Help zelf de foutkans te verkleinen
Als patiënt mag je ervan uitgaan dat je bij de eerste hulpafdeling of de intensive care van een ziekenhuis de beste zorg krijgt. Toch gaat er wel eens iets fout bij het stellen van de diagnose. Goed overleg tussen patiënt en het medisch personeel kan helpen de kans op fouten te verkleinen.
De Onderzoeksraad voor Veiligheid presenteerde begin 2013 opzienbarende cijfers: elk jaar sterven in Nederland 2000 mensen door vermijdbare fouten in ziekenhuizen. Ongeveer 38.000 mensen lopen jaarlijks onnodige medische schade op. Het is niet goed duidelijk in welke mate dit komt door verkeerde diagnoses. Uit onderzoeken en schattingen blijkt dat in Nederland ongeveer 10 procent van de patiënten te maken krijgt met een verkeerde of te laat gestelde diagnose.
Verkeerde diagnose
Ziekenhuizen werken weliswaar met een inmiddels verplicht veiligheidsmanagementsysteem, om bijvoorbeeld infecties of verkeerde medicatie te voorkomen. Dit systeem richt zich vooral op fouten bij medische handelingen en gebruik van apparatuur. Maar Wilna Wind van de Nederlandse Patiëntenfederatie NPCF vindt dat het veiligheidssysteem nog te weinig oplevert. 'Het aantal vermijdbare fouten moet echt verder omlaag, en we moeten ook beter inzicht krijgen in de kwaliteit die ziekenhuizen leveren', zegt Wind. Volgens de NPCF bleek onlangs uit eigen onderzoek onder 4000 patiënten dat bij een derde van hen er iets 'bijna of helemaal misging' bij de behandeling. In de meeste gevallen was er sprake van een verkeerde of gemiste diagnose.
Uit onderzoek in de VS blijkt dat een juiste diagnose het meest lastig is bij hartfalen, longembolie en longontsteking, een infectie door de schimmel aspergillus en een bloeding in de buik. De klachten bij deze aandoeningen wijzen niet altijd in één richting. In de Nederlandse ziekenhuizen wordt naast aandoeningen aan hart, longen en buik ook bloedvergiftiging (sepsis) gezien als een lastig te herkennen probleem.
Toetsen aan beslisregels
Toch is de ellende door diagnosefouten vaak te vermijden, stelt Laura Zwaan in een promotie-onderzoek aan het VU Medisch Centrum. De arts moet simpelweg niet te veel vertrouwen op intuïtie maar een eerste oordeel ook toetsen aan de hand van objectieve beslisregels. Dat vindt ook bijzonder hoogleraar zorgveiligheid professor Jan Klein. Hij hamert al jaren op meer aandacht voor denkfouten bij het stellen van diagnoses. Hoewel artsen bij hun opleiding leren om een tunnelblik te voorkomen, vervallen ze volgens hem soms toch te snel in vertrouwde denkpatronen.
Het probleem kan volgens Klein al beginnen met de manier waarop gegevens bij de behandelend arts worden aangeboden. Die kunnen zijn beïnvloed door de denkrichting van een doorverwijzende huisarts of een vermoeden van bijvoorbeeld een radioloog. Soms zijn niet alle onderzoeksgegevens tegelijk beschikbaar. Een te groot vertrouwen in ervaren collega’s en technische middelen kan het kritisch doordenken belemmeren. Zo ontstaat een voor iedereen logische diagnose die later toch foutief kan zijn.
Foutkans verkleinen
Bedenk dat er in ziekenhuizen ook heel veel goed gaat. Voortdurend worden regels aangescherpt om de kans op fouten te beperken. Als patiënt kan je ook zelf helpen de foutkans te verkleinen, stelt patiëntenfederatie NPCF. Goede communicatie met de huisarts en de artsen in het ziekenhuis is van groot belang. Neem eventueel een begeleider mee. Informeer bij elke behandeling de betrokken arts over alle klachten, stel vragen en schroom ook niet om een eigen vermoeden te melden. Van artsen mag een luisterend oor worden verwacht.
