Haptotherapie brengt je in balans

“Vind je het goed als ik je hier aanraak? En hier aan de zijkant?”, vraagt haptotherapeut Jiska. Ik lig op mijn buik op de behandeltafel terwijl ze haar hand op de rechterkant van mijn middel legt. “Hoe voelt dit voor jou?”, vraagt ze terwijl ze iets meer druk zet. “Vind je dit lekker? Of liever niet?” Ik weet niet precies wat ik voel, maar antwoord naar waarheid dat ik het niet onprettig vind. Jiska knijpt nog even zachtjes in mijn zij en verplaatst zich dan rustig naar de achterkant van de tafel. Mijn blote voeten bungelen over de rand. Ze vraagt of ze mijn rechtervoet mag vastpakken. “Hoe is dat voor jou?”, vraagt ze als ze mijn voet in haar handpalm heeft gelegd. Het is een simpele vraag, maar toch moet ik er weer lang over nadenken. Wat voel ik eigenlijk? Vind ik dit prettig? Of eigenlijk helemaal niet?

Hoofd op pootjes

Voelen is een woord dat we de hele dag door ­gebruiken, maar in veel gevallen voelen we helemaal niet zo veel. We zijn vaak op de automatische piloot bezig: opstaan, naar je werk, boodschappen doen, zorgen voor anderen, opruimen, naar bed. Onderwijl piekeren we over iets wat op kantoor is voorgevallen, welke klusjes in huis vandaag nog moeten worden afgevinkt, wat er morgen weer op het programma staat. We zijn hoofden op pootjes die het contact met ons lijf een beetje zijn kwijtraakt. De signalen die ons lichaam ons geeft, komen daardoor lang niet altijd bij ons binnen. Zo kan het gebeuren dat je bij een haptotherapeut op de behandeltafel ligt en niet eens goed weet of je het prettig vindt dat ze je voeten aanraakt.

“Haptotherapie helpt je om het gevoel dat je hebt weggestopt weer toe te laten”, zegt Jiska. “Misschien zegt je hoofd: ik moet deze opdracht vanmiddag nog afmaken, maar zegt je lichaam: nee, ik ben op. Vaak zijn we ons niet meer bewust van zulke signalen en horen we alleen wat ons hoofd zegt. Nu hoef je niet altijd naar je lichaam en je gevoel te luisteren, maar voor je mentale en fysieke welzijn is het wel essentieel dat je weet wat voor jou goed voelt. Als je je grenzen niet kunt aangeven, is de kans groot dat je te veel van jezelf vergt. Je doet wat er van je wordt gevraagd zonder dat je erbij stilstaat of het is wat jij wilt. Als je alles altijd op ratio doet, kan dat leiden tot stressklachten, verstoorde relaties en vriendschappen en allerlei gezondheidsproblemen.”

Contact maken

Haptotherapie is binnen de psychologie een vrij nieuwe stroming. De basis werd in de jaren vijftig van de vorige eeuw gelegd door Frans Veldman. Hij ontdekte dat je lichamelijke en geestelijke spanningen bij mensen kunt laten verdwijnen door ze op een specifieke manier aan te raken. De therapie die hij ontwikkelde is gebaseerd op de filosofie van lichamelijk contact en wordt wel omschreven als een wetenschap die de verschijnselen van menselijke interactie bestudeert en beschrijft. “Een haptotherapeut is een soort relatietherapeut tussen je hoofd en je lijf”, legt Jiska uit. “Je leert weer om contact te maken met wat er echt gebeurt. Wat voel je nu in je lichaam, welke signalen geeft je lijf? Vind je iets fijn of ook een beetje spannend? Er is geen goed of fout, alle gevoelens mogen er zijn.”

Luisteren met je lichaam

Veel mensen denken dat haptotherapie zweverig is. Bij zorgverzekeraars staat haptotherapie onder het kopje ‘alternatieve geneeswijzen’, terwijl het een concrete therapie­vorm is. “Net als een psychotherapeut ga ik eerst met cliënten in gesprek”, zegt Jiska, terwijl ze me uitnodigt om tegenover haar te komen zitten op de bank in haar praktijkruimte. “Het grote verschil is dat ik niet alleen luister met mijn oren, maar ook met mijn lichaam. We praten en voelen tegelijkertijd. Het gebeurt regelmatig dat iemand vertelt over iets naars dat is gebeurd, maar dat ik er niets bij voel. Dan zeg ik bijvoorbeeld: ‘Ik hoor je wel, maar het raakt me niet.’ Dat is een goed uitgangspunt om samen op zoek te gaan naar de lading.”

