Je kinderen vernoemen, gebeurt dat nog?

Zeg me je naam en ik weet wie je bent. Klopt dat?

Bloothooft: “Nou, het zegt in elk geval iets over waar en wanneer je geboren bent, alhoewel dat vroeger anders was dan nu. Vóór 1950 maakte het verschil of je in het katholieke zuiden, het protestantse noorden of in Friesland werd geboren, en er waren ook wel regionale namen. Maar er was weinig verandering in de naamgeving. Kinderen werden vernoemd naar de grootouders, of de peters en de meters. Overlijden gaf voorrang op de traditionele volgorde, dood gaat voor leven. Het kon zijn dat als een kind overleed, het volgende kind in het gezin die naam kreeg. Of als een grootouder overleed die eigenlijk nog niet aan de beurt was bij het vernoemen, dan werd die naam toch gekozen. Mode in namen was toen niet aan de orde, want daarvoor moest je die traditie verlaten en dat kon in het conservatieve Nederland echt niet.”

Wanneer werd het vernoemen losgelaten?

“Dat begon in de jaren vijftig, maar zette pas echt door in de jaren zeventig. Dat kon wel problemen geven met opa en oma, die nog steeds graag vernoemd wilden worden. Een oplossing werd vaak gevonden door hen in de tweede of derde voornaam te vernoemen. Dit had alles te maken met maatschappelijke ontwikkelingen. De individualisering zette de traditionele verhoudingen op zijn kop en de invloed van de kerk liep vanaf de jaren zestig enorm terug. Kortom: ouders kregen het bij het kiezen van een naam voor het zeggen, wat betekent dat ze veel van zichzelf laten zien. Maar voorkeuren van ouders veranderen, voornamen werden mode: namen die snel opkomen en even rap verdwijnen. Monique bijvoorbeeld en Anita, typische jaren zeventignamen, maar geen echte blijvertjes.”

Maria en Johannes stonden tot 1991 in de top drie. Wat maakt die namen tot tophits?

“Dat zijn inderdaad bijzondere gevallen. Maria was honderd jaar geleden zo enorm populair, dat een kwart van de vrouwen zo heette. Bij Johannes was het een op de tien en dan had je er ook nog behoorlijk wat Jannen bij. In de praktijk werkte dat natuurlijk niet, en het leidde tot veel verschillende roepnamen zoals Ria, Marian, Marieke, Johan, Jo, Hans en Han. Er zijn trouwens veel meer varianten op Maria, wat bevestigt dat meisjesnamen gevarieerder zijn dan jongensnamen. Maar ook toen het vernoemen gaandeweg werd verlaten, duurde het nog tot 1991 voordat Maria en Johannes uit de top drie van populairste namen verdwenen. Pas daarna werd het publiceren van de jaarlijkse topnamen interessant.” 

Welke rol speelt de geboorteplaats?

“Die speelde vroeger een grote rol, want er zijn namen die in bepaalde streken veel werden gegeven. Dat is nu een stuk minder. Friesland is de regio met de meeste streekgebonden namen, maar omdat ouders hun kinderen steeds minder vaak vernoemen, worden ook typisch Friese voornamen steeds minder gegeven. Je ziet nu landelijke trends, in plaats van per regio. Korte namen zijn in de mode. Drie, vier letters voor jongens en iets meer voor meisjes, meer is het tegenwoordig meestal niet. Dat is makkelijk uitspreken en je hoort vaak dat ouders een stoere naam leuk vinden. Dat is een trend van de laatste dertig, veertig jaar.”

Wat moet een naam hebben om in de mode te komen?

“Als wetenschappers hebben we er nog steeds geen greep op waarom bepaalde namen aanslaan binnen een bepaald tijdsgewricht. Voorkeuren veranderen langzaam maar gestaag. Kinderen krijgen eigenlijk nooit namen uit de tijd waarin hun ouders werden geboren. Daardoor zie je dat namen na zo’n 25 jaar – een generatie verder – weer heel anders zijn. Net zoals je de mode in kleding over tien jaar niet kunt voorspellen, geldt dat ook voor voornamen. Ik heb bijvoorbeeld nooit begrepen waarom de naam Sem zo populair is geworden. Sem met een e in het midden kom je alleen in Nederland tegen. Waarom zijn namen uit het Oude Testament nu vooral bij jongens populair? Ik heb geen idee. Noah is in grote delen van Europa een topnaam. Net als Levi en Ruben.”

Wat zeggen kindernamen over de ouders?

Thomas, Lucas en Sophie zijn populair. Dat zijn een heel ander soort namen dan de tevens populaire Kimberly, Wesley en Kevin. Wat zeggen de kindernamen over de ouders? “Een naam zegt veel over je achtergrond. Hoe hoger de opleiding, hoe meer ouders hechten aan een voornaam met een oorsprong uit de Nederlandse taal en cultuur. Minder hoogopgeleide ouders gaan gemakkelijker over tot namen uit het buitenland. Met name Engelse en ook wel Italiaanse en Spaanse namen. Ze laten zich over het algemeen wat meer beïnvloeden door wat ons via de media bereikt. Dit zie je ook in andere landen. Wat betreft dat internationale, er zijn namen die in heel Europa populair zijn, in alle lagen van de bevolking. Emma bijvoorbeeld, je komt deze naam in elk land tegen in de top drie. Net als Thomas twintig jaar geleden. Nu zie je dat met Noah gebeuren. Ik kan niet verklaren waarom dit gebeurt en dat maakt het juist spannend. Namen blijven me verrassen.”

Nederlandse topnamen 1940 / 1960 / 2000 & 2020

1940

Jongens:

1. Johannes
2. Jan
3. Cornelis
4. Hendrik
5. Willem

Meisjes:

1. Maria
2. Johanna
3. Anna
4. Cornelia
5. Wilhelmina

1960

Jongens:

1. Johannes
2. Jan
3. Cornelis
4. Hendrik
5. Petrus

Meisjes:

1. Maria
2. Johanna
3. Anna
4. Elisabeth
5. Cornelia

2000

Jongens:

1. Thomas 
2. Max
3. Tim
4. Daan
5. Niels

Meisjes

1. Sanne
2. Lisa
3. Fleur
4. Anne
5. Iris

2020

Jongens:

1. Noah
2. Sem
3. Liam/Lucas
4. Daan
5. Finn

Meisjes

1. Emma
2. Julia/Mila
3. Tess
4. Sophie
5. Zoë