Van Al Gore via nietsdoen als bezigheid naar prettig oud worden: de tekenen van de tijd volgens Désanne van Brederode. Deze week deel 1 van '20 gedachten bij het Plustijdperk'.
Het Plustijdperk is nu echt begonnen
Harde cijfers en een eigenwijze visie van opiniemakers Herman Vuijsje en Désanne van Brederode.
# 1 De film waarmee de Amerikaanse oud-politicus Al Gore de klimaatproblematiek bij het grote publiek onder de aandacht bracht, droeg de titel ‘An Inconvenient Truth’ – vrij vertaald: een ongemakkelijke waarheid. Het doemscenario waarmee milieuorganisaties al geruime tijd bekend waren, kreeg door de film een werkelijkheidskarakter. Regeringsleiders die de bioscoopzaal nog maar net hadden verlaten, mompelden aangedaan dat ze hun schouders er nu echt onder zouden zetten. Inmiddels mag je je afvragen of de film wel de bewustzijnsomslag heeft veroorzaakt waar Al Gore op hoopte. In hun directe omgeving merken westerse mensen weinig van de gevolgen van de opwarming van de aarde. Wie de beelden van met uitsterven bedreigde dieren, smeltende ijskappen en de verwoestijning van grote delen van Afrika maar vaak genoeg ziet, wordt eerder murw dan dat hij nog wil ondernemen. Het beoogde ongemak bleek helaas van korte duur. Toch zou het allerminst verbazen als een film over de vergrijzing wél tot langdurig ongemak zou leiden.
# 2 Niet zelden wordt het woord ‘vergrijzing’ op dreigende toon uitgesproken.
# 3 Het verschil met de andere dreigingen is dat terreuraanslagen en overstromingen nog enigszins afwendbaar lijken, terwijl we van de vergrijzing zeker weten dat die eraan komt, en dat we er niets tegen kunnen ondernemen bovendien. Wie het doemscenario professioneel– dus Al Goreaans – in beeld zou brengen, zou een wereld tonen zo dodelijk saai, zo krakkemikkig en kleurloos en benepen, dat de bioscoopganger daarna zou snakken naar de spectaculaire beelden van een orkaan die metropolen aan puin slaat. Gruwelijk, zeker, maar je kunt er tenminste wat bij voelen! Orkanen hebben in hun nietsontziende wreedheid nog iets opwindends, terwijl de vergrijzing, van alle denkbare vooruit-zichten, nu juist het minst opwindend is.
# 4 Hoewel het voor jongeren kan lijken alsof de vergrijzing een dreiging van buitenaf is (“Straks worden we overal omringd door uitgebluste bejaarden,
je moet er toch niet aan denken!”) beseffen veertigers en vijftigers heel goed dat zij zelf reeds ‘een grijze’ in wording zijn. De vijand is niet ‘daarbuiten’; we dragen hem sinds onze geboorte met ons mee. Hij wordt op een dag in ons wakker, hij staat in ons op, hij gaat met ons de deur uit. En het ergste van alles is dat we zelf niets in de gaten hebben; het zijn anderen, jongeren, die ons opeens meewarig aankijken of elkaar tijdens een gesprek een veelbetekenende knipoog geven: “Laat maar kletsen, joh. Die ouwe probeert nog wel leuk mee te doen, maar hij heeft echt géén idee waar we het over hebben.”
# 5 Zeker, uit het feit dat de meeste mensen hopen dat ze heel oud worden (idealiter samen met hun geliefde en met genoeg middelen om behoorlijk rond te komen), mag je afleiden dat de grijsaard vanbinnen helemaal geen vijand hoeft te zijn. Steeds meer mensen werken actief aan een goede conditie. Ze stoppen met roken, sporten regelmatig, letten op hun gewicht en durven hun huisarts om een uitgebreid onderzoek te vragen bij een aanhoudend kuchje of onverklaarbaar bultje. Je kunt er maar beter zo snel mogelijk bij zijn, toch?
