Oldtimers, rum en sigaren, dat zijn de eerste dingen waar je aan denkt bij Cuba. Maar zijn deze dingen zo’n verre reis wel waard? PlusOnline-redacteur Herman Keizer beschrijft de indruk die het land op hem maakte.
Een reis naar Cuba stond al lang op mijn verlanglijst. De tijd die er stil lijkt te hebben gestaan, de geschiedenis, de afwisseling, de natuur, het waren allemaal redenen om het land te bezoeken. In mei 2019 reisde ik met een groep naar het land, om daar drie weken van het Cubaanse leven te proeven.
Twijfelachtige reputatie
Vanaf de ontdekking door Columbus is Cuba altijd een belangrijk land geweest in het Caraïbisch gebied: van de sleutel tot de Golf van Mexico tot het toneel van een van de donkerste episoden uit de Koude Oorlog. Het communistische bewind sinds de Revolutie in de jaren 50 en de spanningen tussen Cuba en de Verenigde Staten hebben Cuba een reputatie gegeven die niet overwegend positief is.
Een volkomen onterechte reputatie, vanuit het oogpunt van de toerist in ieder geval. Hoe het leven in Cuba zelf is, kun je tijdens een rondreis slecht beoordelen. Maar je kunt wel een beeld krijgen: Cubanen zijn openhartige en vriendelijke mensen en staan altijd open voor een praatje. In veel gesprekken hoor je telkens een aspect terugkomen: een diepgeworteld respect voor en geloof in de idealen van de revolutie. En met gratis onderwijs en gezondheidszorg – die beide tot een van de beste van Midden- en Zuid-Amerika behoren – de vele gesubsidieerde zaken – zoals openbaar vervoer – en de werkverschaffings- en huisvestingsprojecten van de overheid, lijkt het hier helemaal niet zo slecht te zijn.
De revolutie is nog niet voorbij
Nog even terugkomend op de revolutie. In onze beleving vond die plaats tussen 1956 en 1959, maar voor de Cubanen begon die veel eerder. Niet voor niets zie je overal standbeelden en monumenten voor de helden van de republiek, en dan hebben we het niet over Che Guevara, Fidel Castro of Camilo Cienfuegos. Nee, dan hebben we het over revolutionairen uit de 19de en begin 20ste eeuw: Carlos Manuel de Céspedes, Antonio Maceo en José Martí. En de Cubaanse Revolutie gaat nog steeds door. Alles wat er in het land gebeurt, van pogingen om een betere handelspositie te krijgen tot verbeteringen in de leefomstandigheden van de bevolking, zijn er onderdeel van.
Misschien wel, misschien niet: in Cuba is alles anders
Dat was een uitspraak die meermaals werd gedaan, niet alleen door de Cubaanse reisleider, maar ook door andere Cubanen. En dat klopt ook. Enorme rijen voor de supermarkt voor de vers binnengebrachte kip, mensen die de hele dag sigaren rokend in een schommelstoel voor het huis zitten en een simpel deuntje dat genoeg is om de hele straat aan het dansen te krijgen. Leven in Cuba gaat in een ander tempo dan bij ons, en het is een stuk onbezorgder. Althans, zo lijkt het: mensen maken zich niet druk om dingen die ons wel dagelijks bezighouden en halen bij veel dingen hun schouders op. ‘Misschien wel, misschien niet’, is het motto: misschien is er wel nog een kip beschikbaar na een halve dag in de rij staan, misschien niet. Misschien komt er vanavond wel water uit de kraan, misschien niet.
Een luchtige levenshouding, maar ook een waarvan wij nog veel kunnen leren. Tijdens een reis in Cuba kom je jezelf namelijk meermaals tegen. Op sommige gebieden lijkt de tijd in dit land sinds de jaren 50 stil te hebben gestaan. En dat betekent dat het allemaal net wat primitiever is. Tenzij je bereid bent om in grote steden de hoofdprijs te betalen voor de meest luxueuze hotels, zul je in Cuba genoegen moeten nemen met iets lagere levensstandaard. En daarin schuilt juist de charme.
West versus oost
Overal waar je komt in Cuba is het anders. Of je nu in het westen van het land begint aan je rondreis of in het oosten, langzaam maar zeker zie je het landschap en het stadsbeeld veranderen. Mijn reis begon in Havana, de hoofdstad van Cuba. Deze stad voldoet in alles aan het beeld dat we kennen van de foto’s, met oldtimers, prachtige gebouwen, swingende cocktailbars en Cubanen die met een enorme sigaar voor hun huis zitten. Havana Vieja, het oude centrum dat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat, is een soort openluchtmuseum, met gebouwen in diverse architectuurstijlen: van neogotisch tot neoclassicistisch. Maar het is vooral ook een stad die gericht is op toerisme. En dat merk je onder andere in de prijzen.
