Een nieuw leven na een maagverkleining

Jaarlijks krijgen tussen de tien- en twaalfduizend mensen in ­Nederland een maagverkleining. Als het aan chirurg Wouter Leclercq ligt, zouden er meer mensen geopereerd mogen worden. “Ik denk dat er wel tien keer zoveel mensen in aanmerking komen voor een maagverkleining. De risico’s van obesitas zijn groot. Mensen met obesitas die een body mass index (BMI*) van 40 hebben, gaan gemiddeld twaalf jaar eerder dood.”

Leclercq voert de operatie uit in het Máxima Medisch Centrum in Eindhoven. Een maagverkleining blijft een grote stap volgens de ­chirurg. De operatie zelf is niet heel erg zwaar, maar je moet daarna je leefstijl compleet veranderen. Dat is eng en spannend. Hij vergelijkt de verandering zelfs met verhuizen naar een ander land waar je de taal niet spreekt en je op handen en voeten moet lopen. “Alles wordt anders. De dag begint met gesplitst ontbijt. Eerst eten. Daarbij mag je niet drinken, want eten en drinken verdraag je niet tegelijk. Te veel en te snel eten en drinken kan klachten geven, zoals misselijkheid. Verder moet je meer bewegen en meer tijd voor jezelf inruimen. Jij bent druk met je nieuwe voedingsschema en stappentellers en je partner misschien niet. Jullie gaan een andere taal spreken. Je hebt steun van je omgeving hard nodig.”

Het juiste ziekenhuis

Om in aanmerking te komen voor een maagverkleining moet je een BMI hebben van 40 of hoger of een BMI van 35 met bijkomende ziekten zoals te hoog cholesterol, slaapapneu, diabetes of hoge bloeddruk. Je voert eerst gesprekken met de huisarts of de praktijkondersteuner en dan volgt een verwijzing naar het ziekenhuis.

Er zijn zeventien ziekenhuizen waar je terechtkunt voor een maagverkleiningsoperatie, maar de begeleiding voor en na de operatie wordt in veel meer klinieken aangeboden. Je kunt dus de operatie in een ziekenhuis verder weg ondergaan en de begeleiding dichter in de buurt regelen.

Het juiste ziekenhuis kiezen is een behoorlijke zoektocht. Er zijn basisregels voor het hele traject, maar elke kliniek geeft daar zijn eigen invulling aan. Bedenk vooraf wat je belangrijk vindt bij de behandeling. Chirurg Leclercq: “Mijn advies is erop te letten of je een goed gevoel hebt bij het behandelteam. Als dingen misgaan, moet het er ook voor je zijn: doen ze dan het uiterste voor je of lappen ze je alleen maar op?”

Informatieronde

Eenmaal in het ziekenhuis, krijg je een ochtend lang informatie over de procedure en wat er van je wordt verwacht. Je trekt het verdere proces op met een groep medepatiënten. Met hen kun je ervaringen delen.

Dat is prettig, want wie eenmaal bij een obesitaskliniek aanklopt, heeft al aardig wat meegemaakt. Leclercq: “Mensen hebben vaak een leven van diëten volgen, afvallen en weer aankomen achter de rug. Mensen voeren een interne strijd. Ze moeten voor zichzelf de noodzaak inzien en concluderen dat ze niet langer veel te zwaar willen zijn. Pas dan worden ze verwezen naar de chirurg.”

Na de informatieronde krijg je individuele gesprekken met een diëtist, fysiotherapeut, verpleegkundige en psycholoog. Dit multidisciplinaire team bespreekt de uitkomsten van de gesprekken en er wordt gekeken aan de hand van persoonlijke kenmerken en lichamelijke gesteldheid welke behandeling het meest geschikt is. Soms moet een patiënt eerst nog aan zichzelf werken voordat een operatie aan de orde is, bijvoorbeeld gezonder gaan leven en meer bewegen of ­psychische problemen aanpakken. “In ons ziekenhuis geldt dat ongeveer de helft van de patiënten die is aangemeld voor de screening, wordt geopereerd”, zegt Leclercq. “Een kwart gaat een persoonlijk traject in en een kwart wordt doorverwezen naar elders.”

Voor de operatie word je een dag of twee opgenomen. De ingreep is te vergelijken met een galblaas­operatie. Dat zit in hetzelfde gebied in je lichaam en gebeurt ook met een kijkoperatie. Je hebt ongeveer twee dagen pijn, waartegen goede pijn­bestrijding is.

Gastric bypass of sleeve

Er zijn grofweg twee soorten ­maagverkleiningsoperaties: de gastric bypass en de gastric sleeve. Welke operatie iemand krijgt, hangt af van allerlei medische factoren.

