Babysokjes breien op school, schrijven met een kroontjespen en als beloning voor een goed rapport kreeg je een kwartje van opa. We maakten het allemaal mee. Keer met deze 19 herinneringen terug naar de lagere school uit de jaren vijftig. Wat herkent u allemaal?
1. De onderwijzer
De onderwijzer(es) zat aan een houten tafel voorin de klas. Soms op een kleine verhoging, zodat ze de klas goed kon overzien.
2. Roken in de klas
Grote kans dat de onderwijzer regelmatig pijp of een sigaret rookte, dat was in onze tijd heel gewoon. Pluslezeres Wilma weet het nog goed: 'Meneer Bitter, leraar maatschappijleer, draaide gewoon een sjekkie in de klas. We hadden ook een leraar die pijp rookte met tofee tabak. Vond ik toen heerlijk ruiken.'
3. Het klaslokaal - houten planken
Meestal lag in het klaslokaal een oude, houten vloer met grove spleten tussen de planken in. Oppassen geblazen dat er geen kettinkje of ander kostbaar bezit in verdween.
4. Het klaslokaal - schoolbanken
We zaten aan houten banken en stoelen met z'n tweeën naast elkaar. In groepjes werd er zoals nu nog niet gewerkt. In de hoek van het lokaal stond een kachel en voorin vond je ook het telraam.
5. Het klaslokaal: leesplankje
Het leesplankje was bedoeld om je te leren lezen. Het was een plankje met een richel, waarop je de letters kon neerleggen die bij de afbeelding hoorden. ‘Raam – roos – neef’ was de eerste, later vervangen door ‘Aap-noot-mies’.
6. Het klaslokaal - schoolplaten aan de wand
De meester rolde ze voor het schoolbord naar beneden en wees naar de rode vlekken op de kaart. Daarna was het rijtjes stampen: Groningen, Hoogezand, Sappemeer, Winschoten, Veendam. Eerst de provincies, dan de Benelux, Europa en tot slot de rest van de wereld.
7. Het klaslokaal - platenkist
Eind van de dag werden de platen weer netjes in een platenkist opgeborgen.
8. Grote klassen
In een klas zaten veel meer kinderen dan nu. Soms had je wel veertig klasgenootjes! Daarom werd er vaak klassikaal gewerkt. De onderwijzer had immers geen tijd om iedereen individueel te helpen.
9. Schrijven met een kroontjespen
De kroontjespen was de nachtmerrie van iedere linkshandige scholier. Want hoe moest je voorkomen dat je de inkt met je eigen hand weer uitveegde? Maar ook voor de anderen was het een verdraaid lastige opgave om zonder knoeien te schrijven. Met vloeipapier kon je de letters versneld drogen, met de inktlap de pen schoonmaken. De generatie van de Mammoetwet ontsprong de dans: zij mochten als eersten met de balpen aan de slag.
10. Schoolmelk
In de jaren '60 en '70 dronk je melk uit kartonnen verpakkingen met Joris Driepenter erop, maar ook in de jaren '50 werd op sommige scholen melk gedronken. Gewoon uit glazen flessen met aluminiumdoppen. Even je bekertje ophouden en de onderwijzer schonk wat voor je in.
11. Schoolreisje
Het hele jaar werd er met stuivers en dubbeltjes voor gespaard: het schoolreisje. Vlak voor de grote schoolvakantie vertrok je per bus met al je klasgenoten naar een bezienswaardigheid of een museum in het land. Dagen van tevoren besprak je al met je vrienden wie naast wie zou gaan zitten. Het was een feestelijke dag, dus er werd die dag ranja gedronken. Weet u nog waar u met schoolreisjes naartoe bent geweest?
12. Handwerkles
Terwijl de jongens lekker aan het knutselen waren, moesten de meisjes naar handwerkles. Pannenlappen, poppenjurkjes, babysokjes. Met klamme handen ploeteren op katoenen lapjes die met de week groezeliger werden. Grimmige broddelwerkjes, ongeduldige juffen, en die steek die toch nog viel terwijl je bijna klaar was. Als de juf wat aardiger was geweest, was het vast allemaal beter gegaan. Maar nu… niét te doen.
13. Poesiealbum
Eindeloos sjouwde je er mee rond: met je eigen 'poesiealbum' of met het album van je vriendinnen. Het mooist waren de romantische plaatjes die je erbij plakte, daarmee werd iedere pagina een feest. Onvergetelijke en liefdevolle raad: "Wees een flinke dappere meid die in bange uren, altijd door de appel bijt, ook al is het een zure." Lees hier meer gedichtjes uit de poeziealbums van andere Pluslezers.
14. Plaatjes voor goed werk
In de jaren vijftig werden 'beloningsplaatjes' uitgereikt op christelijke lagere scholen. Als je een psalmvers foutloos kon opzeggen, kreeg je een plaatje met een tekening en een bijbeltekst eronder. Het plaatje was niet veel groter dan een postzegel.
15. Schoolarts
Hygiëne was heel belangrijk, dus kwam de schoolarts regelmatig langs.
16. Schooltandarts
De schoolarts was lang niet zo vervelend als de schooltandarts. Een of twee keer per jaar parkeerde het busje van de tandarts op het schoolplein en dan was de hele school de pineut. Met lood in je schoenen ging je erheen. Gaatjes werden nog zonder verdoving gevuld en kiezen zonder pardon getrokken. Pas toen de gezondheidszorg verbeterde, verdween de schooltandarts van het toneel. Lees hier 15 herinneringen van Pluslezers aan de schooltandarts.
17. Schoolfotograaf
En dan was er natuurlijk ook nog de schoolfotograaf. Die kwam één keer per jaar langs om jou en je klas vast te leggen. Heeft u nog oude schoolfoto's bewaard?
18. Rapport
Vroeger liet je schoolrapport aan duidelijkheid niets te wensen over. Geen moderne fratsen met vergoelijkende formuleringen. Voor schrijven kreeg je een 8- en voor nuttige handwerken een 4+voor de moeite. Vaderlandse geschiedenis en gedrag een 7, vlijt een 6+ en de meester schreef erbij, dat je bést veel praatte in de klas. Drie rapporten waren er, met kerst, pasen en een eindrapport. Van je opa kreeg je een kwartje voor je rapport, van je tantes een dubbeltje. En dat geld ging linea recta in de spaarpot.
19. Straf in de klas
Kwetsbare kinderzieltjes, daar deden ze vroeger niet aan. De meeste onderwijzers waren best streng, als je er nu op terug kijkt. Wie ondeugend was moest in de hoek staan, werd op de gang gezet of moest nablijven. Of strafregels schrijven. Vijftig keer ‘Ik mag niet praten onder de les’. Op de meeste scholen van nu worden dit soort straffen niet meer gegeven. Er wordt meer gepraat met de leerlingen: “Wat is er met je aan de hand? Gaat het wel goed met je?”
Bronnen: Nationaal Archief en Onderwijs is Geschiedenis
