Een notaris is niet alleen een jurist die rechtsgeldige afspraken vastlegt. Een goede notaris is tegelijkertijd een adviseur, vertrouwenspersoon en vraagbaak. Kandidaat-notaris Jasper Nobel krijgt vaak vragen over erven en schenken. Wat is daarop zijn antwoord?
Testament en codicil
Ik heb mijn wensen opgeschreven in een codicil. Dan heb ik toch geen testament nodig?
Dat ligt aan het codicil en aan wat u wilt regelen. Als mensen mij een codicil laten zien, blijkt er toch vaak iets in te staan wat ze niet kunnen regelen met een codicil. Wie de auto krijgt bijvoorbeeld. Of het codicil is geprint in plaats van handgeschreven. Het komt ook voor dat een codicil per ongeluk al is herroepen door een later codicil of testament. Een codicil is alleen rechtsgeldig als het handgeschreven, gedateerd en ondertekend is. U mag er alleen duidelijk omschreven lijfsieraden, kleding en meubels mee toewijzen aan duidelijk omschreven personen.
Eerlijk verdelen
Ik wil dat mijn kinderen en kleinkinderen van mij erven. Mijn zoon heeft één kind en mijn dochter heeft vier kinderen. Het voelt oneerlijk om alle kleinkinderen evenveel te geven, omdat het ene gezin dan meer krijgt dan het andere. Hoe kan ik dat eerlijker doen?
U kunt uw kleinkinderen ieder een evengroot legaat geven en bepalen dat dit wordt verrekend met het erfdeel van hun ouder. Ieder gezin krijgt dan evenveel. De dochter houdt dan minder over voor zichzelf, maar doordat haar kinderen ook een deel krijgen hoeft ze misschien minder mee te betalen aan hun kosten voor levensonderhoud.
Als een gezin wegvalt
Ik ga een testament maken en ik vraag me af wat ik erin moet zetten voor het geval mijn hele familie in één keer overlijdt, bijvoorbeeld als we met zijn allen omkomen bij een vliegtuigongeluk. Het zit me niet lekker dat mijn verre familie dan alles erft. Ik laat liever een deel na aan mijn vrienden en aan een goed doel. Wat is wijsheid?
U kunt prima een bepaling opnemen in het testament dat een goed doel en enkele vrienden erven als uw gezin er niet meer is. Maar sta hier niet te lang bij stil, ga voor de grote lijnen. De kans dat de situatie zich voordoet is erg klein. Er zijn veel belangrijkere situaties om over na te denken, zoals het aanstellen van een executeur of het opnemen van een uitsluitingsclausule.
Een jongere executeur
Ik benoem mijn broer als executeur. Hij heeft veel ervaring met administratieve zaken. Goed idee toch?
Nee, niet altijd. De kans dat uw broer eerder overlijdt of in minder goede gezondheid is als hij in actie moet komen, is vrij groot. U kunt beter iemand zoeken in de jongere generatie en die aanstellen als (reserve)executeur. Kent u niemand die dit kan doen, dan is het goed om te investeren in contacten met jongere mensen. U kunt ze later hard nodig hebben.
Geboren in het buitenland
Ik ben in een ander land geboren. Is het voor mij nodig om een testament te maken?
Als u in Nederland woont, is het Nederlandse erfrecht van toepassing. Wilt u het anders regelen, dan is een testament nodig. Een testament kan ook handig zijn als u in het buitenland bent getrouwd en als u een eigen woning hebt. Bij een buitenlands huwelijk is soms onduidelijk of er getrouwd is in gemeenschap van goederen. Bij het verdelen van een huis in de nalatenschap kan dat problemen geven.
Erfbelasting besparen
Ik wil mijn kinderen graag erfbelasting besparen, maar ik wil nog niet schenken en ik maak liever ook geen kosten voor een testament. Op dit moment is mijn vermogen zo groot dat mijn kinderen meer gaan erven dan hun vrijstelling voor de erfbelasting. Kunnen ze in dat geval niet gewoon een deel weggeven aan hun kinderen, zodat de vrijstelling van mijn kleinkinderen ook wordt benut?
Als uw kinderen hun erfenis deels schenken aan hun kinderen, vermindert dat niet de erfbelasting die ze moeten betalen. Wilt u dat uw kinderen niet meer erven dan de vrijstelling (€21.559 in 2022), dan moet u dat in uw testament vastleggen. Ook welk deel de kleinkinderen krijgen. Kleinkinderen hebben voor de erfbelasting een evengrote vrijstelling als eigen kinderen, veel meer dus dan voor de schenkbelasting (€2274).
