De jaren schrijden voort. Wat moet je doen om je eigen vergrijzing zo goed mogelijk het hoofd te bieden? PlusOnline zet feiten uit wetenschappelijke studies op een rij.
Wetenschappers overde invloed van televisie
In een onderzoek van Yale University (VS) werden 60-plussers blootgesteld aan positieve en aan negatieve beelden. Ouderen die de positieve beelden hadden gezien (bijvoorbeeld de woorden ‘wijs’ en ‘gezond’), presteerden daarna beter op een geheugentaak en een evenwichtstaak dan ouderen die waren blootgesteld aan de negatieve tegenhangers (‘gammel’ en ‘dement’). Saillant detail: de beelden werden zo snel voorgeschoteld dat ze niet bewust te zien waren.
Risico’s: Wanneer je op de televisie zwakke en kwetsbare ouderen voorbij ziet komen, dan werkt dat door in de manier waarop je – als senior – over jezelf denkt. Je gaat je er slap en breekbaar van voelen. Zelfs onbewust doen die beelden hun werk. Dit effect is vrijwel onvermijdelijk, beelden zijn in onze digitale samenleving nu eenmaal overal.
Kansen: Omgekeerd werkt het ook. Er zijn gelukkig ook genoeg positieve beelden van actieve, fitte en gezonde senioren. De kunst is om je te omringen met dit soort beelden en verhalen. Lees Plus Magazine, zoek voorbeelden van kracht en inspiratie in je omgeving en zet de tv uit als de zoveelste zielige bejaarde voorbij komt. Dat is geen onmogelijke opgave. We hebben het vermogen om het positieve te koesteren. En daardoor de fatale invloed van negatieve vooroordelen en cliché’s te neutraliseren.
Wetenschappers over met pensioen gaan
Met pensioen gaan is een belangrijke gebeurtenis in een mensenleven. Uit een meerjarig onderzoek van het NIDI (Nederlands Interdisciplinair Instituut) blijkt dat bijna de helft van de werkenden en hun partners binnen een maand zijn gewend aan de nieuwe situatie, en driekwart binnen een jaar. Hoe goed je na het pensioen in je vel zit, hangt af van hoe groot de angst is voor het beruchte ‘zwarte gat’ en of je een gevoel van controle hebt over de beslissing om met pensioen te gaan.
Risico’s: Veel angst en weinig controle kunnen leiden tot langdurige aanpassingsproblemen, moeilijkheden met je partner en gezondheidsklachten zoals vermoeidheid en depressiviteit. Van degenen die volledig tegen hun zin met pensioen gingen, is 38 procent na een jaar nog niet gewend. Voor de groep die geheel vrijwillig stopte, is dat minder dan 10 procent. En de tijd die het duurt om te wennen, kan oplopen tot wel vijf jaar.
Kansen: Je goed voorbereiden op je pensioen is erg belangrijk en vermindert de eventuele angst ervoor. Stop je hoofd niet in het zand. Probeer een vinger in de pap te houden. Onderhandel. Denk niet dat je helemaal niets hebt in te brengen.
Als je je te jong voelt om te stoppen, kun je het pensioen ook beschouwen als een basisregeling en elders opnieuw aan de slag gaan. Of op je eigen voorwaarden alsnog proberen door te werken. Praat met je partner over de toekomst. Regel vooraf de financiën en praat samen over nieuwe activiteiten. Verleg de focus van werk naar vrije tijd, en zoek naar nieuwe kansen om zinvol bezig te blijven.
Wetenschappers over gezondheid en geluk
Gezondheidsproblemen zijn onvermijdelijk, ze horen bij het leven. Toch zijn het niet altijd de gebreken zelf die je levensgeluk of -ongeluk bepalen. Het is de manier waarop je tegen die klachten aankijkt, zo constateerden Noorse wetenschappers.
