je zélf iets aan kunt doen. 30 procent van de gevallen van dementie is volgens wetenschappers te voorkomen met een gezonde leefstijl. Je leefstijl aanpassen heeft op elke leeftijd zin, maar vijftigers en zestigers die ongezond leven, kunnen hun kans op dementie zelfs halveren door gezonder te gaan leven. Hoe eerder hoe beter, want als de hersenen al schade hebben opgelopen, is dit niet ongedaan te maken.