Herbert Paulzen ging deze maand op reis naar Noorwegen. 34 havens in 12 dagen. Saai? Welnee, dankzij de 'Hurtigruten' (letterlijk "de snelle route" of de Kustexpress) is elke dag anders. En spectaculair!
Als ik aan boord stap van de Nordlys (Noorderlicht) gaat eindelijk een oude droom in vervulling. Met de snelle postboot van de Hurtigruten twaalf dagen langs de rafelige Noorse kust, van Bergen naar Kirkenes en terug. Ik had alleen maar superlatieven gehoord en gelezen over die zeereis, volgens velen ‘de mooiste zeereis ter wereld’: groots, prachtig, spectaculair, fenomenaal, adembenemend, schilderachtig, romantisch, mystiek, betoverend, indrukwekkend, idyllisch, magisch… Ik stop al die clichés diep weg. De luchten, fjorden en eilanden moeten toch ook zonder die superlatieven te vatten zijn. Maar dat blijkt niet mee te vallen.
De historie
In 1891 werd het idee geboren om een regelmatige bootservice op te zetten tussen Trondheim en Hammerfest. Velen vonden dat hachelijk, want de wateren tussen de duizenden eilanden en de ruwe kust waren gevaarlijk. Er waren te weinig vuurtorens en bakens, te veel ondiepten, onberekenbare stromingen en ontoereikende technische hulpmiddelen aan boord van de stoomschepen (alleen kompas en klok). Vooral in het donker en bij stormachtig weer waren de gevaren niet te overzien.
Maar op 2 juli 1893 liet kapitein Richard With zich niet weerhouden om met zijn stoomschip Vesteraalen te vertrekken. Het werd het begin van een nieuwe postbootroute: voor het eerst werden de in afgelegen nederzettingen levende mensen bereikbaar voor de buitenwereld en konden ze ‘nieuws’ ontvangen. 
Meer schepen (van verschillende maatschappijen) waagden zich aan de route. Bergen werd in 1898 al vertrekpunt en Kirkenes in 1914 keerpunt. Schepen werden groter, moderner, veiliger, kregen meer laadruimte en werden geschikt gemaakt voor passagiers. De zogenaamde Hurtigruten (‘de snelle route’) werd al snel populair. Nu vertrekt iedere dag een van de in totaal dertien schepen – moderne schepen, van alle gemakken voorzien, uitgerust met de modernste apparatuur en veilig.
De landschappen
Spectaculair. Toch maar een cliché. Ja, spectaculair. Al op de tweede dag vaart het schip (overigens alleen in de zomer) via de Storfjord de vijftien kilometer lange en zeer nauwe Geirangerfjord in. Van alle prachtige Noorse fjorden trekt de Geirangerfjord de meeste bezoekers. De soms achthonderd meter hoge rotswanden, waarlangs watervallen neerstorten, dragen namen als de Zeven Zusters en de Vrijer.
Om de eilandengroep Lofoten te bereiken, moet het schip een stuk open zee oversteken. De zee is ruw. Storm. Schuimbekkende golven. Het schip beukt en bonkt en schudt en schommelt. De huilende wind jaagt een striemende regen het dek op. Maar de Nordlys toont zich soeverein. De tot wel duizend meter oprijzende bergketen van de Lofoten tekent zich af tegen de grijze horizon. Daarachter verbergt zich pure schoonheid: baaien, inhammen, velden en weilanden, kleine vissershavens, rode houten huizen en op houten stellingen drogende stokvis.
Dan volgen de eilanden aan de poolcirkel, aangevreten door wind en tijd en hongerige golven, waartussen het schip zich een feilloze weg baant. Rotsformaties op een kleine steenworp afstand, waarin de Vikingen de verstilde gezichten van trollen zagen en de huidige Noren die nog steeds willen zien. Met als hoogtepunt de ‘berg met het gat’, Torghatten, door een Noorse dichter beschreven als “een nooit slapend oog, dat over het volk en de schatten van het Noordland waakt”.
