Carrière en gezin, gaat dat wel samen?

Hoe is ’t gesteld met de positie van de vrouw? Berthe Dane en haar dochter Marijn maken in hún leven de balans op.

Berthe: “Toen ik ging werken zat mijn man nog in militaire dienst. Hij kreeg zijn eerste baan toen ons eerste kind negen maanden oud was. We verhuisden naar de stad en ik gaf mijn baan op. Zo ging dat in die tijd. De rolverdeling lag vast en stond ook voor ons niet ter discussie. Bas werkte fulltime en was kostwinner. Ik was opeens thuis. Dat was een grote verandering. Ik verloor mijn maatschappelijke positie en dat voelde niet goed. Als huisvrouw ben je ‘zonder beroep’, en ik miste de uitdaging van het werken buitenshuis. Dus toen ik later voor twee halve dagen op een consultatiebureau aan de slag kon, deed ik dat direct.
Dat mijn dochters een baan buitenshuis zoeken vind ik gezond. Wel was ik verrast dat ze zóveel wilden werken. Dat is een groot verschil met hoe wij het deden. De huidige generatie vrouwen heeft vaak ook een inkomensverplichting. Ze móeten wel veel werken omdat ze er een levensstandaard op na willen houden die dat noodzakelijk maakt.”

Marijn: “Die levensstandaard is een keuze. Ik kan beslissen met minder genoegen te nemen. Wat ik zie dat écht veranderd is, is dat mannen en vrouwen meer delen. Dus ook het werk. Bij jullie was het een uitgemaakte zaak: pa werkte, en wat jij deed was mooi meegenomen. Wij delen meer. Ons gezin werkt samen, we bespreken alles en sluiten compromissen. We kunnen samen zeven dagen in de week buitenshuis werken. Wie verder wat doet, stemmen we bijna wekelijks af. Soms gaan de kinderen even bij iemand spelen. Ook daar hebben we het samen geregeld over. Als gezin vergaderen we elke week.”

Berthe: “Ik vind dat een vooruitgang. Marijn krijgt kansen en pakt die. Ik vind ook dat ze goed met de combinatie werk en gezin omgaat. Ze maakt carrière, maar heeft daarbij wél oog voor haar gezin. Al blijft het een spanningsveld. Doordat ze thuis werkt, houdt het nooit eens op. De telefoon, het e-mailverkeer, het gaat maar door. Dat maakt het soms wel erg rommelig. Vooral voor de kinderen. Die hebben, naast aandacht en liefde, ook structuur nodig.”

Marijn: “Het klopt, dat is een valkuil. Op papier is het goed geregeld. Twee dagen in de week is er opvang. Maar in de praktijk schiet de quality-time met de kinderen er inderdaad wel eens bij in, zeker in drukke tijden. Maar ik wil het werk niet missen, het geeft me een intellectuele uitdaging. Soms hebben we het hierover in ons gezinsoverleg. Mijn oudste twee dochters denken met ons mee en leren assertief te zijn.”

Berthe: “Dat de wat oudere kinderen assertiever worden is een mooie bijkomstigheid. Maar als ik heel eerlijk ben, vind ik dat vooral kleine kinderen niet zouden moeten hoeven concurreren met de carrière van hun vader of moeder. Mannen en vrouwen zouden geen carrière moeten willen maken in de fase waarin kinderen worden geboren. Dan is het spitsuur in het gezin en is er dus weinig ruimte voor andere dingen.
Het zou beter zijn als we de carrièrelijn in de maatschappij wat konden opschuiven naar een later tijdstip in de levensloop. Daar is de hele samenleving mee gediend, omdat je rust krijgt in de gezinsperiode. Ik vind ook dat mannen meer ruimte moeten krijgen om luiers te verschonen. Als je hen namelijk vanaf het prille begin betrekt bij een kind, wat niet alle vrouwen doen, dan verandert er iets in hun houding. Ze bouwen dan meteen een gevoelsband op. Heel basaal, maar belangrijk. Jij hebt wat dat betreft geluk met Hugo. Hij had de mogelijkheid een jaar lang fulltime voor de kinderen te zorgen toen hij van baan switchte. Jouw vader hielp mij wel mee, maar dacht minder na over wat nodig was in het gezin. Terwijl ik met vijf agenda’s tegelijk in mijn hoofd rondliep en álles regelde voor iedereen, begreep hij niet waar ik mij druk zo over maakte. Hij is zich nu meer bewust hoe de zorg voor kinderen een mens in beslag kan nemen. Vooral nu we een dag in de week samen jouw kinderen opvangen. Nu genieten we daar allebei van.”