Ik vertel Jiska dat ik regelmatig gestrest ben, maar niet precies weet hoe dat komt. “Wil je eens komen staan?”, vraagt ze, terwijl ze zelf ook opstaat. “Als mensen voor de eerste keer bij mij komen, vraag ik ze vaak of ze met hun rug tegen mijn rug aan willen komen staan. Dat gaat om contact met elkaar maken: hoe verhouden wij ons tot elkaar?”

Ik schuifel dichterbij totdat onze ruggen elkaar net niet aanraken. “Wacht even”, zegt Jiska. “Hoe voelt dit voor jou? Voel je mijn lichaam? Kun je jezelf voelen?” Ik antwoord bevestigend en we schuiven nog een stukje op tot onze lichamen elkaar raken. Zo staan we een minuutje tegen elkaar aan, twee mensen die elkaar nog maar net kennen. Toch voelt het niet ongemakkelijk, eerder geruststellend en relaxed.

Balanceren op de bal

Anders dan bij een ‘gewone’ psycholoog wordt er niet alleen gepraat. Een haptotherapeut laat je ook voelen wat er met je gebeurt door middel van bepaalde oefeningen. Met je rug tegen de ander aan staan bijvoorbeeld, of door te balanceren op een grote bal. “Voel je hoe de bal beweegt?”, vraagt Jiska als ik mezelf wiebelend in evenwicht probeer te houden. Ik schiet naar links, dan weer naar rechts, val bijna om, maar zit uiteindelijk ­redelijk stabiel op de bal. “Het zegt veel of je om hulp vraagt of niet”, vertelt Jiska, die tijdens mijn geworstel op de bal de hele tijd vlak naast me heeft gestaan. Ik had mijn hand maar hoeven uitsteken of ze had me geholpen om in evenwicht te komen. Dat is niet eens bij me opgekomen. Een moment van inzicht: waarom heb ik dat niet gedaan?

De kracht van haptotherapie is dat denken en voelen weer bij elkaar komen. Dat ervaar ik zowel in de oefeningen die ik met Jiska doe als even later op de behandeltafel. Bij alles wat ze doet, vraagt ze eerst of ik het goed vind. Mag ik een stapje dichter naar jou toe komen? Vind je het oké als ik je been aanraak? Is het goed als ik je voet in mijn hand neem? Ze heeft van tevoren uitgelegd dat ik altijd ‘stop’ of ‘nee’ mag zeggen als ik iets niet prettig vind of even pauze wil nemen, maar dat straalt ze ook met haar hele houding uit. Ik voel me op geen enkele manier onder druk gezet om me op een bepaalde manier te gedragen, maar voel me juist vrij om mezelf te zijn. Daardoor kan ik goed ontdekken hoe ik reageer op contact met een ander. Iets wat mij hopelijk leert waar mijn spanning of ongemak zit. “Je lichaam vertelt je constant hoe het met je gaat”, zegt Jiska aan het eind van onze sessie. “Ik ben eigenlijk een soort oefenrelatie om weer in contact te komen met je lijf, wat bij iedereen een ander effect heeft.”

Fijn en eng

Globaal kun je zeggen dat je na een sessie bij een haptotherapeut de deur uit moet gaan met het gevoel dat je dichter bij jezelf bent gekomen. Dat je beter weet wat voor jou belangrijk is en waar je grenzen liggen. Dit proces kan zowel eng als fijn zijn, want het is – heb ik zelf ervaren – best spannend om ­erachter te komen wat er diep van binnen speelt. Maar het is ook fijn om te weten dat al die gevoelens er mogen zijn, ook boosheid, verdriet en vermoeidheid. Dat jíj er mag zijn zoals je bent. Vanuit die positie kun je ook echt contact maken met anderen. Daar heb je niets meer of minder voor nodig dan je eigen gevoel.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine maart 2023. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!