Bergen, baaien, inhammen, fjorden, eilanden, rotspunten, hier en daar bespikkeld met vuurtorens en lichtboeien. Dat mensen hier wonen lijkt zo onvoorstelbaar. Vogels, ja, die hebben hier hun paradijs, de meeuwen, de aalscholvers, de papegaaiduikers, de zeearenden. En wij zien al dat moois vanaf de Nordlys afwisselend bij stralend weer en woedende stormen.
De luchten
Ik moet dat ene cliché toch nog een keer gebruiken: spectaculair. Wolkenformaties die de fantasie vleugels geven. Bizarre sculpturen in wit en alle tinten grijs en zwart. Soms bijna verstild en nauwelijks verschuivend, dan weer wild dansend of dreigend. Donderhemels waaruit woeste stormen de golven opjagen en van schuimkragen voorzien. Soms ook lijken lucht en zee één te zijn, een fijne mist die alle kleuren opzuigt. Tot de zon weer doorbreekt, regenbogen tekent, soms twee naast elkaar, die zich half verstoppen achter antracietkleurige stapelwolken.
En de hemel in ruste? Komt voor. Welke kleuren blauw domineren? Azuur? Kobalt? Aquamarijn? Tegen het einde van zo’n dag schuiven dan ineens rode wolken voor de zon, die echter langzaam maar onophoudelijk als een feloranje
vuurbol vanachter die wolken de zee inschuift. Dan zijn hemel en zee het decor van een onwerkelijke droomwereld.
De meest spectaculaire luchten hebben we dan niet eens gehad. Want het is geen midzomer, als de zon het vertikt om de zee in te zakken, en geen winter, als de zon het vertikt te verschijnen maar gulzig met het surrealistische noorderlicht speelt. In fel groen, fel rood, fel oranje, in Karel Appel-achtige verfspetters, of als happende drakentanden, of als alles wat de fantasie je ingeeft.
De nederzettingen
Meer dan tienduizend jaar geleden werden de onherbergzaam ogende kusten en dalen achter de kustlijn al bevolkt door jagers. Vanaf 4000 vóór onze jaartelling vestigden ze zich permanent, bedreven rudimentaire landbouw, hielden vee en visten. En brouwden bier (wat vele Noren nog steeds zelf doen, want het alcoholbeleid in Noorwegen is absurd en de prijzen hoog). Spoedig begonnen ze ook handel te drijven, met mensen die leefden in Denemarken, op IJsland, aan de Oostzee. Ze kozen koningen, vochten, veroverden en plunderden. Over deze Vikingen gingen ruige verhalen van mond tot mond, maar ze ‘ontdekten’ ook het continent dat later de naam Amerika zou krijgen.
In Trondheim staat het standbeeld van Leif Ericson, de aanvoerder van het ruwe gezelschap Vikingen dat die oversteek voltooide, vijfhonderd jaar vóór Columbus.
Latere eeuwen waren minder roemrucht, de kustbewoners moesten zich onderwerpen aan eerst de Denen, later de Zweden. Maar onder wie dan ook, de mensen langs de kusten en fjorden hadden een zwaar leven. Leven was overleven. Maar het waren taaie mensen. Die steeds betere visvangsttechnieken leerden, en methoden om vis te verwerken en bewaren.
Sommige plaatsen, gunstig gelegen aan beschutte baaien, trokken mensen aan en groeiden, en werden zelfs rijk. Zoals Bergen, tweede stad van het land met 240.000 inwoners. Groot geworden als handelscentrum en nog steeds belangrijke omslag- en transitohaven. En mooi. Vooral die wijken met de rode en gele houten huizen met daartussen de klimmende en dalende klinkerstegen. Bryggen (‘de kade’), een verzameling houten voormalige pakhuizen uit de 17de en 18de eeuw, staat zelfs op de werelderfgoedlijst van Unesco. Zo heeft elke plaats wel een bezienswaardigheid. In Ålesund werden de oorspronkelijke houten huizen na een brand herbouwd in jugendstil.
