Erf- en schenkbelasting zijn niet zo populair bij de meeste mensen. Bij de berekening komt nogal wat kijken. Waar moet je op letten?
Vrijstelling erfbelasting
Wie erft moet belasting betalen en de hoogte daarvan hangt onder meer af van de relatie met de overledene én de omvang van de erfenis. Je betaalt pas erfbelasting als de erfenis groter is dan de zogeheten vrijstellingen en zeker voor partners is deze ruim: meer dan €680.000 (zie de tabel). Als een echtpaar getrouwd is in gemeenschap van goederen, betekent dit dat de helft van het vermogen al in handen is van een van de partners. De erfenis is dan ‘slechts’ de helft van dat vermogen.
In heel veel gevallen valt de erfenis binnen de vrijstelling en hoef je dus géén erfbelasting te betalen. Sommige echtparen kiezen er daarom voor op latere leeftijd de huwelijkse voorwaarden om te zetten naar een gemeenschap van goederen. Dat is een relatief eenvoudige en goedkope manier om erfbelasting te voorkomen. Kinderen hebben een vrijstelling van ruim €21.000 per kind en dan gaat het om kinderen in de breedste zin van het woord: ook stief-, pleeg- en kleinkinderen genieten deze vrijstelling.
Kinderen met een beperking kunnen onder voorwaarden in aanmerking komen voor een nog ruimere vrijstelling. Het moet dan gaan om kinderen die grotendeels door de overledene werden onderhouden en die door de beperking niet in staat zijn om met werk de helft te verdienen van wat gezonde personen van dezelfde leeftijd kunnen verdienen. De gedachte daarachter is dat zij in dat geval het geld goed kunnen gebruiken om extra zorg in te kopen.
Goede doelen
Goede doelen hebben een aparte status in het erfrecht, want daaraan kun je onbeperkt belastingvrij nalaten. Voorwaarde is wel dat het gaat om een goed doel met een ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling) of een SBBI-status (Sociaal Belang Behartigende Instelling). Bij die laatste groep moet je denken aan dorpshuizen en sportverenigingen.
Via www.belastingdienst.nl/anbi kun je checken of een goed doel de ANBI-status heeft.
Hoe zorg je ervoor dat de erfenis in de juiste handen terechtkomt? En dan het liefst zónder te veel belasting te betalen? Het antwoord op deze vragen en nog veel meer staat in de Plusspecial Erven&Schenken. Een onmisbaar naslagwerk voor iedere generatie. Te bestellen in de Plus Webshop >>
De waarde van de erfenis
De tarieven voor de erfbelasting en de vrijstellingen zijn eenvoudig, maar de berekening van de erfbelasting is soms lastig te maken. Dat komt doordat nabestaanden éérst de waarde van de erfenis moeten bepalen. Die bestaat uit alle bezittingen min de schulden van de overledene. In veel gevallen is er echter sprake van een gemeenschap van goederen. Dat betekent dat de helft van het vermogen géén onderdeel is van de erfenis.
Een voorbeeld: Jan (87) en Marie (88) hebben twee kinderen en zijn getrouwd in gemeenschap van goederen. Ze wonen in een afgelost huis met een geschatte waarde van €315.000. Op de gezamenlijke spaarrekening staat €25.000. Als Jan overlijdt, is de erfenis €170.000, want de andere €170.000 is al van Marie door de gemeenschap van goederen.
Huis en spullen
In dit voorbeeld is de woningwaarde geschat. Daarvoor kun je van de Belastingdienst de laatst bekende WOZ-waarde gebruiken (gratis op te vragen via www.wozwaardeloket.nl). De waarde van de inboedel (kleding, meubels et cetera) is voor de fiscus meestal nihil, tenzij er sprake is van bijzonder waardevolle spullen zoals sieraden, schilderijen en kunst. Vaak zijn zulke spullen al getaxeerd voor de verzekering. Voor de dagwaarde van veel andere spullen, zoals de auto en de caravan, biedt internet (o.a. ANWB Koerslijst) een uitkomst.
Schulden
Leningen, rood staan, creditcards et cetera zijn vaak goed gedocumenteerd. Maar een belangrijke en wat onzichtbare schuld kan bestaan uit vorderingen door een eerder overlijden van een van de ouders. Soms wordt in een testament bepaalt dat over deze vorderingen rente moet worden gerekend. Zo wordt deze stille schuld op papier groter en groter, totdat deze opeisbaar wordt bij het overlijden van de tweede ouder. Voor het goed berekenen van de omvang van een dergelijke schuld, is het vaak verstandig om advies van een notaris in te winnen. Dat kan lonen, omdat zo’n schuld van de erfenis afgaat en je dus minder erfbelasting betaalt.
Schenkingen
Om te voorkomen dat mensen kort voor hun overlijden een belastingvrij bedrag schenken en dat daarna nog een keer gebruik- gemaakt wordt van de vrijstelling voor erfbelasting, maakt alles wat 180 dagen voor het overlijden is geschonken voor de Belastingdienst deel uit van de erfenis. Ter geruststelling: de tarieven én vrijstellingen voor de erf- en schenkbelasting komen in grote lijnen overeen. In de praktijk komt het daarom zelden voor dat er alsnog belasting betaald moet worden over de schenking, want onder meer de jubelton en de verruimde vrijstelling voor de jubelton zijn uitgesloten van deze 180-dagen-regeling.
