Rouw bij echtscheiding: de SCHIP-aanpak kan helpen

Om vechtscheidingen te voorkomen is het heel belangrijk dat ex-partners het ‘verlies’ van hun relatie samen verwerken. De SCHIP-aanpak kan daarbij helpen. Deze is ontwikkeld door rouw- en relatietherapeuten Leoniek van der Maarel en Tineke Rodenburg.

Hoe is SCHIP ontstaan?

Leoniek: “We kwamen erachter dat mensen in een echtscheiding erg de toekomst in worden gedrukt. Mediation is vooral praktisch en toekomstgericht. De teneur is: de relatie is voorbij, tijd om elkaar los te laten en verder te gaan. Er moeten natuurlijk afspraken worden gemaakt over de alimentatie en het huis, dat begrijpen ex-partners ook wel, maar door dat toekomstgerichte ga je voorbij aan het grote verlies dat is geleden. Door rouw kunnen pijnlijke conflicten ontstaan, extra gevoed door oudere, onverwerkte verliezen. Daar wordt vaak te snel aan voorbijgegaan. Als je er niet achter komt waarom het misging, blijven verlies en wrok bestaan. Wij zien een duidelijke link tussen echtscheiding en rouw, daarom hebben we de SCHIP-aanpak ontwikkeld vanuit het perspectief van rouw. Anders dan mediators vragen wij aan een stel drie stappen achteruit te doen en te kijken naar wat ze hebben verloren. Wij zeggen niet dat je elkaar moet loslaten, wij vinden het essentieel dat je met elkaar een andere verbinding aangaat die past bij de nieuw ontstane situatie. 

Daarom komen beide partners ook altijd samen en niet apart. Ze moeten samen hun voorbije relatie doorwerken. Als je begrijpt waar en waarom het is misgegaan, als je erkenning van de ander krijgt voor de pijn die jou is aangedaan, verdwijnt de spanning en heb je een nieuwe basis om verder te gaan. 40 procent van de relaties eindigt in een echtscheiding en 60 procent van de nieuwe relaties eindigt weer in een echtscheiding. Dat komt vaak doordat de oude relatie niet goed is afgehecht en doorettert in de nieuwe relatie.”

Wat houdt de SCHIP-aanpak precies in?

Tineke: “Het is een intensief traject van vijf fases waarbij we met de stofkam door de voorbije relatie gaan. Dus niet even snel door de wasstraat en klaar. We kijken tot in de finesses terug, waarbij we steeds op zoek gaan naar het verlies dat zich schuilhoudt onder het conflict. In eerste instantie kijken we naar wat verloren is gegaan en wat dat voor allebei betekent. Belangrijk hierbij is uit te zoeken hoe partners met problemen en stress omgaan. Iedereen heeft daar een eigen strategie voor. Inzicht krijgen in de ander, in jezelf en in de interactie, dat is de crux. Je ontdekt dan welke belangrijke onderwerpen zijn blijven liggen en waarom ze onuitgesproken bleven. Als in je relatie afstand ontstaat en je niet meer het achterste van je tong laat zien, verlies je sluipenderwijs de hoop op verbinding en besluit je uit elkaar te gaan. Het is onze ervaring dat veel echtscheidingen voorkomen hadden kunnen worden als mensen eerder hadden onderkend dat ze elkaar aan het kwijtraken waren. Maar juist in die wankele fase ontstaat er ruimte voor een nieuwe verliefdheid en lijkt er geen weg meer terug.”

We gaan met de stofkam door de voorbije relatie. Dus niet even snel door de wasstraat en klaar

Waar begint het mee?

