Hoe ga je om met het overlijden van een huisdier?

In hoeverre is het overlijden van een dier te vergelijken met het overlijden van een mens?

‘Er zijn veel overeenkomsten. Ongeveer 80 procent van de huisdierbezitters ziet zijn of haar huisdier als een lid van het gezin. Wanneer deze overlijdt ontstaat er een rouwproces. Wanneer een mens overlijdt hebben we allerlei rituelen. Dat doen we natuurlijk niet voor niets. Doordat je je gesteund voelt, kan het rouwproces beter en sneller verlopen. Je ziet vaak dat als het gaat om de dood van een huisdier, mensen daar alleen mee worstelen. Als het meezit, vraagt de omgeving nog een of twee weken na de dood ernaar en dan wordt het ontzettend stil.’

Zijn er ook grote verschillen?

‘Het grote verschil is dat als je partner overlijdt, je bijvoorbeeld in financiële problemen kan komen of dat er gedoe is over de erfenis. Die materiële zaken heb je bij een huisdier niet. Daarnaast gaat de omgeving ook anders om met het overlijden van een mens dan met een huisdier.’ 

Hoe verloopt een rouwproces na het overlijden van een geliefd dier?

‘Het begint met de anticipatiefase, dat is eigenlijk voordat het dier overlijdt. Mensen gaan zich voorbereiden op de dood. Dit is een hele waardevolle periode. Mensen maken vaak nog een laatste wandeling of zeggen dat ze ontzettend veel van dat dier houden. Dan heb je de crisisfase: de fase na de euthanasie – ongeveer 95 procent van de meeste gezelschapsdieren in Nederland worden geëuthanaseerd. Mensen verkeren in een soort schok. Daarna heb je de fase van herstel. Je realiseert je dat je dier dood is. Sommige mensen kunnen zich daar heel schuldig over voelen. Of ze geven bijvoorbeeld de dierenarts de schuld. Ten slotte is het eindstadium. Mensen krijgen er vrede mee en gaan eventueel nadenken over een nieuw huisdier.’

Hoe lang duurt zo’n rouwproces?

‘In Nederland duurt het gemiddelde rouwproces - bij honden- en kattenbezitters - 8,5 maand. Hoe dit zit bij onder andere paardenbezitters is niet onderzocht. De twee variabelen die invloed hebben op de duur van het rouwproces is de band die je met je huisdier had (hoe sterker die band, hoe langer het rouwproces duurt) en hoe de euthanasie is verlopen.’

Wat adviseert u aan mensen die zich alleen voelen tijdens het rouwproces?

‘Ga op zoek naar andere mensen waarbij je je verhaal kwijt kunt. Er zijn vaak uit heel onverwachte hoeken twee of drie mensen die het wel snappen. Daar kan je vaak wel over je verdriet spreken. Vergeet niet dat een rouwproces een aanpassingsproces is: je moet je aanpassen aan een leven zonder die persoon of zonder dat dier. Het helpt niet als mensen roepen ‘dan ga je vanmiddag naar het asiel en dan haal je een nieuwe’. Het is namelijk geen koelkast. Als je koelkast kapot gaat is dat hartstikke rot, maar dan ga je naar de winkel en morgen staat er een nieuwe. De meeste mensen hebben geen band met hun koelkast, dus dat kan ook. Maar als je wel een band hebt met iets dan kan je niet zomaar het een voor de ander vervangen.’  

Wat kunnen mensen doen tegen opmerkingen, zoals ‘stel je niet zo aan’ en ‘je weet toch dat zo’n dier doodgaat’?

‘Als mensen dat roepen is dat ontzettend pijnlijk. Zij hebben die band die jij met je huisdier had niet ervaren. Aan de andere kant kan je ze het niet kwalijk nemen, want ze zijn erg onwetend. Maar ik adviseer altijd om er een beetje uit de buurt te blijven.’

Nienke Endenburg (19..) is GZ-psycholoog en universitair docent aan de Universiteit Utrecht, faculteit Diergeneeskunde, departement Dier in Wetenschap en Maatschappij. Zij doet onder andere onderzoek op het gebied van de relaties tussen mensen en dieren. Nienke Endenburg heeft een speciale interesse in de invloed van dieren op de ontwikkeling van kinderen, honden-, katten- en paardengedrag, dierenwelzijn, huiselijk geweld en dierenmishandeling.