Waarom je je leverwaarden moet laten controleren

Getty Images

Leververvetting is een sluipmoordenaar. Je merkt vaak pas dat je het hebt, als het al te laat is. Heb je overgewicht, diabetes type 2 of drink je veel alcohol? Doe dan de levercheck!

Je lever is zo groot als een voetbal en kan wel 1,5 kg wegen. Dit orgaan zit rechtsboven in je buik, onder je ribben en tegen het middenrif. Elke minuut stroomt er 1,5 liter bloed door je lever, dag en nacht! Je lever is één van je belangrijkste organen met wel honderden verschillende functies. Zo maakt je lever gal aan om vet te verteren. Ook slaat je lever belangrijke vitamines en mineralen op. Verder maakt je lever giftige stoffen, alcohol en medicijnen onschadelijk. Tenslotte speelt je lever een belangrijke rol bij de energiehuishouding en de glucose- en vetstofwisseling. Je lever is dus een orgaan om zuinig op te zijn.

Verborgen leverziekte

Toch gaat het vaak helemaal niet zo goed met de conditie van de lever. Door een ongezonde voeding en leefstijl raakt de vetstofwisseling in het lichaam verstoord. Het gevolg: vet hoopt zich op in de buikorganen, waaronder de lever. Leververvetting is de meest voorkomende chronische leveraandoening in de westerse wereld. Circa 25 procent van alle volwassenen heeft leververvetting. Bij mensen met obesitas en mensen met diabetes type 2 is dit zelf 50 procent. Dat komt omdat overgewicht leververvetting in de hand werkt, net als veel alcohol drinken en het hebben van diabetes type 2.

Belangrijkste oorzaken van leververvetting

Overgewicht en obesitas
Overgewicht en obesitas leiden tot meer vet in de lever. Vooral mensen met veel vet rond hun middel (buikvet) lopen risico op vervetting van de lever.
Diabetes type 2
Mensen met diabetes type 2 hebben vaker leververvetting. Vooral als ze niet goed zijn ingesteld op medicijnen of bij te weinig bewegen en ongezond eten. Hun bloedsuikerwaarden zijn dan langere tijd te hoog en het teveel aan suikers wordt in de lever omgezet in vetten. Deze vetten komen in de levercellen terecht met vervetting van de lever als gevolg.
Metaboolsyndroom
Het metaboolsyndroom treedt vooral op bij mensen met (ernstig) overgewicht, obesitas en diabetes. Mensen met het metaboolsyndroom hebben vaker een verstoorde vetstofwisseling en daardoor meer kans op leververvetting. Het metaboolsyndroom is een combinatie van een:
- verhoogde bloeddruk
- verhoogd triglyceridengehalte in het bloed (triglyceriden zijn vetten in het bloed)
- grote middelomtrek (>102 cm bij mannen en >88 cm bij vrouwen)
- laag HDL-cholesterol en
- verhoogd bloedsuikergehalte
Al deze factoren zorgen voor meer risico op leververvetting, hart- en vaatziekten en kanker.
Chronisch alcoholgebruik
Een lange periode van veel alcohol drinken kan ervoor zorgen dat de lever vervet.

Verborgen ziekte

Leververvetting is een verborgen leverziekte. In het begin merk je er niets van dat je leververvetting hebt. Het geeft meestal geen specifieke klachten. Hooguit ben je een beetje vermoeid of heb je wat pijn rechtsboven in je buik. Maar als er niets aan wordt gedaan, zal de lever steeds verder vervetten en kan de lever gaan ontsteken (hepatitis). Van de mensen die langere tijd leververvetting hebben, krijgt 1 op de 5 uiteindelijk een ontsteking van de lever. Dit kan klachten geven als misselijkheid, moeheid, pijn rechts in de bovenbuik en jeuk. Ook kunnen de huid en het oogwit geel kleuren (geelzucht). Door de ontsteking ontstaat littekenvorming in de lever (leverfibrose). Bij 10 tot 30 procent van de gevallen van leverontsteking ontstaat levercirrose. Hierbij sterven beschadigde levercellen af en kan de lever geleidelijk verschrompelen. Deze ernstige schade aan de lever kan leiden tot leverfalen: er zijn dan te weinig goede levercellen over om alle functies uit te voeren. Zo worden giftige stoffen dan niet meer onschadelijk gemaakt. Een levertransplantatie is dan nog de enige behandelmogelijkheid. Soms ontstaat er leverkanker. Zowel leverfalen als leverkanker zijn levensbedreigend. Kortom: als je leververvetting hebt, kun je dat het beste zo vroeg mogelijk weten. Dan kun je er nog wat aan doen om erger te voorkomen.

Hoe weet je of je leververvetting hebt?

