Een nieuwe trend is het levenstestament. Daarin staat wat uw wensen zijn voor het geval u die zelf door ziekte of ongeval niet meer kenbaar kunt maken. De notaris legt uit wat het is, hoe het werkt en wat het kost.
Kent u het gezegde: ‘Zeg niet dat je iemand kent voordat je een erfenis met hem hebt gedeeld’?
Veel mensen maken een testament om problemen tussen hun erfgenamen te voorkomen. Maar hoe zit het eigenlijk als u wegens ziekte of een ernstig ongeluk niet meer in staat bent uw belangen zelf te behartigen? Wie bekommert zich dan om uw lijf, uw leven, uw vermogen of bedrijf? En als er al iemand opstaat, hoe zit het dan
juridisch? Is hij daartoe wel bevoegd? Wie garandeert u dat die persoon zich inderdaad om u bekommert en niet stiekem zijn zakken zal vullen?
Het zijn vragen waarmee steeds meer mensen geconfronteerd worden. Want we leven steeds langer, maar er is geen garantie dat we tot het einde toe kerngezond blijven. Daarom kunnen we het maar beter onder ogen zien: er bestaat een kans dat ons iets overkomt, waardoor we onze wensen niet meer kenbaar kunnen maken. De gevolgen daarvan zijn groot, maar er bestaan gelukkig ook mogelijkheden om ons hiertegen in te dekken.
Normaal testament?
Een ‘normaal’ testament werkt pas vanaf het moment van uw overlijden. Zo’n testament regelt vaak wie uw vermogen krijgt na uw overlijden en wijst de executeur aan. Zolang u in staat bent uw verstand te gebruiken, of zoals de notaris het zegt: ‘compos mentis’ bent, kunt u uw testament veranderen. Maar hoe is de situatie als u niet meer in staat bent om de juiste beslissingen te nemen, bijvoorbeeld door een beroerte of dementie? Als er niets geregeld is, kan uw familie de kantonrechter verzoeken een bewindvoerder, een mentor of een curator te benoemen die de zaken voor u regelt.
Als u geen familie hebt, kunnen uw bekenden of vrienden het Openbaar Ministerie (OM) verzoeken de kantonrechter te vragen een bewindvoerder, mentor of curator te benoemen. In de praktijk merk ik dat het OM hiertoe alleen bereid is als er iemand deze functie daadwerkelijk wil bekleden. Mocht niemand zich bereid verklaren, dan houdt het op. Een bewindvoerder of curator heeft voor sommige handelingen bovendien toestemming van de kantonrechter nodig. Bijvoorbeeld als hij de woning wil verkopen, of als hij ter besparing van erfbelasting alvast geld wil schenken aan de (klein)kinderen. U begrijpt dat de kantonrechters heel terughoudend zijn met het geven van goedkeuring. Als het gaat om schenkingen, zal de bewindvoerder moeten bewijzen dat degene die de schenking doet, dat ook écht had willen doen. Dat is vaak een ondoenlijke klus.
Leg uw wensen vast!
Als u liever zelf de regie houdt, is het verstandig een zogeheten levenstestament (soms ook pre-testament) te maken. Dit is een notariële akte waarin u tal van zaken regelt. Wilt u bijvoorbeeld thuis verpleegd worden of liever naar een verpleeg- of verzorgingstehuis overgebracht worden? Wat moet er dan met uw inboedel en huisdieren gebeuren? Wie mag over uw persoon ‘de baas spelen’ en met de artsen overleggen? Wie wordt er belast met het beheer over uw financiën? Mogen er schenkingen gedaan worden en zo ja: aan wie? Moet er toezicht gehouden worden op degene die uw financiën beheert? Door wie? Allemaal zaken die u naar uw wensen vast kunt leggen om ook de regie in handen te houden als u daar zelf niet meer toe in staat bent.
Wettelijke basis
Toch is een waarschuwing op zijn plaats. Het levenstestament is niet formeel in de wet geregeld. Zo is er voor echte testamenten een meldpunt: het centraal testamentenregister. Daarin staat wie en bij welke notaris een testament heeft laten opmaken. De inhoud is dus niet bekend bij het register, maar wel dat er een testament is. Zo goed is het voor het levenstestament (nog) niet geregeld. De ontwikkelaars van het levenstestament, de Vereniging van Estate Planners in het Notariaat (EPN), zijn wel bezig met de oprichting van een landelijk register voor aangesloten notarissen, maar de wettelijke plicht om het te melden ontbreekt. Bovendien is het ene levenstestament het andere niet. Alles valt en staat met de expertise van de door u geraadpleegde notaris. De EPN stelt dat ze een zeer omvangrijke akte hebben ontwikkeld, zodat er geen zaken over het hoofd worden gezien.
Wat kost dat?
De kosten van een gewoon testament liggen zo rond de €800. Die prijs is voor ‘standaard’ testamenten. Maar zaken zoals een tweede huis, eerdere huwelijken, stiefkinderen of een eigen zaak kunnen de zaak wat ingewikkelder en dus duurder maken. Datzelfde geldt voor een leventestament. Via degoedkoopstenotaris kunt u wel tarieven vergelijken, maar staar u daar niet blind op: het belangrijkste is dat uw levenstestament goed geregeld wordt.
Mr. A.R. Autar is notaris bij Kooijman Lambert in Rotterdam en docent aan enkele opleidingsinstituten.
Lees ook:
- Plus Magazine
