Het is niet het meest prettige om te doen, maar het kan geen kwaad om alvast na te denken over uw nalatenschap. We kunnen ons voorstellen dat er hierbij veel vragen zijn en daarom hebben we de belangrijkste vragen voor u beantwoord.
1. Wanneer is een testament nodig?
Als er geen testament is, wordt de nalatenschap verdeeld volgens de wet. Dat betekent dat de echtgenoot of geregistreerd partner de eerste erfgenaam is. Daarna komen eventuele kinderen pas in beeld (zie ook vraag 10). Niet iedereen kan of wil de erfenis op die manier verdelen. Wie de erfenis anders wil verdelen, kan dit regelen met een testament. Bijvoorbeeld om:
- Erfbelasting te voorkomen.
- Na te laten aan een goed doel.
- Bedrijfsopvolging te regelen.
- Bepaalde mensen uit te sluiten.
- Iemand te benoemen die de erfenis afwikkelt (de executeur).
- Te kiezen voor het Nederlands Recht (voor wie in het buitenland woont).
- Specifieke bedragen of spullen na te laten.
2. Hoeveel kost het?
Dat verschilt nogal. De Hema biedt bijvoorbeeld een testament voor €125 per akte. Alleenstaanden kunnen hier geen gebruik van maken. Koppels hebben samen twee akten nodig – ieder een – en zijn dus €250 kwijt. Voor deze prijs leveren de Hema- notarissen een standaardproduct. Iets vergelijkbaars biedt nutestament.nl: €250 voor één testament, €375 voor twee. Een standaardtestament kan volstaan, maar soms vereist het opstellen van een testament maatwerk, bijvoorbeeld na een scheiding. Op degoedkoopstenotaris.nl kunt u ‘op prijs’ notariskantoren zoeken door heel Nederland. De kosten van een testament hangen deels af van uw wensen en kunnen oplopen tot honderden euro's. Door tarieven te vergelijken of te onderhandelen kunt u flink besparen. Maar vergeet niet: een goed testament kan veel ellende voorkomen én fiscaal voordeel opleveren. Kies dus liever voor een goed dan voor het allergoedkoopste testament. Overigens zijn niet alle notarissen te vinden bij degoedkoopstenotaris.nl. De website geeft dus geen volledig beeld.
3. Kan ik zelf een testament maken?
Nee, dat mag alleen een notaris. U kunt wel zelf een deel van uw wensen vastleggen in een codicil, maar de werking van een codicil is beperkt.
4. Wat is het verschil tussen een testament en een codicil?
Een codicil mag u zelf opstellen voor het nalaten van bepaalde goederen. Bijvoorbeeld meubels, sieraden en kleding. Deze moeten per stuk genoemd worden, met duidelijk de namen en geboortedata van de nabestaanden. Een codicil moet handgeschreven, getekend en gedateerd zijn. Een codicil is ook handig om wensen voor de uitvaart vast te leggen. Aangezien u een codicil zelf kunt opstellen, is het flexibel en gratis. Er kleven wel nadelen aan een codicil. Het risico bestaat bijvoorbeeld dat het na uw overlijden niet gevonden wordt. Of dat het gevonden wordt door iemand die het niet eens is met de inhoud en die het codicil laat verdwijnen. Bovendien is met een codicil niet alles te regelen. Het nalaten van onroerend goed of geldbedragen en het aanwijzen van iemand die de erfenis afhandelt (de executeur) mag niet met een codicil. Daarvoor hebt u een testament nodig.
5. Hoe achterhaal ik of iemand een testament had?
Elk testament wordt vastgelegd in het Centraal Testamentenregister (CTR) in Den Haag. Daar wordt geregistreerd wie een testament heeft laten opmaken, wanneer en bij welke notaris. In het CTR staat dus níet de inhoud van het testament zelf. Daarvoor moet u bij de notaris zijn die het testament heeft opgesteld. De notaris is verplicht de direct belanghebbenden (zoals erfgenamen) inzage te geven in het testament. Het CTR behandelt alleen schriftelijke verzoeken en verschaft geen informatie over testamenten van nog levende personen. U moet een kopie van het overlijdensbewijs meesturen. Zo’n kopie kunt u vaak aanvragen bij de uitvaartverzorger of bij de gemeente waarin de betreffende persoon is overleden. Kijk voor meer informatie en voor een aanvraagformulier op notaris.nl
Adres Centraal Testamentenregister: Postbus 19398, 2500 CJ Den Haag. T 0900-11 44 114 (€0,25 per minuut).
6. Wie bepaalt of je wel in staat bent om een testament op te laten stellen?
Dat doet de notaris, eventueel bijgestaan door getuigen en/of een arts. Volgens het ‘Stappenplan Beoordeling Wils bekwaamheid’ hoort de notaris de geestes gesteldheid nader te onderzoeken als daar aanleiding voor is. Aanleidingen kunnen zijn: een hoge leeftijd, niet meer zelfstandig wonen of het plotseling ingrijpend aanpassen van een testament. Bij twijfel hoort de notaris extra tijd uit te trekken én verder onderzoek te doen, bijvoorbeeld door aanvullende vragen te stellen en deze te herhalen. Of de cliënt onder vier ogen te spreken (om beïnvloeding door anderen uit te sluiten). Iemand later thuis bezoeken kan ook. Pas als een notaris zeker weet dat de betrokkene wilsbekwaam is, wordt een testament opgesteld of aangepast. Twijfel kan leiden tot uitstel als er nog kans is op herstel. Is die kans er niet, dan wordt geen akte opgemaakt. Een nietbehandelend arts zou wel een onderzoek kunnen uitvoeren ter verificatie.