Het authentiekere Cubaanse leven vind je meer landinwaarts, in de provinciale stadjes. De huizen die daar staan zijn qua architectuur niet echt bijzonder: hoekige bungalowachtige bouwwerken met vaak maar één verdieping. Maar ze zijn gezellig ingericht, de muren hebben de meest uiteenlopende vrolijke kleuren en de ramen – lees: luiken – worden afgeschermd door mooi versierd traliewerk. En waar je in Havana al het idee hebt één stap terug in de tijd te gaan, neem je er op het platteland twee terug. Paard en wagen zijn hier nog steeds het belangrijkste vervoermiddel en het op het land wordt de ploeg nog gewoon getrokken door twee ossen.
Trinidad ligt aan de zuidkust in het midden van Cuba. Het contrast met Havana had niet groter kunnen zijn. De stad, die in zijn geheel op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat, lijkt nog het meest op de provinciale stadjes en heeft een van de best bewaard gebleven koloniale centra van Cuba. Verwacht hier geen hoge flatgebouwen, grote overheidsgebouwen of reusachtige kathedralen: het grootste deel van de bebouwing bestaat uit koloniale huizen in vrolijke kleuren die vaak niet hoger zijn dan één verdieping. Rond het Plaza Mayor staan wel enkele grote villa’s, gebouwd door rijke kolonialen, maar ze zijn qua grootte niets vergeleken met de gebouwen in Havana. Zelfs de kathedraal van Trinidad is van bescheiden formaat. De straten – die nog dezelfde stenen hebben als drie- à vierhonderd jaar geleden – maken het plaatje helemaal af. Van alle steden in Cuba was dit pittoreske Trinidad veruit mijn favoriet.
In het oosten ligt de minst Cubaanse stad: Santiago de Cuba. Deze stad vertoont invloeden uit alle omliggende Caraïbische landen. Havana en Trinidad moet je bezocht hebben om de bijzondere architectuur en de Cubaanse sfeer; Santiago de Cuba heeft een andere aantrekkingskracht: deze stad staat wereldwijd bekend om zijn carnaval en als bakermat van de sonmuziek. Maar ook om de Santa Ifigenia begraafplaats, waar vele beroemde Cubanen begraven liggen. Een bezoekje aan de grafmonumenten van Carlos Manuel de Céspedes, José Martí en Fidel Castro zijn een must. En heb je tijd over, breng dan een bezoek aan het fort San Pedro de la Roca, aan de monding van de baai van Santiago, waar je getrakteerd wordt op een adembenemend uitzicht.
Buiten deze steden is er natuurlijk nog veel meer. Niet alleen gezellige steden, maar vooral ook prachtige natuurgebieden. Zoals de Viñalesvallei, met de indrukwekkende steile rotsformaties – mogotes genoemd. Of het Sierra del Escambraygebergte met het natuurreservaat El Nicho, dat bekendstaat om de vele watervallen. En wat dacht je van het machtige Sierra Maestragebergte, met de hoogste bergen van Cuba en de locatie waar de belangrijkste episoden uit de guerrillaoorlog van Fidel Castro en Che Guevara zich afspeelden.
Overal zijn hotels te vinden in Cuba, maar het echte Cuba ervaar je pas bij een verblijf in Casas Particulares – de Cubaanse Bed&Breakfasts. Je slaapt dan onder één dak met de lokale bevolking, hebt de gelegenheid om met ze aan tafel te zitten en ze te leren kennen en je ervaart hoe deze mensen leven.
De reis naar Cuba was een van de mooiste ervaringen van mijn leven. De variatie in dit kleurrijke en muzikale land, de vriendelijke mensen, de natuur… er is eigenlijk niets waar ik niet van genoten heb. Maar als je overweegt een rondreis naar Cuba te maken, wil ik je het volgende advies geven: ga zonder verwachtingen naar Cuba. Niet omdat het er slecht is, integendeel zelfs. Er zijn veel boeken die vooraf een mooi beeld schetsen van Cuba, maar je moet het land ervaren. Laat je onderdompelen in de gevarieerde en rijke geschiedenis en cultuur van het land en begeef je onder de lokale bevolking. En dan verzeker ik je dat een rondreis door Cuba een onvergetelijke ervaring wordt.