Risico’s: Als je weigert te accepteren dat je iets niet (meer) kunt, dan ontstaat het gevaar dat je jezelf volledig afmat in een gevecht waarin je op voorhand kansloos bent. Let wel: er is een verschil tussen accepteren en opgeven. Het is belangrijk om het juiste moment van acceptatie te kiezen. Te snel ergens mee stoppen is ook niet goed. Acceptatie wil niet zeggen dat je je hoofd laat hangen en niet keihard knokt voor je herstel in de nabije toekomst. Als je denkt: vroeger hield ik van schaatsen, nu durf ik het niet meer, vraag je dan af: kan ik het echt niet meer, of berust ik nu te snel? Blijf kritisch op jezelf. En wees realistisch.
Kansen: Acceptatie en aanpassing zijn toverwoorden die de deuren naar een betere toekomst openen. Bijvoorbeeld: accepteren dat lichamelijke gebreken nu eenmaal bij de leeftijd horen en dat het weinig zin heeft om je daar zorgen over te maken.
Mensen die hun situatie aanvaarden hebben het makkelijker. Ze accepteren sneller hulp en zijn eerder in staat om over hun situatie te spreken met anderen. Acceptatie biedt trouwens allerlei nieuwe perspectieven: pas als je noodgedwongen een stapje terug doet in de ‘rat-race’ van alledag, besef je waar ’t eigenlijk echt om gaat in het leven.
Wetenschappers over geloven in God
‘Geloven’ is goed voor een mens, zo blijkt uit een onderzoek van het onderzoeksinstituut LASA van de Vrije Universiteit Amsterdam onder oudere kerkgangers. Het ondersteunt de gezondheid en helpt om het leven te begrijpen en beter met tegenslagen om te gaan.
Risico’s: Nee, dit voordeeltje loop je niet mis als je niet in God gelooft. Want ‘geloven’ kan ook gaan om een diepe verbondenheid met de natuur, met onze medemens of met het hogere – en dáár inspiratie uithalen. Geloven zonder de inbedding in een geloofsgemeenschap komt veel voor in de huidige tijd. Het gaat dan ook vooral om een manier van leven, waarbij je het morele aspect verbindt met het spirituele. Jezelf opofferingen getroosten en zorgzaam zijn voor mensen, dieren of de natuur in je omgeving. Zit dat op geen enkele manier in je, dan loop je meer kans op stress en depressies...
Kansen: Spiritueel zijn kan dus heel heilzaam werken. Wie zich ten opzichte van God dankbaar voelt en vindt dat Hij hen een gezegend leven heeft gegeven, heeft minder last van stress en lichamelijke klachten en voelt zich gelukkiger. Dat geldt ook voor senioren die vaak naar de kerk gaan.
Wetenschappers over actief zijn
Amerikaanse onderzoekers ondervroegen 60-plussers naar hun
lichamelijk– en geestelijk welbevinden en vergeleken die uitkomsten met de mate waarin diezelfde 60-plussers in de laatste twaalf maanden actief waren geweest. De uitkomst mag nauwelijks een verrassing worden genoemd: actieve senioren voelen zich beter. Het maakt niet uit of je vrijwilligerswerk doet, betaald werkt of tuiniert. Goed om te weten: het gaat erom dát je actief bent, niet om hoeveel uren je ergens aan besteedt. 73 procent van de senioren is actief in twee of meer rollen. Ze combineren bijvoorbeeld vrijwilligerswerk met mantelzorg, of een baan met een bestuursfunctie.
Risico’s: Actief zijn is goed, maar word geen evenwichtskunstenaar! Het hele bouwwerk van bezigheden kan in elkaar storten, als er opeens een nieuwe en arbeidsintensieve taak bij komt, bijvoorbeeld het moeten zorgen voor een ziek familielid.
Wie teveel hooi op zijn vork neemt, kan opgebrand raken. Gas terugnemen is dan uiteraard beter dan zelf gezondheidsklachten krijgen.
Kansen: Hoe meer functies je vervult hoe beter je je voelt, zo blijkt uit onderzoek. Werken, in welke vorm dan ook, bevredigt namelijk je behoefte om jezelf te blijven ontwikkelen en ontplooien en het verlangen om iets voor een ander te kunnen betekenen. Maar maak het niet te gek (zie Risico’s).