Leververvetting wordt momenteel vaak bij toeval ontdekt tijdens een echo van de bovenbuik of door afwijkende bloedwaarden bij een onderzoek voor andere klachten. Dit komt omdat leververvetting meestal niet of nauwelijks specifieke klachten geeft en huisartsen er nog vaak onvoldoende op bedacht zijn.

Heb je overgewicht, diabetes type 2 of drink je veel alcohol? Doe dan de levercheck. Is je buikomvang te hoog, dan kun je met de uitslag naar je huisarts gaan. Zeker als je ook moe bent of pijn rechtsboven in je buik hebt of veel alcohol drinkt, kun je aandringen op een onderzoek van je lever. Zo kan je huisarts met lichamelijk onderzoek voelen of je lever vergroot of gevoelig is. Ook kan de huisarts bloedonderzoek aanvragen om je leverwaarden te controleren. Verhoogde leverwaarden kunnen duiden op leververvetting.

Doe de levercheck

Overgewicht kan leververvetting veroorzaken, vooral als het vet in de buik ziet. Hoe groter je buikomvang, hoe groter de kans op leververvetting. Doe daarom de levercheck en meet je buikomvang.

Zo doe je dat op de goede manier:

Ga rechtop staan
Leg een meetlint rond je middel, ter hoogte van je navel en op je blote huid
Adem uit en lees je buikomvang af

Buikomvang man

Minder dan 94 cm: gezond
Tussen 94 en 102 cm: verhoogd
Meer dan 102 cm: te hoog

Buikomvang vrouw

Minder dan 80 cm: gezond
Tussen 80 en 88 cm: verhoogd
Meer dan 88 cm: te hoog

Fibroscan

Als het lichamelijk onderzoek en je leverwaarden afwijkend zijn, zal de huisarts je verwijzen naar een specialist voor verder onderzoek. In het ziekenhuis wordt dan een zogenoemd Fibroscan-onderzoek uitgevoerd. Dit lijkt erg op het maken van een echo. Het onderzoek is niet pijnlijk en duurt slechts 5 tot 10 minuten. Er wordt gel op je buik gesmeerd en vervolgens wordt met behulp van geluidsgolven de elasticiteit en stijfheid van de lever gemeten en ook de mate van leververvetting. Een normale lever is heel soepel en week, een lever met veel littekenweefsel is stug. Als met een Fibroscan beschadiging van de lever wordt vastgesteld, kan er aanvullend nog een leverpunctie worden uitgevoerd. Daarbij neemt de arts - onder plaatselijke verdoving - een klein stukje weefsel van de lever weg met een holle naald via de buikwand. Dit 'biopt' wordt onder de microscoop onderzocht op leverbeschadiging.

Leverwaarden: dit betekenen ze

Bij leververvetting zijn bepaalde leverwaarden licht tot matig verhoogd. Het gaat meestal om: ASAT, ALAT, Gamma-GT en eventueel ook alkalische fosfatase.

ALAT (Alanine-Amino-Transferase) en ASAT (Aspartaat-Amino-Transferase) zijn enzymen die vooral in levercellen zitten. Als levercellen beschadigd zijn, lekken de enzymen weg uit de lever. Er ontstaat dan een verhoogd gehalte van deze enzymen in het bloed. Dit wijst dus op een beschadiging van de lever.
Gamma-GT en alkalische fosfatase zijn ook enzymen. Een licht verhoogde gamma-GT waarde duidt meestal op gebruik van alcohol en/of medicijnen, extreem overgewicht en leververvetting. Bij leververvetting kan ook de alkalische fosfatase waarde wat verhoogd zijn. Alkalische fosfatase wordt niet alleen in de lever aangemaakt, maar ook in de cellen van de darm, nieren en botten. Een verhoogd gehalte kan dus ook wijzen op een andere aandoening.

Behandeling van leververvetting

Heb je leververvetting? Het slechte nieuws: er zijn (nog) geen medicijnen tegen. Maar er is zeker ook goed nieuws: in tegenstelling tot leverfibrose en leverfalen is leververvetting in de meeste gevallen nog wel omkeerbaar. Hoe? Door veranderingen in je leefstijl: meer bewegen, gezonde voeding en een gezonder gewicht. Je hoeft dat niet op eigen houtje te doen. Je huisarts kan je bijvoorbeeld doorverwijzen naar een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI), waarbij je 2 jaar lang wordt begeleid. Deze begeleiding wordt door de zorgverzekering vergoed. Als langdurig alcoholgebruik heeft geleid tot de leververvetting, dan moet je bij voorkeur helemaal stoppen met alcohol of in elk geval drastisch minderen. Ook in dit geval kan je huisarts je doorverwijzen voor begeleiding. Zodra de oorzaak van de leververvetting weg is, neemt de vetstapeling in de lever vaak af of verdwijnt helemaal. Je lever kan hierdoor dus echt herstellen.