# 6 Cholesterolverlagende margarine bestaat al jaren, maar er zijn in de loop der tijd tal van voedingsmiddelen bijgekomen die, door alle toegevoegde vitamines, mineralen en vezels, kunnen bijdragen aan een vitaal en vooral lang leven. De supermarkt als zelfzorg-apotheek. Voor wie dat niet genoeg is, verkoopt de drogisterij supplementen die helpen de hersenen lenig of de gewrichten soepel te houden, of die voorkomen dat huid, haar en nagels hun jeugdige glans verliezen. Want er jong blijven uitzien is misschien nog wel het belangrijkste.
# 7 Anti-rimpelcrèmes en serums met een langdurig liftend effect zijn er in soorten en prijzen – ook voor dertigers zonder kraaienpootjes en pigmentvlekjes die het verouderingsproces graag te slim af willen zijn. Gold tot voor kort nog dat mannen er met het verstrijken van de tijd alleen maar aantrekkelijker op werden, tegenwoordig is een wat tanig, gegroefd gezicht geen teken meer van karakter, noch het resultaat van een opwindend leven. Nee, een man met rimpels en wallen oogt ‘vermoeid’. Het oude spreekwoord ‘Ledigheid is des duivels oorkussen’ heeft nog niet aan zeggingskracht ingeboet. Vermoeidheid is verboden. Een voorbode van de dood.
# 8 Wie een willekeurig tijdschrift openslaat, of geregeld naar talkshows kijkt, merkt dat interviewers een voorliefde hebben voor bekende en minder bekende Nederlanders die een druk leven leiden, of door hun drukke gedrag die suggestie wekken. Een voorbeeld is de dichter Bart Chabot: hoewel hij de vijftig al is gepasseerd en de nodige klappen te verwerken kreeg (het overlijden van boezemvriend en inspirator Herman Brood, gevolgd door het overlijden van zijn andere vriend, Martin Bril), blijft hij een beweeglijke man. Letterlijk en figuurlijk. Chabot praat met zijn hele lichaam, heeft altijd een snedig woordje klaar en toont zijn emoties sans gène. Toch blijft hij ook nieuwsgierig naar anderen. Met zijn ontwapenende humor verandert hij starre, verkrampte tafelgenoten in spontane gezelligerds die plotseling lak hebben aan de camera’s. En dan het leven van Chabot: behalve een driedelige biografie over Herman Brood schreef hij talloze dichtbundels, staat hij met collega’s avond aan avond in theaters, neemt hij deel aan quizzen en spelprogramma’s en, daar maakt hij geen geheim van, is hij ook nog eens een zorgzame vader. Chabot rookt niet, drinkt niet en oogt altijd fit, terwijl hij, gezien zijn overvolle agenda, toch weinig nachtrust zal krijgen. Er is echter een probleem. Iedereen kent de beroemde dichter, alleen kan niemand één gedicht van hem citeren. Is dat erg? Wie een bundel van zijn hand koopt, zal die waarschijnlijk toch niet nauwkeurig lezen: het boekje is vooral een aandenken aan een enerverende avond, waarop Chabot over het podium zwierde en zijn publiek overweldigde met spraakwatervallen en taalvuurwerk. Wauw!
# 9 Wat dit fenomeen vooral zo fascinerend maakt, is dat dichters van formaat juist zelden in de media verschijnen. Niet omdat ze allemaal (te) oud zijn, maar omdat ze vaak nogal introvert zijn, of dan in ieder geval bedachtzaam formuleren. Ook lijken velen wereldvreemd; ze hebben niet zo gauw een mening klaar over de nieuwe hit van Nick & Simon, en van het succesvolle programma ‘Boer zoekt Vrouw’ hebben ze nooit één aflevering gezien. Anders
dan Bart Chabot schrijven de grote dichters hun poëzie niet tussen de bedrijven door. Het dichten is hun enige bedrijf. En het is waarschijnlijk hierdoor dat hun leven niet erg veel afwisseling en rumoer kent. Ledigheid Ja. Tenminste, op heteerste gezicht.
# 10 Degene die verder kijkt, zal moeten vaststellen dat het kwikzilverige leven van de Bart Chabotten vele malen leger is dan dat van die ietwat kleurloze types die, onafgebroken, in alle stilte, hun indrukken ontleden en naar de passende woorden zoeken – in de wetenschap dat ze de gedroomde perfectie nooit bereiken.
