Hulp als je naaste kanker heeft

“Er voltrekt zich een aardbeving in je leven op het moment dat iemand in je nabije omgeving kanker krijgt”, vertelt Judith Kunst, medisch maatschappelijk werker in het Antoni van Leeuwenhoek (AVL) in Amsterdam. “Je dagelijkse leven komt vaak in het teken te staan van de behandeling van degene die ziek is. Het leven dat je samen had is niet meer hetzelfde. Hoewel je als naaste vaak alles wilt doen voor degene die ziek is, is het net zo ­belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. Soms kun je daar wel wat hulp bij gebruiken.” Kunst is verbonden aan het Centrum voor Kwaliteit van Leven, onderdeel van het AVL. Dit centrum ondersteunt mensen met kanker en hun naasten tijdens de periode van ziek zijn en daarna. “We bieden ondersteuning op allerlei vlakken: van psychologische hulp en fysiotherapie tot creatieve therapie en voedingsadvies.”

Tijd voor jezelf nemen

“Bij het AVL vinden we de zorg voor de naaste heel belangrijk. Voor de patiënt is het natuurlijk cruciaal dat de naaste overeind blijft. Mensen die ziek zijn, maken zich soms zorgen over de mensen om zich heen. Redden die het nog wel? Je helpt degene die ziek is door goed voor jezelf te zorgen. Maar als naaste heb je zelf ook van alles te verwerken; het is belangrijk om daar aandacht aan te besteden. Neem af en toe tijd voor jezelf. Ga eens sporten of spreek af met een goede vriend of vriendin. Je hart luchten kan enorm helpen. Ook praten met een professional is vaak een goede ondersteuning, zeker als je merkt dat het wel erg veel is. Als je altijd maar moe bent, een kort lontje hebt of je lastig kunt concentreren, is het tijd om hulp te ­zoeken. Praten met iemand helpt je bij de verwerking en bij het ­omgaan met de nieuwe situatie. Sommige ziekenhuizen, zoals het AVL, bieden ook psychologische zorg voor naasten. Maar ook op tal van andere plekken is er hulp te vinden.”

Je hoeft niet alles te slikken

“Mensen denken vaak dat je als naaste altijd maar lief moet zijn en goed moet doen. Dat is voor veel naasten een ­enorme stressfactor. Door de ziekte sta je onder hoge druk. Het is daarom heel normaal als je een keer uit je slof schiet of ruzie maakt. Als naaste ben je ook moe en gespannen. Voel je daar niet schuldig over; het is de schuld van de ­kanker. Je hoeft ook niet alles te slikken van iemand die ziek is. Het belangrijkste is om dingen met ­elkaar te bespreken. Blijf verbonden. Een tijd geleden kwam een stel bij mij op gesprek waarvan de man erg ziek was en zich steeds verder terugtrok. Hij was bot en narrig. Zijn vrouw wilde er niets van zeggen omdat hij het al zo moeilijk had. Maar daardoor voelde zij zich heel alleen. Tijdens ons gesprek vertelde de man dat hij het eng vond om nog echt contact te maken met zijn vrouw, omdat hij dood zou gaan. Als ze het fijn zouden hebben, zou ze hem later nog meer missen. Op zo’n moment helpt het om woorden te geven aan je gevoelens. Deel wat er met je ­gebeurt. Soms schuurt het en moet je elkaar opnieuw vinden.”

Ga samen op zoek naar een nieuwe balans

Door kanker kan ook je intieme leven flink veranderen. Kunst: “Ik hoor weleens van stellen dat ieder aan een uiteinde van het bed ligt. Soms durven naasten de partner niet meer aan te raken. Ze houden het contact af omdat ze bang zijn dat ze de ander pijn doen. Als naaste kun je je dan heel eenzaam voelen. Ook dan is het belangrijk om met elkaar te blijven praten. Het is vaak zoeken naar een nieuwe balans. Door de ziekte ­veranderen de onderlinge verhoudingen. Als naaste is het belangrijk dat je niet alleen de rol van verzorger op je neemt. Teveel bemoederen (of ‘bevaderen’) is niet bevorderlijk voor je relatie en teveel zorg kan irritatie opwekken.”

Durf hulp te vragen

Corine Rijpkema is ergotherapeut bij het Centrum voor Kwaliteit van Leven en begeleidt mensen die ziek zijn en hun naasten tijdens de ­revalidatieperiode. Ze vertelt: “Ik bespreek met mensen hoe ze hun energie het beste kunnen ­verdelen op een dag en denk mee over hoe je de dagelijkse dingen weer op kunt pakken. De onderlinge rolverdeling thuis komt dan ook vaak ter sprake. Wie maakt de ­bedden op, wie doet de boodschappen en wie laat de hond meestal uit? Als iemand ziek is of aan het revalideren, dan gaan de dingen in huis niet meer zoals vroeger. Denk na over wat je op een dag moet, kunt en wilt doen. Als naaste kun je niet altijd alles overnemen. Zeker als je ook nog werkt, kan het snel heel veel worden. Veel ­naasten ­vinden hulp vragen lastig. Jij bent niet de patiënt. Je wilt niet de ­aandacht bij jezelf leggen. Vaak zijn mensen terughoudend om de ­omgeving om hulp te vragen. Ze willen niemand tot last zijn of ­denken al snel dat iets ­teveel ­gevraagd is. Maar vaak is dat niet het geval. Vertrouw erop dat ­degene die je om hulp vraagt het wel aangeeft als het niet lukt.”

Na de ziekte

Rijpkema: “Tijdens of net na de behandeling is het vaak makkelijker om hulp te vragen, maar als iemand langere tijd ziek is, dan wordt het vaak lastiger. Wees open en concreet over waar je nog hulp bij nodig hebt. Voor mensen in je omgeving is het juist fijn om iets te kunnen betekenen in een moeilijke tijd. Soms besef je pas als iemand weer beter is, wat er allemaal is gebeurd. De patiënt heeft het ­overleefd – maar jullie zijn er nog lang niet. Ook dan kun je als naaste hulp vragen. Praat met een goede vriend of met een professional en deel hoe het echt met je gaat. Je ­leven is niet meer hetzelfde als voor de ziekte. Soms kan degene die ziek is echt anders in het leven komen te staan. Iemand wil misschien een andere richting inslaan in het leven of een stuk minder gaan werken. Dat kan ook voor het leven van de naaste grote impact hebben. Het is ­belangrijk om in gesprek te ­blijven met elkaar en als het nodig is ­ondersteuning te zoeken.”

Hier kun je terecht voor hulp

Informeer bij het ziekenhuis waar je naaste behandeld wordt. Veel ziekenhuizen bieden psychosociale hulp voor patiënten en hun naasten.

Deze instellingen bieden psychologische hulp:

• In de regio Amsterdam kun je terecht bij het Ingeborg Douwes Centrum.
• Het Helen Dowling Instituut in Utrecht, Bilthoven, Arnhem en Nijmegen geeft steun aan mensen met kanker en hun naasten.
• In heel Nederland zijn zogenaamde IPSO-centra waar je als naaste profes­sionele ondersteuning kunt krijgen.
• De hond uitlaten. Via Stichting OOPOEH laten senioren door heel het land de hond uit van iemand die dat zelf even niet meer kan.
• In de podcastserie Kanker krijg je niet alleen vertellen naasten hoe je omgaat met alles wat er bij de ziekte kanker komt kijken.
• Het Centrum voor Kwaliteit van Leven van het AVL biedt veel informatie voor naasten. Op de website lees je ook veel ervaringsverhalen.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine mei 2022. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!