Uw gezondheid: het geheugen

Als ik maar niet dement word! Dat is de hartenkreet van veel mensen die wat vergeetachtig worden. Meestal loopt het niet zo’n vaart. Door gezond te leven en je hersenen steeds weer uit te dagen, gaat je geheugen langer mee.

Hoe heet ze ook alweer?

Veel mensen die klagen over het geheugen, worden niet dement, blijkt uit onderzoek. Wel raken ze, als ze zich zorgen maken, gefixeerd op hun vergeetachtigheid. Ieder vergeetmoment (de Engelsen hebben er een mooie term voor: ‘a senior moment’) wordt uitvergroot. Dat geeft stress waardoor het geheugen juist minder goed werkt.
Maakt u zich zorgen over uw geheugen, ga dan naar de huisarts of desnoods naar een neuroloog. Er zijn ziektes waaronder infecties, suikerziekte, schildklierafwijkingen en depressie, waardoor de hersenen slecht kunnen functioneren. Problemen met denken, concentreren en onthouden zijn dus een goede reden om de huisarts te bezoeken. Na genezing gaat het meestal weer beter.
Maar als die niets kan vinden, moet u er niet teveel meer aan denken. Bij ouderen die last hebben van hun geheugen, treedt overigens ook vaak spontaan weer verbetering op. Het is goed te beseffen dat bij echte dementie het vergeten zich juist een beetje aan het bewustzijn onttrekt.

Slikken of niet?

Er zijn een aantal middelen waarbij het vermoeden bestaat (of bestond) dat ze het geheugen een handje helpen. Dit zijn de belangrijkste:

• Cafeïne: verbetert het begrip en de snelheid van denken direct na inname. De effecten op de lange termijn zijn helaas nooit onderzocht. 
Notoire koffiedrinkers hebben een goed geheugen.
• Vitamines: gebrek aan de B-vitamines kan zenuwbeschadiging geven, maar dat extra vitamines zenuwweefsel beschermen is niet aangetoond.
• NSAID's zoals ibuprofen: regelmatige gebruikers van ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s) hebben 30% minder kans op ziekte van Alzheimer.
• Oestrogenen: zouden bij vrouwen na de overgang het ‘verouderen’ van de geest tegengaan, in grote onderzoeken is gebleken dat ze niet werken.
• Kruidenextracten waaronder Ginkgo Biloba: worden vooral in Duitsland op grote schaal gebruikt, maar een effect van betekenis is niet aangetoond.

Het maakbare brein

Wie geestelijk actief blijft, heeft minder kans op dementie, maar gericht trainen werkt niet. Als je boodschappenlijstjes uit je hoofd leert, word je daar steeds bedrevener in, maar het helpt niet om een gezicht voor de geest te halen.
Een van de belangrijkste manieren om het brein soepel te houden: beweging. Het kan de gevolgen van veroudering niet genezen, maar drie keer per week een half uur wandelen of een keer per week een uur gym geeft al een heel gunstig effect. Flexibel blijven, nieuwe dingen doen, het geheugen oefenen én bewegen zijn nodig om het brein goed te laten functioneren.
‘Als je je hersens niet gebruikt, gaan ze helaas achteruit’, zegt Margriet Sitskoorn, associate professor en hoofd van de Cognitive Neuroscience Unit van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Zij doet onderzoek naar de relatie tussen gedrag en het menselijk brein. Ook is zij directeur van het NeuroCognitief Centrum Nederland en lid van de Gezondheidsraad. Daarnaast schrijft ze voor internationale vaktijdschriften en populairwetenschappelijke bladen.
In haar boek ‘Het maakbare brein’ beschrijft zij hoe de hersenen zich ontwikkelen. Bijzondere levensverhalen laten zien dat gedrag en omgeving je hersenen vormen en je vermogens bepalen: een violiste die een kwart van haar hersenen verloor kon toch professioneel blijven spelen, en een jongen die door kippen werd opgevoed verandert zijn kippengedrag in menselijk gedrag.
Kun je op volwassen leeftijd nog een rekenwonder worden, doorzettingsvermogen verkrijgen of je angsten overwinnen? Dat kan, want onze hersenen zijn in staat tot reorganisatie en zelfvernieuwing: er ontstaan nieuwe verbindingen in het brein en er worden nieuwe cellen aangemaakt. Hierdoor kunnen we onszelf op alle fronten blijven ontwikkelen. Aan de hand van de laatste inzichten uit het hersenonderzoek laat Margriet Sitskoorn zien hoe we door ons gedrag zélf onze hersenen kunnen vormen en zo beter kunnen functioneren. Haar boek is een handreiking voor sterker hersenwerk en een krachtige persoonlijke ontwikkeling.