Diep verscholen in de jungle van Cambodja ligt het tempelcomplex Angkor. Een architectonisch wereldwonder met nog steeds spirituele krachten. Hier kom je tot inzicht.
Een uur lang zit ik op een eeuwenoude steen en laat de door de natuur bijna overwonnen ruïne Ta Phrom in het tempelcomplex van Angkor op me inwerken. En wat ík voel, moet de jonge ontdekkingsreiziger Henri Mouhot in nog veel heviger mate hebben gevoeld. De sensatie van verrassing, verbazing, verbijstering, ongeloof. Zittend op een olifant was hij tussen 1858 en 1860 door de rijstvelden, oerwouden en dorpjes getrokken, tot hij totaal onverwacht stuitte op een door wortels, takken, lianen en struikgewas overwoekerde ruïne.
Met hakmessen kapten hij en zijn Cambodjaanse dienaars in de groene wildernis, die steeds meer muren, sculpturen, torens, tempels en pagoden vrijgaf. Hij noch zijn metgezellen hadden enig idee waarop zij waren gestuit. In een verslag vergeleek hij de monumenten met die van de Grieken en Romeinen. En hij vond dat die niet in de schaduw konden staan van de hem onbekende bouwmeesters hier in het oerwoud.
Symbool van macht
Ineens vliegen vogels verontwaardigd op, gestoord door plotse voetstappen op verweerde stenen. Twee oude monniken in oranje gewaden treden tevoorschijn uit een van de donkere galerijen. Ik groet ze. Ze glimlachen naar me. Hun ogen glanzen. Ik denk niet alleen van vriendelijkheid, ze drukken méér uit. Vreugde. Geluk. Trots. Verbaal kunnen we niet communiceren, maar ik meen te begrijpen dat hun ogen zeggen: Angkor is weer van ons. We kunnen weer alle tempels bezoeken. We kunnen weer wierrook- en bloemenoffers brengen aan Boeddha en de goden uit ons pantheon.Hoe anders was het in 1988, toen ik, als een van de eersten, Angkor mocht bezoeken. Van toerisme naar het beroemde tempelcomplex was nog geen sprake. Tussen de tempels bivakkeerden Cambodjaanse soldaten, rondom het complex verborgen zich Rode Khmer. De tempels, pagoden en fresco’s maakten destijds een onuitwisbare indruk op me. En merkwaardig genoeg had de ruïne niet extra geleden onder het afschuwelijke schrikbewind van de Rode Khmer van Pol Pot en de verschrikkelijke burgeroorlog die daarop volgde. Want voor álle Khmer, rood of niet, gold Angkor als hét symbool van macht. Vriend en vijand refereerden aan het oude Angkor-rijk, niemand vergreep zich eraan – in tegenstelling tot nu, want steeds meer ornamenten, hoofden, fragmenten van reliëfs en zelfs complete figuren verdwijnen naar het illegale circuit, om later op te duiken in de antiekwinkels van Bangkok.
De monniken verdwijnen, en met hen verdwijnt de serene rust, want de eerste toeristengroepen zijn in aantocht. Ik verlaat Ta Phrom en slenter naar de andere tempelruïnes die alle deel uitmaken van wat vroeger een reusachtige stad is geweest. De architectuur van Angkor is overweldigend. Gebouwd tussen de 9de en 13de eeuw door tienduizenden slaven, mag je Angkor een van de architectonische wereldwonderen noemen.
Grootheidswaan
In die periode regeerden vanuit Angkor godkoningen met grootheidswaan die in vele oorlogen grote delen van Indochina (Laos, Cambodja, Thailand en Vietnam) veroverden. Een uitgekiend systeem van waterbeheersing via dijken, kanalen, sluizen en opvangreservoirs, stelde de Khmer in staat de rijstvelden constant te irrigeren en zodoende een overschot aan rijst te produceren. In de monumentale architectuur vertelden de bouwers de geschiedenis van hun veroveringen. Aanvankelijk verbeeldden de monumenten politieke en religieuze begrippen van Indiase oorsprong, gericht op de cultus van de hindoegoden Shiva en Vishnu. Later kreeg het Mahayana-boeddhisme de overhand en vond er een vermenging plaats.De stad, of beter de steden, want er kwamen steeds nieuwe centra, waren altijd gecentreerd rond een tempelberg, die de wereldlijke macht van de godkoningen vertegenwoordigde. De steden waren gefortificeerd, met hoge muren en diepe grachten waarin krokodillen leefden. Monumentale poorten gaven toegang, ze waren gedecoreerd met olifantsmotieven en glimlachende gezichten van bodhisattva’s (bijna-boeddha’s die het nirwana uitstellen om de mensen met hun wijsheid terzijde te staan).