Nabestaanden mogen beslissen
Het maakt me niet uit of ik later begraven of gecremeerd wordt. Dat mogen mijn nabestaanden beslissen. Dan hoef ik daar toch niets over vast te leggen?
Dat hoeft niet, maar voor nabestaanden is het ook fijn om te weten dat het u niets uitmaakt. Ze hebben dan de geruststelling dat hun keuze de juiste is. Denk ook na over manieren om met het lichaam om te gaan die nu nog niet zijn toegestaan, zoals resomeren. Daarbij wordt het lichaam opgelost in een vloeistof. In de toekomst wordt het mogelijk om hiervoor te kiezen, dus het is voor nabestaanden fijn om te weten of u dit wel of niet wilt.
Wensen uitvaart vastleggen
Heb ik een testament nodig om wensen over mijn uitvaart vast te leggen?
Wensen over de uitvaart kunt u vastleggen in een testament, maar beter is het om dat te doen in een codicil of levenstestament, omdat dit meestal eerder bekend wordt. Maar u kunt uitvaartwensen ook bij een uitvaartonderneming vastleggen. Bezoek bijvoorbeeld een open dag van een uitvaartondernemer om een idee te krijgen van de mogelijkheden en zet vervolgens uw wensen op papier.
Verklaring van erfrecht
Kan ik een nalatenschap ook afwikkelen zonder verklaring van erfrecht?
Soms, maar niet als de overledene een testament had. Ook als er een eigen huis of een levensverzekering in de nalatenschap valt, kan het vrijwel nooit. En het saldo op de bankrekening mag niet hoger zijn dan €100.000 als een partner de erfgenaam is en niet meer dan €10.000 als de kinderen erfgenaam zijn. Als u al zeker weet dat u een verklaring van erfrecht nodig hebt, kunt u die het beste meteen aanvragen. Anders loopt u het risico dat u straks vertraging oploopt in het betalen van schuldeisers. Op de website www.nvb.nl/checklist kunt u nagaan of een verklaring van erfrecht nodig is voor de bankrekening. Ook andere financiële instellingen kunnen om een verklaring van erfrecht vragen, zoals verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen en beleggingsinstellingen.
Volmacht voor executeur
Ik ga samen met mijn broers en zussen de nalatenschap van mijn vader afwikkelen. Kunnen mijn broers en zussen mij als executeur aanwijzen?
Nee. Een executeur kan alleen aangewezen worden door de erflater in zijn of haar testament. Broers en zussen moeten samen de nalatenschap afwikkelen. Maar omdat het onwerkbaar is om met de hele groep contact op te nemen met instanties, is het noodzakelijk dat de erfgenamen een volmacht geven aan één of twee personen die de nalatenschap gaan afwikkelen.
Duur afwikkeling
Hoelang duurt de afwikkeling van een nalatenschap?
Gemiddeld duurt de afwikkeling van een nalatenschap ongeveer anderhalf jaar als er aangifte erfbelasting moet worden gedaan. De erfgenamen hebben daarvoor acht maanden de tijd. Soms is er uitstel mogelijk. Daarna duurt het vaak enkele maanden tot de Belastingdienst een aanslag stuurt.
Ook het opruimen en verdelen van de spullen van de overledene kan veel tijd kosten. De erfgenamen kunnen de nalatenschap ook onverdeeld laten. Ze nemen dan geen beslissing over het verdelen of kiezen ervoor om delen van de erfenis gemeenschappelijk te blijven houden. Ze kunnen de nalatenschap bijvoorbeeld laten beheren door een erfgenaam met een volmacht. Als een erfgenaam het daarmee niet eens is, kan hij of zij altijd vragen om een verdeling van de erfenis, desnoods bij de rechter.
Wilsonbekwame partner
Ik ben in gemeenschap van goederen getrouwd. Dan kan ik toch altijd mijn huis verkopen, ook als mijn partner zijn handtekening niet meer kan zetten?
Nee, dat kan niet altijd. Voor het verkopen van de woning is altijd toestemming nodig van de echtgenoot of geregistreerd partner. Als hij of zij niet kan meetekenen, bijvoorbeeld wegens dementie, dan kunt u het huis niet verkopen. Als er niets is geregeld, moet de kantonrechter eraan te pas komen om vast te stellen of iemand wilsonbekwaam is en om een bewindvoerder aan te wijzen. De gang naar de rechter kost tijd en kan belastend zijn voor de persoon met dementie. Wilt u dit voorkomen, dan kunt u dit regelen in een algehele volmacht of een levenstestament.
Jasper Nobel is verbonden aan Van Grafhorst Notarissen in Utrecht.
