Hoe trouw is Nederland aan het koningshuis? Mag Beatrix dronken achter het stuur zitten? En door rood licht rijden, kan dat? Plus Magazine onderzocht in samenwerking met TNS NIPO de rek in onze loyaliteit.
Het koningshuis is populair. Koningin Beatrix is geliefd, Willem-Alexander doet het goed en zijn huwelijk met Máxima was een schot in de roos. Ook internationaal kunnen we voor de dag komen met onze royals. De monarchie, toch bepaald geen instituut van deze tijd, geniet de instemming van een ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking, zo blijkt ook uit ons onderzoek.
Wij vroegen hoe loyaal Nederlanders zich voelen aan het koningshuis. Onder loyaliteit verstaan we: zich verbonden voelen met het koningshuis en de monarchie verkiezen boven bijvoorbeeld een republiek met een president. 60 procent antwoordde zich loyaal aan het koningshuis te voelen.
En die loyaliteit kan tegen een stootje, zo blijkt keer op keer. De strapatsen van prins Bernhard, de ‘domme’ uitspraken van Willem-Alexander over zijn schoonvader, de crisis rondom prinses Margarita en de recente bekendmaking van financiële constructies via paleis Noordeinde lijken de fundamentele populariteit van het koningshuis niet aan te tasten
Er zijn gedragsregels
Toch zijn er wel degelijk grenzen aan onze loyaliteit, zo toont ons onderzoek. Er zijn bepaalde – ongeschreven – gedragsregels die dienen te worden gerespecteerd. Op overtreding van die regels staat een fikse val van populariteit en loyaliteit. Banden hebben met de onderwereld staat voorop. Dat tast de loyaliteit aan leden van het koninklijk huis het meest van alles aan. Friso en Mabel deden er goed aan om hun recht op de troon te laten varen, toen niet meer verhuld kon worden dat Mabel op de thee kwam bij crimineel Klaas Bruinsma en misschien zelfs wel een intieme vriendin van hem was.
Op de tweede plaats staat overmatig alcoholgebruik, gevolgd door overtreding van de verkeersregels. Maar ook vreemdgaan, bont dragen, op wild jagen en het hebben van buitenechtelijke kinderen vinden we (heel) erg. En wat betreft Beatrix: vriendelijkheid is erg belangrijk. Van de jongste ondervraagden (25- tot 35-jarigen) vindt maar liefst 94 procent het erg als Beatrix zich in het openbaar onvriendelijk toont.
Voor Beatrix geldt voorts dat ze geen voorkeur voor een politieke partij moet uitspreken en zich überhaupt niet met de politiek moet bemoeien. Bijna de helft van de Nederlanders geeft aan hogere eisen te stellen aan de koningin dan aan de andere leden van het koningshuis.
De gouden kooi
Natuurlijk leven de leden van het Koninklijk Huis in een gouden kooi. Maar ze kunnen zich wél het een en ander permitteren. Een zeer ruime meerderheid heeft geen problemen met homoseksualiteit, samenwonen, buitenkerkelijkheid, ongehuwd ouderschap of echtscheiding. Voorts blijkt dat het koningshuis niet drijft op Máxima. Zij is weliswaar het populairste lid van het koninklijk huis, maar mocht zij op een kwade dag haar biezen pakken dan heeft dat geen gevolgen voor het voortbestaan van het koningshuis.
Ook vinden de Nederlanders in meerderheid dat het staatshoofd niet een louter ceremoniële taak moet hebben. Die kant zou het wel kunnen opgaan als Willem-Alexander staatshoofd wordt. Lintjes doorknippen, handen schudden en buitenlandse uitstapjes maken. En de politiek overlaten aan de politici.
Wat mag het kosten?
Natuurlijk is het geld een heet hangijzer. Het koningshuis kostte in 2008 een slordige €114 miljoen, ongeveer €7 per Nederlander. Is dat duur? Niet echt. Voor de prijs van twee straaljagers heb je jaarlijks een vrije dag, sprookjesachtige huwelijken en een hele koninklijke familie. En het koningshuis levert ook wat op.
Het merk ‘Beatrix’ is sterk in het buitenland en Beatrix brengt, als CEO van de BV Nederland, veel geld in het laatje. Zo’n €5 miljard berekende econoom Harry van Dalen vorig jaar. Haar staatsbezoeken zijn belangrijk, bijvoorbeeld voor de handelscontacten in het buitenland.
De meeste Nederlanders willen het bij die €7 per jaar houden. Bijna een kwart wil helemaal niets bijdragen aan de kosten van het koningshuis. Dat is niet erg realistisch, want de koningin voert haar representatieve functie uit in het belang van ons allemaal. Maar begrijpelijk is het wel. Beatrix bezat €1,1 miljard, al heeft de kredietcrisis daar waarschijnlijk wel een bresje in geschoten.
Niet getreurd, de vorstin ontvangt een jaarsalaris van rond de €4 miljoen voor de uitoefening van haar functie als staatshoofd. Willem-Alexander krijgt €1 miljoen, prinses Máxima een kleine €900.000. Dit alles belastingvrij. Ze zijn de enige leden van het koninklijk huis met een vast salaris, de anderen declareren hun kosten voor de representatieve taken die ze verrichten.
Nog een opvallend generatieverschil: ouderen zijn loyaler aan het koningshuis dan jongeren. Betekent dit het einde van het koningshuis in de nabije toekomst?
“Nee”, zegt ontwikkelings- psycholoog Gerrit Breeuwsma. “Die 48 procent is eigenlijk erg hoog voor die groep. Loyaliteit komt nu eenmaal met de jaren. Iemand die een half jaar lid is van een bepaalde club, is minder loyaal dan iemand die er al een tijd bij zit.”
Twintigers en dertigers zijn in de leeftijd dat ze hun loyaliteiten gaan vormen. Tot die tijd hebben ze gedaan wat hun ouders wilden, nu gaan ze op eigen kompas varen. Wat is je politieke voorkeur? Waar sta je in ideologische zin? Hoe wil je leven? Met wie? De houding ten opzichte van het koningshuis hoort hier ook bij, maar speelt bepaald geen hoofdrol.
Breeuwsma: “De meeste mensen krijgen pas weer iets met het koningshuis, als ze zelf kinderen krijgen. Dan worden ze de tradities en rituelen ingezogen. Het zingen op Koninginnedag, de spelletjes, de kraam met oude spullen. Pas dan krijgt het koningshuis écht een plek in je leven.”
Het representatieve onderzoek ‘Loyal to the Royals’ werd in het voorjaar van 2009 uitgevoerd onder Nederlanders van 25 jaar en ouder in opdracht van Plus Magazine door TNS NIPO.