Leoniek: “De kernelementen zijn vragen als: wat bracht jullie ooit samen? Waar is de relatie gaan schuiven? Hoe kunnen jullie elkaar helpen om elkaar te horen en erkenning te geven? Het helpt als beide partners inzien dat ze samen verantwoordelijk zijn voor het stuklopen van de relatie.  Wat ik regelmatig meemaak, is dat partners verrast zijn als ze zien dat ze allebei beschadigd zijn en dezelfde verliezen hebben geleden, maar het er nooit echt over hebben gehad. Ze hadden allebei de notie om er iets aan te doen, maar door drukte, angst voor gedoe, hebben ze het laten gebeuren. Dat inzicht geeft verbinding. Soms is er dan ook nog redding mogelijk. Het kan alle kanten op gaan.”

Hoe reageren mensen daarop?

Tineke: “We zien dat mensen die aanvankelijk sceptisch waren gaandeweg merken hoe fijn het is dat ze eindelijk de gelegenheid krijgen om dingen uit te spreken. In relaties is het vaak jij-bakken en verwijten. Dat gebeurt hier niet, wij zorgen dat iedereen aan bod komt zodat ze het van elkaar horen. Die aandacht en erkenning van de ander is ongelooflijk belangrijk. Een buitenstaander kan jou groot gelijk geven en zeggen dat je alle reden hebt om gekwetst en boos te zijn, maar het komt pas echt binnen als je het van je partner hoort.”

Lopen de emoties soms hoog op?

Tineke: “Het vermijden van conflicten staat de oplossing in de weg en draagt het verlies in zich. Vrijwel alle scheidingen ontstaan door conflictvermijdend gedrag. Wij houden erg van emoties, die mogen bij ons door de kamer vliegen. Conflicten los je niet op door ze uit de weg te gaan en er een muurtje tussen te zetten. Je zegt dan eigenlijk dat je elkaar uit de weg moet gaan zodra het moeilijk wordt. Als je heel boos bent is dat een natuurlijke reactie, maar uiteindelijk moet je elkaar wel zien en het er alsnog over hebben. Dan wordt de materie vanzelf zachter.”

Kan jullie aanpak vechtscheidingen voorkomen?

Leoniek: “Bij ruim twee derde van de stellen is een vechtscheiding voorkomen. Dit cijfer is gebaseerd op de gegevens van SCHIP-behandelaren die we in vijf jaar hebben verzameld. Steeds meer rechters, advocaten en mediators verwijzen naar ons door.  Ook de wetenschap ziet het belang van onze aanpak om gescheiden mensen het partnerschap goed te laten afsluiten. Zeker als er kinderen zijn, want dan kunnen ze als co-ouders verder gaan. Uit onderzoek kwam naar voren dat als mensen begrijpen waarom hun relatie is gelopen zoals hij is gelopen, ze minder behoefte hebben aan wraak, meer vertrouwen in elkaar krijgen en elkaar eerder kunnen vergeven.”

Welke rol spelen de kinderen?

Tineke: “De kinderen staan voor ons bovenaan. Maar wij kiezen ervoor de partners niet als ouders aan te spreken, daarin zijn we uniek. Zodra het bakkeleien over de niet ontvangen alimentatie  wordt, trekken we het gesprek terug naar partnerniveau. Tijdens de scheiding wordt aan partners van alle kanten gevraagd om vooral door de ogen van de kinderen te kijken, in de hoop dat het gevecht dan zal stoppen. Maar als dat zou helpen, zouden er niet zo veel vechtscheidingen zijn. Als je te vol zit met emoties en frustraties, lukt het niet die opzij te zetten. Toch moet je met elkaar door een deur kunnen gaan, anders blijven de kinderen voor altijd zitten met de schuld en de last van twee ruziënde ouders.” 

Leoniek: “In ‘kijken door de ogen van je kind’ zit meteen de grootste pijn en het grootste verwijt naar de ander. Wij willen het terugbrengen naar het onderliggende verdriet om de voorbije relatie. We werken toe naar erkenning en herstel van vertrouwen. Zonder vertrouwen kun je samenwerking en goed co-ouderschap vergeten. Dat is waarop wij willen focussen.”

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond juni 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.