Aangifte erfbelasting
Binnen vier maanden na het overlijden ontvangen de nabestaanden een aangiftebrief. Daarin staat ook hoeveel tijd je hebt voor de aangifte, meestal is dat zo’n acht maanden. Op www.belastingdienst.nl vind je een handig hulpmiddel ‘erfbelasting berekenen’. Blijft de erfenis binnen de vrijstelling(en)? Dan hoef je geen aangifte te doen.
Wie?
Als er in een testament een executeur is aangewezen, dan doet hij/zij aangifte erfbelasting. Is er geen testament? Of is er wel een testament, maar is daarin geen executeur aangewezen? Dan kunnen de erfgenamen kiezen:
- Elke erfgenaam doet voor zichzelf aangifte
- Sommige erfgenamen doen samen aangifte en andere alleen voor zichzelf
- De erfgenamen kiezen samen wie aangifte doet voor álle erfgenamen
Die laatste optie is het handigst, want dan kun je in de aangifte zien of je samen 100 procent van de erfenis aangeeft. En dus niet te veel of te weinig.
Aftrekposten
Uitvaartkosten zijn aftrekbaar voor de erfbelasting. Het moet dan gaan om ‘normale’ kosten, zoals: rouwadvertenties en -kaarten, bloemen, urn of kist, graf, (plaatsen) grafsteen, koffietafel, huur van de aula, kosten herdenkingsdienst of kerkdienst et cetera.
Uitstel
Lukt het niet om aangifte te doen binnen de gestelde termijn, dan kun je uitstel aanvragen via Belastingdienst.nl. Een verzoek om uitstel wordt meestal toegekend en geeft vijf maanden extra de tijd. Ben je te laat met de aangifte, dan volgt meestal eerst een aanmaning, maar het kan ook leiden tot een boete.
Als nabestaanden de erfbelasting niet kunnen betalen, kunnen ze ook uitstel aanvragen. Bij een belastingschuld van minder dan €20.000 volstaat meestal een telefoontje naar de BelastingTelefoon voor nabestaanden (T 0800-235 83 54) om vier maanden uitstel te krijgen. Maar let op! Als je dat aanvraagt, zijn er geen andere betalingsregelingen meer mogelijk. Wil je een betalingsregeling of langer dan vier maanden uitstel? Dan kun je dat schriftelijk aanvragen door een brief te sturen naar: Belastingdienst/Unit Centrale Invordering, Tiberdreef 12, 3561 GG Utrecht. Vermeld in deze brief het aanslagnummer, het bedrag dat je moet betalen, waarom je de erfbelasting niet op tijd kunt betalen, of welke betalingregeling je wilt treffen.
Erf je een woning? Dan is soms uitstel van meer dan twaalf maanden mogelijk, maar daar kunnen dan wel garantstellingen (zoals een hypotheekrecht) tegenover staan.
Slim schenken
De tarieven voor de erf- en schenkbelasting zijn gelijk, maar de vrijstellingen verschillen sterk. Door daar slim gebruik van te maken, kun je (veel) belasting besparen.
Kinderen en schoonkinderen
Voor de Belastingdienst zijn stief-, adoptie- en eigen kinderen gelijk. Voor pleegkinderen geldt als voorwaarde dat je deze minimaal vijf jaar aantoonbaar en substantieel hebt moeten onderhouden. Ook bloed- en aanverwanten zijn voor de schenkbelasting gelijk. Dat betekent dat een eigen kind en een schoonzoon of -dochter gelijk behandeld worden, zolang de relatie duurt. Maar ook na het overlijden van een eigen kind mag de aanverwante schoonzoon of -dochter gebruikmaken van de vrijstelling voor schenkbelasting voor een eigen kind. Dat is niet zo na een echtscheiding.
We krijgen regelmatig de vraag of gescheiden ouders ieder apart gebruik kunnen maken van de schenkingsvrijstelling voor hetzelfde kind. Dat mag helaas niet: voor de schenkbelasting gelden gescheiden ouders nog steeds als één.
Kleinkinderen
Kleinkinderen hebben een aparte positie in het schenkingsrecht. Dat geldt ook voor de zogeheten afstammelingen: de bloedverwanten in de neergaande lijn, dus achterkleinkinderen, achter-achterkleinkinderen enzovoorts. Voor deze groep geldt géén hogere jaarlijkse vrijstelling, maar wel een aangepast belastingtarief.
Wil je graag veel vermogen overdragen aan de kleinkinderen, dan kan het lonen dat uit te smeren over meerdere jaren, zodat je de – wat lagere – jaarlijkse vrijstellingen optimaal benut.
Jubelton en dure studie
2022 is het laatste jaar waarin ouders een ‘jubelton’ (€106.671 in 2022) kunnen schenken. Deze eenmalige, ruime vrijstelling mag je ook gebruiken voor schenkingen aan anderen, mits ze tussen de 18 en 40 jaar oud zijn én het geld gebruiken voor de eigen woning, bijvoorbeeld de aanschaf van een huis of een aflossing op een bestaande hypotheek. Vanaf 2023 wordt deze mogelijkheid sterk beperkt tot zo’n €27.000. Voor een dure studie geldt een ruimere vrijstelling van €56.724. Deze studie moet minimaal €20.000 kosten en de schenking moet bij de notaris worden vastgelegd. De vrijstelling geldt niet voor het aflossen van een studieschuld.
Hoe zorg je ervoor dat de erfenis in de juiste handen terechtkomt? En dan het liefst zonder te veel belasting te betalen? Het antwoord op deze vragen en nog veel meer staat in de Plusspecial Erven & Schenken. Te bestellen in de Plus Webshop >>