Geheimzinnige glimlach
Veel bouwweken dienden als eretempels voor koningen en aristocratie en waren gewijd aan de hindoegoden Brahma, Shiva en Vishnu. Zoals in het best bewaard gebleven Angkor Wat, een van de meest fantastische bouwwerken ooit door mensenhanden geschapen.Gebouwd uit zandsteen, dat op vlotten over de rivier werd aangevoerd. Een brede straat, geflankeerd met afbeeldingen van slangen, voert naar het centrale tempelcomplex dat bestaat uit drie verdiepingen en met elkaar verbonden galerijen. De reliëfs vertellen van de heldhaftige daden van de koning, van het leven aan het hof en van Krishna en Rama, de helden uit de -hindoe-heldendichten ‘Mahabharata’ en ‘Ramayana’.
Een van de meest bijzondere bouwwerken is de Bayon. Vanaf de 54 torens van deze tempelberg glimlacht de in steen gehouwen bodhisattva Avalokiteshvara. Een geheimzinnige glimlach die duidt op innerlijke vrede. Op trots. Geluk.
Zoals de glimlach van de monniken die ik eerder in Ta Phrom had ontmoet. De glimlach die ik ook zie op de gezichten van de gewone Cambodjanen, die, anders dan de toeristen, het tempelcomplex zien als een pelgrimsoord, het hoogste boeddhistische heiligdom in het land.
Cambodja Praktisch
Angkor
Het Unesco-werelderfgoed Angkor ligt in de Cambodjaanse provincie Siem Reap. Het complex is 400 vierkante kilometer groot en bestaat uit bos, tempelcomplexen en complete steden. De belangrijkste tempels zijn Angkor Wat, Ta Phrom en de Bayontempel in de stad Angkor Thom.
Hoe kom je er?
Via onder andere Kuala Lumpur, Singapore en Bangkok gaan er dagelijkse vluchten naar Siem Reap. Bijvoorbeeld: vanaf Amsterdam via Kuala Lumpur met Malaysian Airlines vanaf €729, vanaf Amsterdam via Singapore met Singapore Airline vanaf €993, exclusief luchthavenbelasting.
Beste reistijd
Cambodja kan het hele jaar door bezocht worden. Het land kent een tropisch klimaat; het meest aangename seizoen is het droge seizoen van november tot maart. De gemiddelde temperatuur is dan 20-28 °C.
Visa en vaccinaties
Een visum is verplicht. Reizigers kunnen een toeristenvisum voor dertig dagen aanvragen bij aankomst op de internationale vliegvelden, kosten 20 Amerikaanse dollar (circa €17). Reist u over land naar Cambodja, dan dient u vooraf een visum aan te vragen, bijvoorbeeld via het VisumBuro: 020-465 75 02 of www.visum.nl, of via de Visumdienst: 010-404 90 47 of www.visumdienst.nl.
Vaccinaties zijn niet verplicht (uitgezonderd gele koorts als u uit een gele-koortsgebied komt). Vaccinaties tegen hepatitis A, DTP en buiktyfus worden echter aangeraden, evenals malariapreventie. Win advies in bij uw huisarts of de GG&GD in uw woonplaats.
Geld
De Cambodjaanse munteenheid is de riel. Echter: alle toeristische diensten en goederen worden berekend en betaald in Amerikaanse dollars. De koers bedraagt ongeveer 3800 riel voor 1 Amerikaanse dollar (januari 2007).
Creditcards en travellercheques worden in beperkte mate geaccepteerd. Het is aan te raden dollarbiljetten in kleine coupures mee te nemen.
Georganiseerde reizen
Verschillende reisorganisaties bieden een rondreis aan langs de hoogtepunten van Vietnam en Cambodja, waarbij ook Angkor wordt aangedaan, zoals Djoser, Kras Stervakanties, Summum, SNP, Kuoni, Sawadee, Talisman, Baobab en BM Air Reizen.
Reisgidsen
Nederlandstalige Cambodja-gidsen zijn er van Dominicus (€19,95), Trotter (€14,95) en Nelles (€13,95).
Engelstalig zijn Lonely Planet (€14,50), Insight Guides (€23,90) en The Rough Guide (€12,99).
Meer informatie
Vietnam en Cambodja verkeersbureau,
Spui 202, 511 BX ’s-Gravenhage, 070-363 25 58.
Over Angkor: zie www.angkorwat.org
- Plus Magazine
