‘Vraag altijd om een CTA-scan bij een herseninfarct’
Geen infuus met sterke bloedverdunners, maar een katheter die het bloedpropje weghaalt. Het zorgt ervoor dat minder mensen blijvend gehandicapt zijn na een herseninfarct. Prof. dr. Diederik Dippel, neuroloog in het Erasmus MC in Rotterdam, stond aan de wieg van deze nieuwe behandelmethode.
Diederik Dippel (58) is neuroloog en hoogleraar Acute Neurovasculaire Aandoeningen in het Erasmus MC in Rotterdam. Samen met Charles Majoie, hoogleraar Neuroradiologie in het AMC in Amsterdam, leidde hij het MR CLEAN onderzoek, waarin voor het eerst werd aangetoond dat trombectomie goed werkt. Het werd door specialistenvereniging FMS bekroond als het meest baanbrekende onderzoek in 2017. Dippel leidt nu samen met Majoie het CONTRAST-consortium, dat onderzoek doet naar verbeteringen in de behandeling van herseninfarcten en hersenbloedingen.
Waarom bent u zo enthousiast over deze behandeling?
“Uit ons onderzoek blijkt dat mensen na de nieuwe behandeling beter herstellen van een herseninfarct. Ze kunnen beter praten, lopen en denken. Dat is drie maanden na de ingreep al duidelijk, en zelfs na twee jaar is het verschil nog te zien. En het is nog veiliger ook. Dat is enorme winst. De behandelaars in ons onderzoek zagen mensen soms zelfs op de operatietafel al opknappen door de ingreep. Ze kwamen bij en konden weer praten.”
Even terug: wat is een herseninfarct?
“Bij een herseninfarct, ook wel beroerte genoemd, zit er een bloedpropje vast in een slagader in de hersenen. Het bloed kan er niet meer goed langs en er ontstaat zuurstoftekort. Elke minuut dat het langer duurt, lopen de hersenen meer schade op. Je krijgt direct een verlamde arm, scheve mond en/of kunt moeilijk praten. Er moet dus snel iets gebeuren aan de afsluiting. Dat ging altijd met een infuus met sterke bloedverdunners, zoals alteplase. Sinds kort kan het vaak ook met een katheter. Dit wordt ook een trombectomie of IAT genoemd.”
Hoe gaat een trombectomie?
“Simpel gezegd: vanuit de lies wordt een katheter ingebracht in een bloedvat. De katheter gaat omhoog tot helemaal in de hersenen, naar het verstopte bloedvat. Een grijper of zuiger neemt het bloedpropje mee uit het vat en trekt het weer terug via de lies naar buiten. De prop is weg, en de doorbloeding van de hersenen is hersteld.”
Werkt het bij iedereen?
“Nee, het is geschikt bij ongeveer 10 procent van de herseninfarcten. Je moet op tijd in het ziekenhuis zijn, wat helaas vaak niet zo is. Vervolgens is de behandeling alleen mogelijk als je een propje hebt in de grotere hersenvaten. De dokter kan dat beoordelen met een CTA-scan, dus niet met een gewone CT-scan. Met een CTA-scan beeld je de slagaders in de hersenen af, en stel je vast dat er een grote afsluiting is. Vraag dus altijd om een CTA-scan als je naaste een herseninfarct heeft. Een dokter die dat niet doet heeft echt wat uit te leggen, want het staat in de richtlijn.”
En dan? Niet ieder ziekenhuis geeft deze trombectomie.
"Nee, het kan alleen in gespecialiseerde ziekenhuizen. Als je in een ander ziekenhuis ligt en je hebt een behandelbare afsluiting in een hersenvat, moet de ambulance je snel weer meenemen. In ons onderzoek zagen we dat de ambulance in kleinere ziekenhuizen als Goes met draaiende motor bleef wachten op de uitslag van de CTA-scan, zodat hij snel door kon naar een gespecialiseerd ziekenhuis.”
Waarom kan een trombectomie niet in ieder ziekenhuis?