De maagband, een ander type maagverkleining, wordt nog maar erg weinig toegepast omdat de resultaten tegenvielen.

De gastric bypass is de meest voorkomende operatie. Via een kijkbuis, ook laparoscoop genoemd, verdeelt de chirurg de maag in twee delen. Van één deel maakt hij een kiwi-groot mini-maagje. Daarna zet hij de dunne darm vast op dit zakje, dat als maag gaat functioneren. Dan sluit hij het grote overgebleven deel van de maag en een stuk dunne darm als bypass verderop aan op de darmen. Dit overgebleven stuk darm en maag maakt nog veel spijsverteringssappen aan, maar het is geen ‘opvangzak’ of verteringsorgaan meer.

Bij een gastric sleeve, een operatietechniek die minder in Nederland voorkomt, wordt een deel van de maag verwijderd. In dit geval is de verkleining van de maag ongeveer 60 tot 80 procent. De maaginhoud waar eten inkomt, is groter is dan bij de bypass-methode.

“Iemand die gemakkelijk maagzuur oprispt, kan beter geen sleeve krijgen; hij of zij heeft meer baat bij een bypass”, zegt Leclercq. “Maar het is vooraf moeilijk te voorspellen wie welke nadelen gaat ondervinden bij een van deze operaties. Er is een scala aan bijwerkingen na afloop. Soms kun je bijvoorbeeld minder goed ­tegen melkproducten. Het is heel vervelend als je daar veel last van hebt, want dan krijg je buikkrampen. Bij een sleeve vallen melkproducten bij de meeste mensen wel goed.”

Afvallen en aankomen

Het overgrote deel van de mensen met een maagverkleining valt na de operatie meteen af. Toch komt ongeveer 15 procent van de mensen weer aan. Waardoor? Volgens Leclercq omdat deze mensen meestal te veel moeite hebben om hun leefstijl ­langdurig aan te passen. “Na deze operatie moet je heel anders gaan leven. Je moet bijvoorbeeld blijven sporten en niet meer veel eten. Stop je met bewegen en ga je veel snoepen zodat je maag langzaam weer oprekt, dan kom je weer aan.”

Daarnaast kunnen er medische oorzaken zijn dat je ondanks een maagverkleining toch weer aankomt. Veel duidelijkheid daarover is er niet. Daar wordt onderzoek naar gedaan in binnen- en buitenland.

Geen vergoeding voor 65-plus

In Nederland vergoedt de zorgverzekeraar een maagverkleining voor personen tot 65 jaar. Volgens Leclercq is er medisch gezien geen bovengrens aan de leeftijd voor een maagverkleining. “Het ligt eraan of iemand nog meer mankeert. Als je 65 jaar bent en ook andere kwalen hebt, is het risico groter op problemen na de operatie dan voor een 20-jarige die niks mankeert.”

Kans op hartklachten, longinfectie of een naadlekkage nemen toe als je bijkomende ziekten hebt naast het overgewicht. En hoe ouder je bent, hoe meer kans je hebt op bijkomende ziekten. Ook hangt het ervan af hoelang iemand te zwaar is. Bij iemand die op zijn 18de al te zwaar was en nu 65 jaar is, hebben organen zoals hart en alvleesklier extra hard moeten werken en zijn de gewrichten harder gaan slijten.

“Ik kijk naar de risico’s van de operatie”, zegt Leclercq. “Ik wijs maar heel zelden iemand af voor chirurgie op medische gronden, want na de ­operatie gaat het snel beter met je.”

Een enkele keer gaat het mis na de operatie. Ongeveer 1 procent van de geopereerde mensen krijgt een nabloeding. Dit is in het ziekenhuis goed te behandelen.

Het nieuwe leven

Voor de meeste mensen geldt: eenmaal geopereerd gaat het nieuwe ­leven beginnen. Toch reageert niet ­iedereen goed op een verkleinde maag. Er zijn mensen die heel misselijk van eten worden, moeite hebben met eten en drinken en vaak braken. Ook als ze heel weinig eten. Hiervoor hebben artsen nog geen oplossing. Daar wordt wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.

Maar Leclercq ziet vaak tevredenheid bij zijn patiënten, ook als ze al wat ouder zijn, bijvoorbeeld boven de 60 jaar. “Mensen vertellen dat ze jarenlang strijd voerden tegen hun veel te hoge gewicht en zeggen dat ze het jaren eerder hadden moeten doen. Mensen met overgewicht hebben in onze samenleving last van vooroordelen en negatieve beeldvorming. Dat stigma torsen mensen met zich mee. Terwijl er een oplossing voor is.”

Meer lezen over de risico's van een maagverkleining? Lees het artikel: de risico's van een maagverkleining