Stappenplan voor gulle gevers

We worden steeds vrijgeviger. We geven gemiddeld per jaar €400 per huishouden aan goede doelen, blijkt uit onderzoek van het CBS uit 2015. Zo’n €150 meer dan aan het begin van deze eeuw. Erfenissen worden daarbij steeds belangrijker, want inmiddels komt een kwart van de giften aan goede doelen uit nalatenschappen. Bovendien: hoe ouder we zijn, des te guller we worden. Jonge huishoudens geven ongeveer 1 procent van hun geld uit aan een goed doel. Huishoudens met 65-plussers het dubbele. Uiteraard willen we met dat geld zo veel mogelijk goeddoen. Maar het is als gulle gever best lastig om te bepalen waar jouw euro het meest nodig is. Of je nu schenkt bij leven of nalaat ­middels een testament: dit stappenplan helpt daarbij.

Stap 1: Weet wat je schenkt

Een belangrijke reden waarom we geld geven aan goede doelen, is dat we gevraagd worden. We willen de ander laten zien dat we vrijgevig en sociaal betrokken zijn. Dus trekken we niet alleen onze portemonnee als er een collectant voor de deur staat, maar geven we ook wat aan onze collega die meedoet met de Roparun en maken we geld over naar Giro555 bij een grote ramp. Volgens Jasmijn Melse, auteur van Jouw gids door de goede­doelenjungle en hoofd Filantropie Advies bij ABN AMRO MeesPierson, schenken we vaak ‘reactief’, omdat het ons wordt gevraagd. “Maar als je wilt dat je geld goed terechtkomt, zou je eigenlijk proactief moeten schenken, met een duidelijk doel voor ogen”, stelt Melse.

Maak liever een overzicht van alle goede doelen waar je vast aan schenkt en probeer ook eens een inschatting te maken van wat je door het jaar heen weggeeft, en waaraan. Wellicht is het opgeteld meer dan je had verwacht. Voor het eventueel opnemen van een goed doel in het testament geldt natuurlijk: weet wat de nalatenschap is, zodat je ook goed kunt bepalen welk deel daarvan dan bij een goed doel terechtkomt. 

Getty Images

Stap 2: Kies een thema dat bij je past

Een groot nadeel van her en der wat geld schenken, is dat je onmogelijk in de gaten kunt houden wat er allemaal met je geld gebeurt. In één keer een bedrag nalaten kan meer impact hebben. Maar ook bij leven schenken kan handiger. “Donateurs die gerichter schenken, zijn vaak meer betrokken en houden het langer vol”, stelt Melse. Ze pleit er daarom voor om al je donaties binnen één of twee thema’s te houden, bijvoorbeeld mensenrechten, milieu, religie, sport, gezondheidszorg, armoede of noodhulp. Kies een thema dat je raakt. 
Kies vervolgens voor een duidelijke doelgroep en regio, bijvoorbeeld gehandicaptensport in Nederland of aidsbestrijding in Zuid-Afrika. Denk bij deze stap nog niet in concrete goede doelen. “Vraag jezelf eerst af wat je zou willen veranderen”, aldus Melse.

Stap 3: Streef naar maximale impact

Nu pas ga je op zoek naar concrete goede doelen. Let allereerst op de manier waarop een goed doel het probleem wil aanpakken. Dat kan door voorlichting zijn, maar ook door onderzoek of directe actie. Een voorbeeld: je wilt iets doen aan het dierenleed in de bio-industrie. Je kunt dan Wakker Dier steunen, dat het publiek voorlicht over het armlastige leven van een plofkip. Een andere optie is Red een Legkip, een stichting die kippen opkoopt bij boeren en ze een beter leven geeft. 

Het is lastig om uit te rekenen welke stichting met jouw euro de meeste dieren een beter leven geeft. Met kippen ‘uitkopen’ verander je op lange termijn niets, maar het vermindert wel direct dierenleed. “Een combinatie van methodes werkt vaak het best. Ik raad daarom vaak aan om te schenken of na te laten aan een paar goede doelen binnen één thema met een verschillende aanpak”, tipt Melse.

Volgens de Australische filosoof Peter Singer, auteur van Effectief altruïsme, is het soms heel duidelijk dat je bij het ene goede doel meer waar voor je euro krijgt dan bij het andere. Hij vergelijkt het trainen van een blindengeleidehond, dat tienduizenden euro’s kost, met een staaroperatie van een paar tientjes. “Je kunt je blinde buurman een blindengeleidehond geven of tussen de achthonderd en tweeduizend mensen genezen van blindheid. De keus lijkt me niet zo moeilijk”, aldus Singer. Critici waarschuwen dat door deze manier van denken alleen doelen overleven die de meeste levens redden en dat goede doelen die zich bezighouden met kunst of sport zichzelf wel kunnen opdoeken als iedereen zo denkt. 

Getty Images

Stap 4: Neem de goede doelen onder de loep

Heb je een of meerdere goede doelen uitgekozen, ­onderwerp deze dan aan een kritisch onderzoek. Een blik op de website is een logische eerste stap. Let er niet alleen op of de doelstelling je aanspreekt, maar kijk ook naar recente projecten. Ook een goede klachtenregeling mag niet ontbreken. Als een goed doel een ANBI-status heeft – het goede doel is dan door de fiscus aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) –, moeten de financiële resultaten online staan. “Aan een ANBI-status kun je bovendien afleiden dat een goed doel aan de basiseisen op het gebied van transparantie en goede organisatie voldoet”, verklaart Norbert van Berckel, directeur van het Kenniscentrum Filantropie.

Heeft het goede doel een keurmerk, dan is er meer voorwerk voor je gedaan. Zo beoordeelt het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) de betrouwbaarheid van goede doelen aan de hand van bijvoorbeeld de samenstelling van het bestuur, besteding van de middelen en de manier waarop het goede doel verslag legt. “Maar let op: heeft een goed doel geen CBF-erkenning, dan betekent dat niet automatisch dat er dan iets niet in de haak is. Wellicht vindt een goed doel de contributie te hoog of bestaat het niet lang genoeg om een goede controle uit te voeren”, zegt Van Berckel.

Volgens hem staren donateurs zich soms onterecht blind op het salaris van de directeur. “Het salaris van de directeur zegt niet iets over de kwaliteit van het doel. Het is goed dat hier een wettelijk plafond aan zit, maar weet ook dat een directeur vaak grote verantwoordelijkheden heeft en dat het niet reëel is dat iemand dat ­vrijwillig doet. Vaak kunnen ze een veelvoud in het ­bedrijfsleven verdienen.”

Stap 5: Schenk niet aan de fiscus

Wie optimaal gebruik maakt van belastingvoordeel, houdt meer geld over om te schenken. Je komt in aanmerking voor belastingaftrek als het totale bedrag dat je schenkt in een jaar hoger is dan 1 procent van je verzamelinkomen – met een minimum van €60. Elke euro boven deze grens is aftrekbaar tot een maximum van 10 procent van het inkomen. 

Ook een periodieke gift is aftrekbaar voor de belasting. Je moet dan vijf jaar een vast bedrag naar een goed doel overmaken en hiervoor een schenkingsovereenkomst ­ondertekenen. Het goede doel moet bovendien het stempel ANBI of steunstichting Sociaal Belang Behartigende Instelling (SBBI) dragen. 

Geld nalaten aan een (erkend) goed doel is belastingvrij.