5 vragen over… SOLK

1. Wat zijn SOLK precies?

"Artsen spreken van Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) als je lichamelijke klachten hebt waarvoor bij goed medisch onderzoek geen aandoening is gevonden die de klachten verklaart. De klachten duren bovendien langer dan een paar weken. Je hebt bijvoorbeeld al weken hoofdpijn, maar bij lichamelijk onderzoek wordt er niets gevonden.

Bij sommige patiënten met lichamelijke klachten wordt er wél een somatische aandoening gevonden, maar zijn de klachten ernstiger of langduriger dan op grond van de aandoening te verwachten is. Ook dan spreken we van SOLK.

De klachten die als SOLK kunnen worden benoemd zijn legio. Het kan bijvoorbeeld gaan om:

• chronische pijnklachten
• vermoeidheid
• prikkelbare darm
• lichamelijke onrust
• buikpijn
• darmklachten zoals diarree of juist verstopping
• hoofd- nek en rugpijn
• duizeligheid
• misselijkheid
• oorsuizen
• bepaalde visuele stoornissen
• hartkloppingen
• pijn na een aandoening of blessure die langer blijft dan verwacht"

2) Hoe vaak komt het voor?

"Iedereen heeft wel eens lichamelijke klachten. Uit onderzoek blijkt dat 90 procent van de bevolking in de afgelopen twee weken minstens één fysieke klacht heeft gehad. Meestal gaan die klachten ook vanzelf (vaak binnen zes weken) weer over.

Bij veel klachten vindt de huisarts geen ziekte als oorzaak: ongeveer 30 tot 50 procent blijft somatisch onverklaard. Ook als patiënten uiteindelijk een verwijzing naar een specialist krijgen, wordt bij 40 tot 60 procent geen fysieke oorzaak gevonden."

3) Hoe ontstaan SOLK? Wat zou de oorzaak kunnen zijn?

"Hier zijn verschillende theorieën over. Soms gaan ze uit van psychologische processen en een overbelasting van het stress-systeem. Andere theorieën leggen meer nadruk op gedrag en leefstijl. Uit onderzoek blijkt in ieder geval dat er een hoop mogelijk beïnvloedende factoren zijn, zowel psychologische als lichamelijke en leefstijlfactoren.

1. Psychologische invloeden: hoge werkdruk, lage werktevredenheid, gebrek aan sociale steun, financiële problemen, perfectionisme, het meemaken van heftige gebeurtenissen, het overmatig focussen op de lichamelijke gewaarwordingen. Er is soms (bij ongeveer 25 procent) ook sprake van een onderliggende depressie of angststoornis.
2. Lichamelijke factoren: overgewicht, hoge fysieke belasting, erfelijke factoren.
3. Leefstijl: roken, een ongezond voedingspatroon, te weinig beweging, een wisselend slaap-waakritme en een overdaad aan prikkels (computer/televisie/telefoon etc.).

In de praktijk zien we veel mensen die onvoldoende stilstaan bij de 'belasting' die hun lijf te verwerken krijgt of heeft gekregen. In het heden, zoals (werk)stress, de constante overdaad aan prikkels van computer/televisie/telefoon en te weinig kunnen ontspannen. En vaak ook in het verleden. Een onveilige of onrustige jeugd, nare gebeurtenissen die niet goed zijn verwerkt, kunnen in combinatie met bepaalde persoonlijkheidseigenschappen zorgen voor het negeren van fysieke signalen van stress. Als er dan pijn ontstaat, kan men dat niet goed plaatsen en kan dit reden tot bezorgdheid geven.

De organen in ons lichaam hebben nauw contact met het brein en reageren ook op een toe- en afname van activiteit van het brein. Bij langdurige stress komt het lichaam in een 'overlevingsstand', die je op een gegeven moment als 'normaal' gaat voelen. Terwijl de darmen bijvoorbeeld minder actief en soms ook prikkelbaar worden bij chronische stress.

Een andere (internationale) naam voor SOLK is het 'bodily stress syndrome'. Deze naam geeft eigenlijk beter aan hoezeer er sprake is van een 'lichamelijke' stress, ook al hoeft iemand dat dus niet bewust zo te voelen."

4) Wat is eraan te doen?

"Wat kan je zelf doen? In het algemeen gedijt een mens bij voorspelbaarheid en regelmaat. De 'ouderwetse' RRR (Rust, Reinheid, Regelmaat) zijn niet voor niets een cliché geworden. Er zit een stevige kern van waarheid in deze oude wijsheid. Anderzijds kan een teveel aan rust juist stress opleveren. Het lichaam (maar ook je brein) heeft beweging nodig om goed en gezond te blijven functioneren. Zorg dus voor een gezonde leefstijl, voldoende beweging, ontspanning en een gezond werkklimaat.

Als de klachten onvoldoende verklaard zijn en ook niet herstellen, zal er verder gekeken moeten worden naar andere factoren die de klachten zouden kunnen veroorzaken en/of beïnvloeden. De richtlijn SOLK (Trimbos 2013) adviseert een stappenplan. Hierin worden de klachten eerst goed in kaart gebracht. Vervolgens is goed onderzoek nodig om een lichamelijke oorzaak uit te sluiten.

Hierop volgt een belangrijk onderdeel, namelijk uitleg over je klachten en hoe deze mogelijk te beïnvloeden zijn, waarbij een arts ook ingaat op gedachten, angsten of twijfels. Daarnaast moet er goed worden gekeken of er naast de lichamelijke klachten geen sprake is van ‘verstopte’ psychische klachten zoals depressie, angst of burn-out.

Een tweede stap kan zijn dat de huisarts je verwijst naar bijvoorbeeld een psychosomatisch fysiotherapeut, die wat meer tijd kan nemen om een goede uitleg te geven en met de patiënt kan werken aan bijvoorbeeld ontspanningsvaardigheden en leefstijlveranderingen.

Als de klachten dan nog niet goed herstellen, kan er een verwijzing naar specialistische GGZ worden overwogen. Hier kan iemand met SOLK in een multidisciplinaire benadering aan de slag met de beïnvloedende factoren. Een gestructureerde behandeling waarbij gebruik wordt gemaakt van cognitieve therapie en waar aandacht is voor het beïnvloeden van de leefstijl: voorlichting over gezondheid, bewegen en slapen, de negatieve invloeden van stress en het belang van een goede balans tussen activiteiten en ontspanning. Ondersteunend aan de psychologische behandeling kan hierbij een psychosomatisch fysiotherapeut of psychomotorische therapeut worden ingezet."

5) Hoe snel gaan SOLK over?

Bij 50-75 procent van de mensen met SOLK nemen de klachten af in de loop van het eerste jaar tot vijftien maanden. Bij 10 tot 30 procent nemen de klachten juist toe naarmate de tijd vordert. Met het stappenplan kan dan gezocht worden naar een goede behandeling. Hoe dan ook is een goede relatie met je (huis)arts, waarbij je je begrepen en gesteund voelt, van groot belang.

Niels Goudswaard werkt als psychosomatisch fysiotherapeut bij Vitaalpunt, een behandelcentrum voor geestelijke gezondheidszorg. Hij is gespecialiseerd in multidisciplinaire revalidatie bij chronische klachtenbeelden als pijn, vermoeidheid, burn-out, depressie en angstklachten.