“Het is een moeilijke operatie. Bij deze ingreep werken neurologen samen met neuro-interventieradiologen. Dat is een supergespecialiseerde arts waarvan er niet veel zijn. Het is onmogelijk om die 24 uur per dag in touw te hebben in elk ziekenhuis. Ze zouden ook te weinig ervaring opdoen. Daarom is het op dit moment geconcentreerd in 18 ziekenhuizen, verspreid over het land.”
Kun je te oud zijn voor deze operatie?
“Wij hebben in ons onderzoek vooral ook gekeken naar oudere mensen met veel bijkomende kwalen. En dan nog bleek dat ze extra opknapten door de operatie. Je bent er dus nooit te oud voor. Jaarlijks krijgen nu 1300 mensen met een acuut herseninfarct een trombectomie, maar dat zouden er veel meer moeten zijn. De meeste mensen lopen de trombectomie mis omdat ze te laat in het ziekenhuis komen.”
Wanneer ben je te laat?
“De sterke bloedverdunner kan alleen de eerste vierenhalf uur worden gegeven. De trombectomie kan alleen de eerste zes uur, en bij een uitzonderlijke patiënt soms later. Daarna kunnen we geen acute behandeling meer geven. Slechts 40 procent van de mensen met een herseninfarct is op tijd in het ziekenhuis voor behandeling, de rest komt te laat binnen. Hoe sneller je erbij bent, hoe minder de hersenen beschadigd raken.”
Waardoor komen mensen te laat?
“Vooral doordat ze te laat 112 bellen. Een hartinfarct, dat merk je meestal zelf wel. Maar een herseninfarct vaak niet. De hersenen, die dat normaal zouden opmerken, werken immers niet goed meer. Zie je iemand een beetje scheef zitten? Of zie je iemand vreemd vallen? Het lijkt niet alarmerend, maar het is wel reden voor groot alarm. Direct 112 bellen. Ik heb het zelf meegemaakt: een familielid kreeg een beroerte in de auto, als bijrijder gelukkig. Ze zei niets over haar verlamde arm, omdat ze dacht dat ze even niet zo lekker was en het wel weer over zou gaan. Zo subtiel kan het dus zijn.”
Wat kun je doen om een beroerte te voorkomen?
“Veel mensen hebben boezemfibrilleren of een hoge bloeddruk zonder het te weten. Gevaarlijk, want dat zijn de grootste risicofactoren voor een herseninfarct. Laat daarom jaarlijks naar je hart luisteren en je bloeddruk controleren. Dat zou een hoop herseninfarcten schelen.”
En als je eenmaal een beroerte hebt gehad?
“Vergeet de medicijnen niet te slikken, want die helpen heel goed om een nieuw infarct te voorkomen. Zet je sociale kring in om te controleren of alles goed met je gaat. Woon je alleen, start dan een whatsapp-groep met vrienden of familie, of bel elkaar iedere ochtend. Reageert er iemand niet? Dan kan het een herseninfarct zijn.”
En hoe zit het bij een hersenbloeding?
“Een hersenbloeding is nog gevaarlijker dan een herseninfarct. In 40 procent van de gevallen is het dodelijk en er bestaat nauwelijks behandeling voor. Het komt gelukkig ook minder vaak voor. We gaan nu onderzoek doen naar een betere behandeling van hersenbloedingen. Dat doen we samen met neuro-interventieradioloog Charles Majoie, en een groot team van neurologen, radiologen en neurochirurgen uit verschillende ziekenhuizen. We gaan ook kijken of de trombectomie nog beter kan.”
Tot slot: welke patiënt is u het meest bijgebleven?
“Dat was een van de eerste patiënten bij wie we de trombectomie hebben toegepast. Toevallig was het een werkneemster van het geriatrisch revalidatiecentrum waar wij nauw mee samenwerken. Toen zij in het ziekenhuis kwam, was ze al meer dan een uur volledig verlamd aan een kant, ze kon niet praten en niet goed zien. Zonder de behandeling zou zij levenslang gehandicapt en zorgbehoeftig zijn gebleven. Nu is ze volledig hersteld en alweer jaren aan het werk op haar oude plek.”
Hoge bloeddruk en boezemfibrilleren zijn de grootste risicofactoren voor een beroerte. Lees meer op www.plusonline.nl/hogebloeddruk en www.plusonline.nl/hartslag
