Wat is een colostoma?

Een colostoma of dikke darmstoma is een kunstmatige uitgang van de dikke darm. Er wordt dus eigenlijk een nieuwe uitgang voor de ontlasting gemaakt. Dit doet de chirurg door een stukje dikke darm, de colon, door de buikwand naar buiten te halen en dit vast te hechten. Op die plek wordt de stoma gevormd. In de meeste gevallen is dat aan de linkerzijde van de buik, net onder je navel. De ontlasting komt na de operatie door de stoma naar buiten, en niet meer door de anus. Omdat een stoma geen kringspier heeft (zoals je anus), kan er op ieder moment ontlasting naar buiten komen. Die ontlasting wordt opgevangen in een zakje op de huid.  

Plek van een dikke darmstoma

Een colostoma kan op verschillende delen van de dikke darm worden aangelegd: hoog of laag op de darm. Ligt een stoma laag op de dikke darm – dus is alleen de endeldarm weggenomen – dan blijft de ontlasting vrij dik. Hoe groter het stuk darm is dat is weggehaald, hoe dunner de ontlasting naar buiten komt.

Waarom krijgt iemand een colostoma?

Een colostoma of dikke darmstoma wordt aangelegd wanneer de dikke darm gedeeltelijk moet worden weggehaald. Soms wordt zo'n stoma tijdelijk aangelegd om de darm en endeldarm de kans te geven te herstellen na een darmoperatie. Als de darmen tot rust gekomen zijn, wordt dit stoma weer verwijderd. Dit kan wel enkele maanden duren en soms zelfs nog langer. De chirurg verbindt de uiteinden van de darm daarna alsnog met elkaar. Je krijgt een permanent colostoma wanneer er geen nieuwe verbinding met de anus of de overgebleven darm kan worden gemaakt. Colostoma's worden over het algemeen geplaatst bij:

• Een gezwel of tumor bij darmkanker of endeldarmkanker
• Ernstige ontstekingen (bijvoorbeeld bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa)
• Onbehandelbare verstopping
• Incontinentie
• Aangeboren afwijkingen (bijvoorbeeld anusatresie of de ziekte van Hirschsprung)
• Een ongeval
• Een dwarslaesie

Verschillende typen colostoma

In de meeste gevallen wordt een colostoma aan de linkerzijde van je buik, net onder je navel geplaatst. In sommige gevallen plaatst de arts de stoma aan de rechterzijde. Dit hangt af van de aandoening die je hebt die de stoma noodzakelijk maakt. Overigens geldt hetzelfde voor een ileostoma.

Bij uitzondering kan een ileo- of colostoma boven de navel worden geplaatst. Bij een urostoma kan dit niet in verband met de anatomische ligging van de nieren, urineleiders en de blaas. Bij moslims bijvoorbeeld, wordt een stoma onder de navel als onrein beschouwd, indien mogelijk wordt de stoma dan boven de navel geplaatst. Bij een dikker iemand of een rolstoelgebruiker zit een stoma wat hoger op de buik prettiger.

Er zijn drie verschillende operatietechnieken voor het aanleggen van een colostoma. Een dubbelloops colostoma, eindstandig stoma of Malone stoma (MACE). Welke techniek de arts gebruikt, hangt af van de situatie en jouw voorkeur.

Eindstandig colostoma

Een enkelloops of eindstandig colostoma heeft één opening waar de ontlasting uitkomt. Bij een eindstandig colostoma wordt een stukje darm door de buikwand naar buiten gehaald, omgeslagen van binnen naar buiten en vervolgens aan de huid vastgehecht. Er komen ontlasting en lucht naar buiten. Het kan zijn dat het einde van de dikke darm (endeldarm) nog in de buik aanwezig is. In dit geval kan er nog slijm via de anus naar buiten komen. Soms is dan een hersteloperatie mogelijk waarbij een nieuwe verbinding gemaakt wordt van de (dunne) darm met de endeldarm of anus. Een eindstandig stoma is meestal blijvend.

Kenmerken van een enkelloops colostoma:

• Heeft één opening
• Heeft dezelfde kleur als de binnenkant van je wangen
• Heeft een ronde of ovale vorm
• Steekt 1 à 2 centimeter uit
• Heeft een doorsnede van 2 tot 4 centimeter
• Heeft na ongeveer 3 maanden de definitieve vorm bereikt
• Kan blijvend of tijdelijk zijn

Dubbelloops colostoma

Bij een dubbelloops stoma haalt de chirurg een stuk van de dikke darm door een opening in de buik naar buiten. Dat darmdeel wordt geopend en aan de huid gehecht. De dikke darm heeft daardoor dus een soort omleiding: de darmlis. Om te voorkomen dat de darmlis terugschiet, wordt meestal een (huid)brug gebruikt. Een dubbelloops colostoma heeft twee openingen: één voor de ontlasting en één voor het slijm. Het stuk darm waar geen ontlasting langs komt, blijft namelijk slijm produceren dat afgevoerd moet worden. Dit slijm kan ook op de natuurlijke weg via de anus naar buiten komen en lijkt dan op lichtgekleurde ontlasting. Soms wordt het stuk darm waar het slijm uitkomt onder de huid gehecht zodat er maar één opening ontstaat. Een dubbelloops stoma wordt vaak tijdelijk aangelegd, afhankelijk van de aandoening en het soort operatie. Hij wordt vaak gebruikt om een chirurgische verbinding (naad) in de darm te beschermen.

Kenmerken van een dubbelloops colostoma:

• Heeft twee openingen naast elkaar
• Heeft een ovale vorm
• Steekt 1 à 2 centimeter uit
• Heeft een doorsnede van 3 tot 5 centimeter
• Is vaak tijdelijk, maar kan ook blijvend zijn

Malone stoma of MACE stoma

Een Malone stoma of MACE-stoma is een colostoma waarmee de darm kan worden gespoeld. Deze stoma is dus niet bedoeld om ontlasting kwijt te raken. Er wordt een opening in de darm gemaakt die in contact staat met de buik. Daarin wordt een katheter gebracht waardoor de darm vanaf die plek gespoeld kan worden. Na een aantal weken wordt de katheter vervangen door een plastic dopje (Mic-Key button) dat open en dicht kan. Er wordt dan een slang op de stoma aangesloten. Een Malone-stoma wordt aangelegd bij mensen met obstipatieklachten of juist incontinentie door een slecht werkende endeldarm. Door te spoelen wordt de ontlasting verwijderd op het moment dat het je uitkomt.

De naam MACE is daar weer een afgeleide van: Malone, Antegraad (met de stroming mee), Colonic (dikke darm) Enema (spoeling). De Malone-stoma werd vroeger op de blindedarm aangebracht, maar dit gebeurt niet meer zo veel omdat deze sneller dichtgroeit. Een Malone-stoma op de blindedarm wordt Monti genoemd.

Voordelen van een colostoma ten opzichte van een ileostoma

Een colostoma heeft twee voordelen ten opzichte van een ileostoma. Je verliest bij een colostoma veel minder vocht, zouten en kalium ten opzichte van een ileostoma, waardoor minder snel tekorten ontstaan. Ook andere voedingsstoffen worden bij een colostoma vaak beter opgenomen. Daarnaast heb je bij een colostoma de mogelijkheid om te spoelen, waardoor je een tijd ontlastingsvrij kunt zijn. Dit kan niet bij een ileostoma door de altijd dunne ontlasting.