Wetenschappers over het geheugen
Geheugentraining vanaf de middelbare leeftijd helpt om de ziekte van Alzheimer te voorkomen, of in ieder geval uit te stellen, zo blijkt uit diverse langlopende onderzoeken. Wie zijn hersenen vanaf de middelbare leeftijd actief houdt met zaken als leren, lezen, hobby, sociale bezigheden of computervaardigheden, vermindert de kans op Alz-heimer met maar liefst 26 procent. Uit ander onderzoek blijkt bovendien dat beweging – een half uur wandelen per dag, maar ook tuinieren of regelmatig sporten – net zo goed een strategie is om Alzheimer te vertragen.
Risico’s: Als je je er niet toe kunt zetten om je brein al vanaf de middelbare leeftijd goed te verzorgen en regelmatig in beweging te komen, dan laat je een wezenlijke kans op gezondheid en een goede oude dag liggen. Denk niet dat het inmiddels toch te laat is, want het is nooit te laat. Wie geen zin heeft in spelletjes, kan oefenen met boodschappenlijstjes, namen van planten of nummerborden van auto’s onderweg. Maakt niet uit, als die grijze massa daarboven maar gaat kraken en uitgedaagd wordt.
Kansen: Kansen bij de vleet hier, zonde om ze te laten liggen. Bedenk bovendien: hersentraining heeft een veel langduriger effect dan lichamelijke training. Wanneer je stopt met sporten, verslappen de spieren in een paar weken. Het effect van hersentraining is járen later nog te meten!
Wetenschappers over positief denken
Wie het ouder worden ziet als iets positiefs, leeft gemiddeld 7,5 jaar langer dan diegenen die dat niet doen, aldus onderzoekers van Yale University naar aanleiding van een langlopend onderzoek onder 660 50-plussers.
Risico’s: Positief zijn is goed, maar overdrijf het niet. Je kunt natuurlijk niet ontkennen dat er ook verdriet of ellende is. De Ameri-kaanse onderzoekster Barbara L. Frederickson ontdekte dat de ideale verhouding is tussen positieve- en negatieve gevoelens 3:1 is. Drie keer dankbaarheid, blijdschap of inspiratie tegenover één keer stress of verdriet.
Kansen: Wie vooral de positieve kanten van het ouder worden ziet, zorgt beter voor zichzelf, blijft langer actief en gaat zich gedragen in overeenstemming met zijn of haar denkbeelden. Barbara Frederickson onderscheidt tien vormen van positiviteit: vreugde, dankbaarheid, sereniteit, belangstelling, hoop, trots, plezier, inspiratie, ontzag en liefde.
Wetenschappers over familie
Bij het NIDI (Nederlands Interdiscipinair Instituut) worden al jarenlang gegevens verzameld over Nederlanders en hun familie. Hoe sleept familie je door moeilijke tijden heen? Een partner maakt verschil. Het liefst een partner met wie je al lang getrouwd bent. Samenwonen, een partner na een eerder relatie: het is allemaal beter dan alleen zijn, maar nog altijd niet zo goed – voor een lang, gezond leven, tegen eenzaamheid en tegen depressie – als een huwelijk. Kinderen en kleinkinderen spelen een rol van betekenis. Het contact met zussen is heilzamer dan dat met broers.
Risico’s: Weinig familie behelst een risico. Eenzaamheid ligt op de loer, zeker als je een ‘overlevende’ wordt, iemand waarvan alle vrienden en kennissen zijn overleden. Als je weinig familie hebt, moet je je familie als het ware nabootsen. Een netwerk met verschillende generaties heeft een aantal voordelen: je blijft op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen en je voorkomt dat je alleen overblijft. Daarvoor moet je ‘aantrekkelijk’ zijn. Niet zozeer in fysieke zin, maar eerder in psychologische- en sociale zin. Aardig zijn. Om een vriend te hebben, moet je een vriend zijn!
Kansen: Belangstelling tonen voor de kinderen, hen af en toe iets toeschuiven, een handje helpen bij het klussen... het vergroot je eigen welzijn. Net als openstaan voor je kleinkinderen: geïnteresseerd zijn in hun leven en hun belevenissen. Conflicten met de kinderen zin niet per se slecht. Als er uitsluitend conflicten zijn, is dit natuurlijk niet heilzaam. Maar conflicten die samengaan met frequent contact en veel steunuitwisseling, kunnen geen kwaad.