Marijn: “Hugo doet en denkt helemaal mee. Maar dat vergt ook een inspanning van vrouwen: ik heb leren loslaten. Tegenwoordig accepteer ik dat Hugo het op zijn manier doet, en dat het gezin het op een bepaalde manier doet. Ik verbaas me er nog steeds over hoe wij in ons gezin elkaar de ruimte geven.”

Berthe: “Vroeger was alleen de moeder de spil van het gezin. Bovendien was het gezin destijds voor veel vrouwen ook een alibi om te stoppen met werken, als dat ze niet beviel. Dat is nu echt helemaal anders. Maar in deze tijd wordt veel meer doorzettingsvermogen gevraagd van vrouwen, ze houden soms wel drie of vier ballen tegelijk in de lucht. Ze krijgen meer kansen, maar het kost veel moeite om het waar te maken.”

Marijn: “Schat de kansen van vrouwen niet té rooskleurig in. Vrouwen krijgen nog lang niet altijd dezelfde kansen als mannen. In de machtsverhouding is niet zo heel erg veel veranderd. Als manager personeel en organisatie heb ik meegemaakt dat een leidinggevende een vrouw wilde afwijzen omdat ze kinderen had en drie dagen wilde werken. Natuurlijk riep ik meteen: dat is discriminatie. Ik heb daar toen onderzoek naar laten doen, en het resultaat was dat er duobanen en flexibele werktijden werden ingevoerd.
Wist je trouwens dat parttime werkende mannen ook tegen een glazen plafond aanlopen? Mannelijke parttimers worden steeds meer getolereerd, maar écht carrière maken is er ook voor hen dan niet meer bij.”

Berthe: “En dus beginnen ze maar voor zichzelf.”

Marijn: “Precies. Want het duurt nog heel lang voordat de gedachte omslaat dat je in drie dagen geen carrière zou kunnen maken. Wij zijn zelf ook een eigen zaak begonnen om flexibeler te kunnen zijn, voor ons en de medewerkers. Als er een kind ziek is, werk ik – als het even kan – niet en maak ik ’s avonds een inhaalslag.
De verantwoordelijkheid voor de gelijkheid tussen man en vrouw op de werkvloer ligt overigens niet alleen bij de werkgevers. Er valt bij vrouwen en mannen zelf ook nog veel te winnen. Als we bij de vrouwen blijven, die hebben soms een innerlijk stemmetje dat zegt: ‘Je mag geen carrière maken en al helemaal niet boven het maaiveld uitsteken.’ Sommige vrouwen luisteren daar onbewust toch naar. De huidige generatie vrouwen kan een emancipatieslag maken door echt te kiezen wat bij hen past, zónder zich te veel te laten leiden door hun omgeving.”

Berthe: “Hoeveel trek je je aan van je omgeving? Vroeger stond het uiterlijk bijvoorbeeld lang niet zo op de voorgrond als vandaag. Ik ben ervan overtuigd dat de doorgeschoten schoonheidsidealen de onvrede bij vrouwen met hun lichaam in de hand werkt.”

Marijn: “Maar ik kan me wel voorstellen dat vrouwen iets aan zichzelf veranderen. We kijken al decennialang niet naar de inhoud, maar naar het plaatje. Naar uiterlijk en non-verbaal gedrag. Dat geldt ook voor mannen, maar zij worden er toch minder op afgerekend. Als een man in een topfunctie ouder wordt en je gaat dat lichamelijk aan hem zien, vinden we dat hij autoriteit en charisma uitstraalt. In dezelfde situatie is een vrouw veel kwetsbaarder. Uiterlijk telt, echt. Ik heb zelf wat aan mijn tanden laten doen, ze zaten scheef.”

Berthe: “Het verbaasde me dat je daarmee zat.”

Marijn: “Ik zat er niet mee. Maar met wat simpele ingrepen heb ik nu een mooi gebit en dat straalt natuurlijk wel iets uit. Sterker nog: ik had het jaren eerder moeten doen. Waarmee ik wil zeggen dat vrouwen op kleine schaal veel kunnen doen om er leuk uit te zien.”

Berthe: “Mee eens. Kern van de zaak is dat vrouwen hun grens helder stellen, en daar heb je wel voldoende zelfvertrouwen voor nodig. Er komt ook zó veel op jullie af. Jullie hebben het zeker niet gemakkelijker dan wij.”