Als u op de dag van de verkiezingen niet naar het stembureau kunt komen, kunt u een ander machtigen voor u te stemmen. Stemmen via volmacht heet dat. Vanwege de coronacrisis zijn de mogelijkheden om via volmacht te stemmen uitgebreid. Maar hoe veilig is stemmen via volmacht eigenlijk?
De komende Tweede Kamerverkiezingen vinden plaats op woensdag 17 maart 2021. PlusOnline besteedt daar in de aanloop naar de verkiezingen veel aandacht aan. Natuurlijk zetten we de plannen van de politieke partijen voor u op een rij. Ook gaan we in op een aantal belangrijke zaken die juist tijdens deze verkiezingen een rol spelen.
Verkiezingen in coronatijd: stemmen via volmacht
Volgens de wet mag een gemachtigde voor maximaal twee personen stemmen. Voor de verkiezingen van 2021 verandert dat. Vanwege corona mag een gemachtigde dan namelijk voor maximaal drie personen stemmen. Daarnaast wordt het mogelijk om de schriftelijke volmacht digitaal aan te vragen en te verstrekken. Dat kan normaal gesproken alleen op papier. Deze tijdelijke uitbreidingen van het stemmen via volmacht maken het de kiezer makkelijker te stemmen zonder de deur uit te hoeven.
Risico: ronselen van volmachten
Aan het toestaan van stemmen via volmacht kleeft het risico van ronselen van volmachten. Daarmee wordt bedoeld dat leden van een politieke partij met opzet volmachten verzamelen – soms zelfs in ruil voor geld. Deze volmachten gebruiken zij dan om op een bepaalde partij te stemmen. Het ronselen van volmachten is strafbaar. Als een vage bekende of zelfs een onbekende u dus zomaar om uw volmacht vraagt, is het raadzaam de politie even te bellen. Dat moet u natuurlijk ook doen als iemand u geld biedt in ruil voor uw volmacht.
Advies: één volmachtstem per gemachtigde
Vanwege het risico op ronselen van volmachten hebben veel gemeenten en ook organisaties als de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) kritiek op het stemmen via volmacht. Zij vinden stemmen via volmacht niet betrouwbaar genoeg. De Kiesraad – adviesorgaan en informatiecentrum op het gebied van kiesrecht en verkiezingen – heeft na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 opnieuw naar de voors en tegens van het stemmen per volmacht gekeken. Conclusie: ja, er kleven risico’s aan, maar tegelijkertijd is de volmacht voor sommige mensen de enige manier om te kunnen stemmen. Daarom mag er nog altijd via volmacht worden gestemd. Wel adviseerde de Kiesraad dat een gemachtigde nog maar één volmachtstem mag uitbrengen. Eind 2018 gaf de commissie-Remkes – die het Nederlandse parlementaire stelsel onderzocht – datzelfde advies. Wat dat betreft heeft de coronacrisis roet in het eten gegooid: tijdens de komende verkiezingen mag een gemachtigde zelfs drie volmachtstemmen uitbrengen.
Stemmen via volmacht: hoe werkt dat eigenlijk?
Er zijn verschillende manieren om via volmacht te stemmen. Hieronder leest u welke dat zijn en hoe ze werken.
1. Stemmen via onderhandse volmacht
U kunt iemand onderhands machtigen als de gemachtigde in dezelfde gemeente woont. Daarnaast moet hij stemrecht hebben voor dezelfde verkiezing. Zo werkt de onderhandse volmacht:
• U én de persoon die u de volmacht geeft vullen samen de achterkant van uw stempas in;
• De ingevulde stempas geeft u mee aan de gemachtigde. Ook geeft u de gemachtigde een kopie van uw identiteitsbewijs mee;
• Op het stembureau brengt de gemachtigde uw stem tegelijkertijd met de eigen stem uit.
2. Stemmen via schriftelijke volmacht
Met een schriftelijke volmacht kunt u iemand uit uw eigen gemeente of uit een andere gemeente machtigen om voor u te stemmen. Zo werkt de schriftelijke volmacht:
• U vraagt het formulier aan bij uw eigen gemeente – meestal staat het formulier op de website van de gemeente;
• U en degene die voor u gaat stemmen, ondertekenen het formulier en dienen dat in. Dit moet uiterlijk vijf dagen voor de eerste verkiezingsdag gebeuren. Voor de verkiezingen van 2021 kan dit ook digitaal. Hoe dat precies in zijn werk gaat, is nog niet bekend;
• De gemachtigde ontvangt een volmachtbewijs waarmee hij voor u kan stemmen;
• Als u iemand een schriftelijke volmacht heeft gegeven, kunt u die niet meer intrekken;
• U hoeft de gemachtigde geen kopie van uw identiteitsbewijs mee te geven – het volmachtbewijs is voldoende;
• Op het stembureau brengt de gemachtigde uw stem tegelijkertijd met de eigen stem uit.
3. Machtigen via de kiezerspas
Met een kiezerspas kan iemand in heel het land zijn stem uitbrengen. Met een stempas kan dat niet: daarmee moet de kiezer zijn stem uitbrengen in een stemlokaal in zijn eigen gemeente. Als u een kiezerspas heeft, kunt u daar een onderhandse volmacht van maken. Dat werkt als volgt:
• U en degene die u machtigt, vullen samen de achterzijde van uw kiezerspas in;
• U hoeft de gemachtigde geen kopie van uw identiteitsbewijs mee te geven – uw ingevulde kiezerspas is voldoende;
• De gemachtigde neemt uw kiezerspas mee naar het stembureau en kan daar – tegelijk met het uitbrengen van zijn eigen stem – voor u stemmen.
Bronnen:
Kiesraad
Rijksoverheid
Staatscommissie Parlementair Stelsel
Omroep West