7. Hoe kan ik een testament aanpassen of ongedaan maken?
Bij de notaris. Een testament verscheuren is niet voldoende, want het origineel ligt nog bij de notaris en staat aangemeld bij het Centraal Testamentenregister. Bij de notaris kunt u uw testament ‘herroepen’ of wijzigen door een nieuw testament op te stellen dat het oude (niet meer gewenste) testament vervangt. De kosten hangen af van uw persoonlijke wensen, dus ook hier geldt: vergelijk de tarieven. U bent niet verplicht voor een herroeping of wijziging naar dezelfde notaris te gaan.
8. Wie zorgt ervoor dat het testament ook echt wordt uitgevoerd?
De executeur, mits deze benoemd is in het testament. Is er geen executeur? Dan zijn de gezamenlijke erfgenamen verantwoordelijk voor de afwikkeling van het testament. Zij kunnen iemand benoemen als ‘boedelgevolmachtigde’ om de erfenis te regelen. Het is verstandig om niet één, maar twee executeurs te benoemen. Samen staan ze sterker en kunnen ze taken verdelen. Wat een executeur mag doen, bepaalt u zelf: van zeer precies omschreven taken tot en met volledig de vrije hand. Dat legt u vast in het testament. Wettelijk gezien krijgt de executeur voor deze taak 1 procent van de waarde van de nalatenschap, maar daar mag u van afwijken. Verloopt de afwikkeling niet naar wens, dan moeten nabestaanden als eerste aankloppen bij de executeur. Komen ze er niet uit, dan kunnen ze de zaak eventueel voorleggen aan een rechter of bemiddelaar (mediator).
9. Kan ik met een testament erfbelasting voorkomen?
Soms wel. Een testament kan in dit opzicht vooral nuttig zijn als er kinderen zijn en u een duur eigen huis bezit maar niet al te veel spaargeld hebt. Een ‘tweetraps-testament’ kan dan voorkomen dat de langst levende partner kort na het overlijden al erfbelasting moet afrekenen met de Belastingdienst – terwijl dat geld er misschien niet ís. Dit testament zorgt ervoor dat de kinderen pas ná het overlijden van de andere ouder moeten afrekenen met de fiscus. Maar let op: de nabestaanden betalen dan in de meeste gevallen wel méér erfbelasting dan wanneer de langstlevende direct met de fiscus afrekent. Zo’n testament is dus niet voor iedereen een goede oplossing. Laat u door een deskundige notaris goed informeren over de fiscale gevolgen op de lange termijn.
10. Wat als niets is vastgelegd?
Wanneer er geen testament is gemaakt, wordt de erfenis verdeeld volgens de wet. De wet kent vier groepen. De eerste groep (de geregistreerd partner of echtgenoot) krijgt de nalatenschap als eerste in handen. Goed om te weten: als u ‘slechts’ samenwoont, wordt u niet als geregistreerd partners beschouwd; ook niet als u een samenlevingscontract hebt. Eventuele kinderen hebben recht op een deel van de erfenis, maar alleen op papier (in de vorm van een vordering op de langstlevende ouder). Is er geen geregistreerd partner of echtgenoot, en zijn er ook geen levende kinderen meer, dan nemen eventuele kleinkinderen hun plaats in. Dit heet plaatsvervulling. Zijn er ook geen kleinkinderen? Dan komt de tweede groep erfgenamen in beeld: ouders, broers en zussen van de overledene. Als zij niet meer leven, nemen hun eventuele afstammelingen (neven en nichten) hun plaats in. Zijn die er ook niet, dan gaat de erfenis naar de derde groep: grootouders. Leven zij niet meer, dan komen hun afstammelingen via plaatsvervulling aan de beurt (achterneven en nichten). Zijn die er ook niet, dan gaat de erfenis naar de vierde groep: de overgrootouders. Als zij niet meer leven, dan erven hun afstammelingen middels plaatsvervulling. Zijn er helemaal geen erfgenamen, dan vervalt de erfenis aan de Staat.
11. Heb je als alleenstaande een testament nodig?
Het kan in ieder geval veel gedoe en geld schelen. Als u (klein)kinderen hebt, zijn zij automatisch erfgenaam. In 2021 erven (klein)kinderen €21.282 belastingvrij per kind. Over het meerdere betalen kinderen (tot €128.750) 10 procent belasting, daarboven 20 procent. Kleinkinderen betalen meer: respectievelijk 18 en 36 procent. Zijn er geen (klein)kinderen? Dan kan het achterhalen van erfgenamen een hele klus worden (zie vraag 10). Bovendien betalen andere erfgenamen dan (klein)kinderen tot 40 procent belasting; ook is hun vrijstelling beperkt tot €2.244 per persoon. Met een testament kunt u zelf erfgenamen aanwijzen. Dat voorkomt het dure speurwerk naar verre achterneven en -nichten. Bovendien kunt u erfbelasting voorkomen door de nalatenschap over zoveel mogelijk erfgenamen (en dus ook vrijstellingen) te verdelen. Goede doelen erven belastingvrij. Wilt u daaraan nalaten? Dan hebt u een testament nodig.