In de gotische Nidarosdom in Trondheim, Noorwegens grootste kerk, worden de Noorse kroonjuwelen bewaard. In het Poolmuseum van Tromsø wordt de geschiedenis van de poolexpedities aanschouwelijk gemaakt, met natuurlijk veel aandacht voor de beroemde Noorse poolreizigers Fridtjof Nansen en Roald Amundsen. Hammerfest is de noordelijkste Europese stad. Vardø de meest noordelijke haven. En ten slotte kom je bij Kirkenes, vlakbij de Russische grens. Ooit op een kleine landtong (‘nes’) gesticht rond een kerk (‘kirk’), sinds 1908 keerpunt van de Hurtigruten. Houdt de warme golfstroom alle havens aan de westkust ijsvrij, Kirkenes heeft vaak ijsbrekers nodig.
Tussen deze grotere plaatsen zijn nog steeds al die kleine en grotere nederzettingen, en solitaire vissershutten en loodsen. Vaak helemaal afhankelijk van de bevoorrading door de Hurtigruten en andere vrachtschepen. Vanaf de Nordlys lijken ze zo mooi, die agglomeraties van rode en gele houten huizen. Maar je zal hier toch maar wonen! Boven de poolcirkel lange donkere dagen of helemaal geen nachten. En zo vaak donkere luchten, regens, ’s winters sneeuw, ijzige winden. Het zijn plaatsen om binnen te blijven als je niet per se eruit moet – maar dat moeten de mensen natuurlijk wel, de zee op, de visfabriek in….
Het leven aan boord
Al gauw maakt zich van de passagiers aan boord (de Nordlys kan er bijna zevenhonderd hebben, sommige andere schepen zelfs nog meer) een routine meester. Ontbijtbuffet, lunchbuffet, avondeten. Vooral de buffetten zijn massale culinaire verlokkingen en verleidingen, bereid door een geniale keukenkeizer en getalenteerde koksmaatjes. Vis, vis, vis. Gemarineerd, gebakken, gekookt, gestoofd, gedroogd. Zalm, haring, kabeljauw, kreeft, krab. Maar ook af en toe vlees van lam, varken, koe en rendier.
Tussen de maaltijden door (vrijwel alle passagiers komen kilo’s aan) ga je aan dek bij mooi weer of je schuilt in de panoramaruimte. Of hangt aan de bar met de (veel te dure) drankjes. Of loopt rondjes als de boot niet te veel schommelt. Of je zit in een dekstoel en leest of laat gewoon de wind om de oren suizen.
En iedere dag is er een excursie. Sommige met een behoorlijk kitschgehalte. Naar een nagebouwde Vikingenhut op de Lofoten bijvoorbeeld, of naar een trollen en wollen mutsen verkopende Sami, die zich voor de toeristen in een Sami-pak hijst en een Sami-muts op zijn hoofd zet. Maar ook een zeesafari naar een fjord met woeste stromingen, naar een gletsjer, over een kustweg met gewaagde boogbruggen van eiland naar eiland, naar de aardbei- en appeltuinen achter de Geirangerfjord, naar een middernachtelijk koor in de IJskathedraal van Trondheim, naar de Noordkaap en naar de Russische grens. En bijna overal waar het schip aanlegt, vracht lost of laadt, kun je (soms maar even) van boord. Velen doen dat om gauw wat alcohol in te slaan in de lokale supermarkt.
Hurtigruten Praktisch
De hele reis van de Hurtigruten, van Bergen naar Kirkenes en retour, duurt twaalf dagen (elf nachten). Prijzen: vanaf €974 p.p. laagseizoen of €1757 p.p. hoogseizoen (exclusief reis naar Bergen). Maar het is ook mogelijk een deel van de route mee te maken. Iedere dag vertrekt een van de dertien schepen vanuit Bergen. Vanuit diverse havens worden excursies georganiseerd, die men aan boord maar ook al vooraf in Nederland kan boeken. Aan boord zijn informatieboekjes in diverse talen (niet in het Nederlands) verkrijgbaar.
Het meest informatieve boek is: ‘Hurtigruten; Die schönste Seereise der Welt’, ook in het Engels te koop (398 NOK, bijna €50).
Informatie: (over boekingen, prijzen, type hut, excursies en speciale wensen) Norske Turist Service, Noorwegenhuis, 
Herenweg 64, Heemstede, T 023-528 98 56, www.norske.nl.
Boek deze reis van de Norske Turist Service via Pluscruises! Kijk meteen verder en laat u verrassen!
