Begin 2024 toert Spraakmakers door het land. In deze theaterbelevenis vertellen drie acteurs prikkelende verhalen bij tijdloze klassieke muziek. Gijs Scholten van Aschat (64) bijvoorbeeld, vertelt dan over dementie, één van de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland.
Kunt u iets meer vertellen over uw aandeel in Spraakmakers?
“Binnen Spraakmakers vertel ik onder de titel Onvergetelijk over het thema dementie. Pianist Thomas Beijer speelt daarbij Geistervariationen van Robert Schumann, de Duitse componist die zelf ook aan dementie leed. Mijn voorkeur gaat eigenlijk altijd wel uit naar theater met muziek. Toen ik twee jaar geleden Cliënt E. Busken maakte (de toneelbewerking van de gelijknamige roman van Jeroen Brouwers, red.) heb ik er ook een muzikant bijgehaald. Dat beviel goed, omdat de interactie tussen spel, taal en muziek de voorstelling sterker maakt en meer diepgang geeft.”
Heeft u persoonlijk met dementie te maken gehad?
“Mijn inmiddels overleden vader leed aan dementie. Hij herkende mij nog wel en ik kon ook nog gesprekken met hem voeren. Maar het was vaak wel hetzelfde gesprek. Het is een ziekte die – naarmate we ouder worden – ons allemaal boven het hoofd hangt. En het afschuwelijke is dat je het wilt oplossen, maar dat niet kunt. Mijn vader vroeg op een gegeven moment of hij niet bij mij kon komen wonen. ‘Ik ben heel makkelijk, hoor!’ Toen moest ik zeggen: ‘Nee papa, dat gaat niet.’ Dan ging ik bij hem weg en dacht ik: waaróm kan het niet? Maar mijn vader had verzorging nodig. Bovendien was hij af en toe letterlijk de weg kwijt. Dat was echt hartverscheurend.”
Bent u zelf bang voor geestelijke of lichamelijke aftakeling?
“Natuurlijk, wie is dat niet? Ik geloof dat de Nederlandse filosoof Spinoza ooit zei: ‘Een wijs mens denkt over niets anders dan de dood. En in het denken over de dood, viert hij het leven.’ Dat vind ik een mooie uitspraak. Ook ik ben vaak met de eindigheid bezig. Maar per jaar speel ik in zo’n zes à zeven producties waarvoor ik heel veel teksten moet leren. En zolang mij dat nog moeiteloos afgaat, hoef ik me - denk ik - geen zorgen te maken.”
In 2024 wordt u 65. Is dat een leeftijd waarop u gaat terugkijken, de ‘balans’ gaat opmaken?
“Dat doe ik al. 2023 is ook een jaar geweest waarin ik dacht: hoe ver ben ik gekomen? Wat ga ik nog doen? En wat wil ik echt? Dat zijn vragen die me bezighouden. Ik merk dat mijn ambities vijftien jaar geleden anders waren dan nu. Soms speel ik in producties waarvan ik denk: wat voegt dit voor mij persoonlijk nog toe? Want eigenlijk sta ik hier in de droom van iemand anders mijn werk te doen. Ik speel met plezier, hoor! Maar heb ik niet al lang genoeg grote theatervoorstellingen gedaan? Dus daar voel ik wel het einde naderen…”
Hebt u ergens spijt van?
“Nee, de dingen gaan zoals ze gaan. Je maakt keuzes en die hebben consequenties. In mijn leven heb ik één keer op een grote tweesprong gestaan. Dat was in 2002 toen ik The Prefab Four had geschreven, een toneelvoorstelling over de Amerikaanse popband The Monkees. Het stuk was al geproduceerd, verkocht en bezet toen de vermaarde Deense regisseur Lars von Trier mij vroeg voor zijn film Dogville. Met Lauren Bacall en Nicole Kidman zaten daar allemaal grote namen in. Geweldig natuurlijk, maar toch heb ik voor The Prefab Four gekozen. Iedereen verklaarde me voor gek, maar het was míjn kindje dat ik zelf had geschreven en waar ik ontzettend veel zin in had. Uiteindelijk werd die voorstelling een groot succes en zijn we ermee over de hele wereld gereisd.”
Wat gaat 2024 – naast Spraakmakers en Alpha – u nog meer brengen?
“Met Invasie komt er nog een nieuwe film met mij uit. Verder heb ik een gastrol in de BBC First-serie The Mallorca Files. Met Ivo van Hove gaan we een voorstelling maken waarmee het Duitse kunstfestival Ruhrtriennale wordt geopend. Ook ga ik het theaterstuk Cliënt E. Busken weer spelen en wil ik mijn novelle Beretta Bobcat voor film bewerken. Tot slot heb ik nog plannen voor twee nieuwe boeken, maar daarvoor moet je echt gedisciplineerd zijn en je agenda leegvegen. Maar het meest verheug ik me nog op het voorjaar. In Brabant hebben we een familiehuis waarvan ik het perceel weer ga omploegen en inzaaien. Dan hebben we in de zomer een bloemenzee vol bijen, vlinders en vogels. Ik vind het heerlijk daarmee bezig te zijn. Ik moet alleen nog ergens een ploeg vandaan halen. Vorig jaar heb ik alles zelf omgespit. Allemachtig, dat is niet best voor je rug, hoor!”
Over Spraakmakers
Wat heeft Haydn te maken met klimaatverandering? Wat heeft Schumann van doen met dementie? SPRAAKMAKERS is een gloednieuwe concertserie die klassieke muziek combineert met verhalen van nu. Nederlandse topacteurs combineren prikkelende verhalen over de wereld van nu met bijpassende klassieke muziek. Tegelijkertijd verteld én gespeeld, als een theatraal muziekverhaal. Met meestervertellers als Gijs Scholten van Aschat, ‘Ntianu Stuger en Rick Paul van Mulligen en topmusici als het Matangi Quartet, Slagwerk Den Haag en pianist Thomas Beijer. Vanaf januari 2024 is Spraakmakers te zien in de Nederlandse theaters.
Wilt u meer van deze interviews lezen? Op Plusonline.nl bieden we iedereen de kans gratis kennis te maken met Plus Magazine. Hét maandblad bomvol informatie en inspiratie. Maar deze artikelen, dossiers en columns maken kost veel tijd en geld. Wilt u meer? Overweeg dan ook een abonnement op Plus Magazine.
