Meestal blijft een erfenis in de familie. Maar in 7 procent van de gevallen heeft een ouder een kind onterfd, of overweegt dat. Dat blijkt uit Plus-onderzoek.
Het Plus-onderzoek geeft een uniek kijkje in de nalatenschapsplannen, -wensen en -zorgen. Het gaat misschien wat ver om te zeggen dat er een taboe rust op ‘de erfenis’, maar toch: niet iedereen praat er graag over. Ruim een kwart van de ondervraagden praat er zelfs nooit over. Dat maakt de uitkomsten van deze enquête onder 1363 mensen des te interessanter.
Praat u weleens met anderen over uw nalatenschap?
- Ja, met mijn partner 49%
- Ja, met mijn kind(eren) 39%
- Nee, nooit 26%
- Ja, met vrienden 12%
- Ja, met een deskundige 10%
- Ja, met kleinkinderen 2%
- Ja, met anderen 4%
Gemiddeld maakt één op de drie 50-plussers zich weleens zorgen over de nalatenschap. Hier geldt: hoe groter de nalatenschap, hoe groter de zorgen. Bij de miljonairs maakt iets meer dan de helft zich weleens zorgen over de nalatenschap. Zij verwachten ook meer ruzie: 14 procent, tegenover 6 procent gemiddeld. Opvallend: de groep met schulden verwacht geen ruzie over de erfenis, terwijl een negatieve nalatenschap ook tot veel gedoe onder erfgenamen kan leiden.
Vastleggen wat de laatste wensen zijn, kan helpen gedoe te voorkomen. Toch heeft ruim één van de drie ondervraagden geen testament opgesteld. Daarin kun je niet alleen laten vastleggen wat je nalaat en aan wie, maar ook waaróm. Dat staat dan in een considerans, een soort motivatie bij het testament. Voor het opstellen van een testament kun je niet om de notaris heen en dat kost al snel enkele honderden euro’s. Tarieven verschillen, dus het kan lonen bij meerdere notarissen offertes op te vragen. Een eerste gesprek is meestal gratis. Het regelen van de nalatenschap komt meestal voor rekening van de kinderen en/of de partner. In 13 procent van de gevallen kiezen we voor iemand van buiten de familie die het regelt: een executeur. Wil je iemand als executeur aanwijzen, dan moet je dat ook vast laten leggen in een testament. In principe kan iedereen executeur worden. Soms is het een vriend of kennis, maar vaak ook een professional zoals een notaris. Of je kunt een gecertificeerde executeur inhuren via de Stichting Certificering Executeurs (SCE). Certificering vindt naar eigen zeggen plaats op basis van kennis, ervaring en kunde. Meer informatie via www.sce-executeurs.nl of T 06-5536 76 72.
Hoeveel laten we na?
Meestal is er een aanzienlijke erfenis: in 44 procent van de gevallen gaat het om meer dan €100.000. Waarschijnlijk is deze groep nog iets groter, want 25 procent van de ondervraagden weet niet hoe groot de geschatte totale waarde van de nalatenschap is/zal zijn. Waarschijnlijk bevindt zich hieronder een groep die het wel weet, maar het niet wil delen. 2 procent van de ondervraagden geeft aan dat er geen erfenis is, maar alleen schulden. Erfgenamen die twijfelen over de waarde van een nalatenschap, kunnen deze het beste aanvaarden onder voorbehoud: beneficiair. Zie ook: www.plusonline.nl/schulden-erven
Dit betekent niet dat erfgenamen na een overlijden tienduizenden euro’s op hun bankrekening gestort kunnen krijgen. Een groot deel van de nalatenschap zit namelijk in het huis. Het CBS becijferde dat ruim een derde van
de totale waarde van erfenissen in stenen zit. Landelijk gezien gaat dat om zo’n 6 miljard euro.
Waaruit bestaat uw nalatenschap?
- Spaargeld 72%
- Eigen huis 68%
- Sieraden 27%
- Aandelen/obligaties 14%
- Kunst 10%
- Antiek 10%
- Andere beleggingen 6%
- Andere verzameling 6%
- Eigen bedrijf 2%
Over de waarde van een nalatenschap moet erfbelasting betaald worden. Gelukkig zijn er ruime vrijstellingen. Hoe hoog de vrijstelling is, hangt af van de relatie tot degene die is overleden.
Kinderen en partners betalen voor een erfenis die groter is dan de vrijstelling 10 tot 20 procent erfbelasting. Bij andere erfgenamen kan dat oplopen tot 40 procent.
Tarieven erfbelasting 2018
De erfbelasting kan dus flink oplopen, maar dankzij de vrijstellingen hoeft er in veel gevallen niets betaald te worden.
Een voorbeeld
Frank (74) en Lisette (72) hebben geen kinderen, zijn in gemeenschap van goederen getrouwd en wonen in een huis met een WOZ-waarde van €360.000. Daarnaast hebben ze nog zo’n €40.000 spaargeld. Als Frank komt te overlijden, is het vermogen €400.000. De helft daarvan is al van Lisette en dat betekent dat ze €200.000 erft. Dat is minder dan de voor haar geldende vrijstelling van €643.194 en daarom hoeft ze geen erfbelasting te betalen. Maar let op: met kinderen ziet dit er heel anders uit!
Aan wie laten we na?
Naar wie de erfenis gaat, wordt door 64 procent van de ondervraagden vastgelegd in een testament. De rest heeft dat niet gedaan en dat betekent dat in die gevallen de erfenis verdeeld wordt volgens de wet. In de praktijk betekent dit vaak dat de partner en de kinderen als eersten erven, daarna komen eventueel nog levende ouders en broers en zussen aan bod. Dat er geen testament is, hoeft dus geen probleem te zijn: dat is niet in alle gevallen nodig. Maar een testament kan wel fiscaal voordeel opleveren en ervoor zorgen dat een erfenis daar terechtkomt waar je wilt. Of juist uit bepaalde handen blijft.
Aan wie laat u na?
- Kinderen 70%
- Partner 57%
- Kleinkinderen 19%
- Overige familie 10%
- Een goed doel 7%
- Weet ik nog niet 4%
- Vrienden/kennissen 3%
- Overig 3%
4 procent van de ondervraagden heeft in een testament vast laten leggen dat ze een kind onterven. Nog eens 3 procent van de ondervraagden overweegt dat. De meest voorkomende reden daarvoor is ‘verbroken contact’, al zijn er soms ook praktische overwegingen. Zoals een kind dat in een faillissement verwikkeld is of in de bijstand zit. In dat geval kan een erfenis in een bodemloze put verdwijnen of ten koste gaan van een uitkering.
Bij veel mensen bestaat het idee dat je een kind niet kunt onterven, maar juridisch gezien is het wel mogelijk, door het gewoon vast te laten leggen in een testament. Het misverstand is waarschijnlijk ontstaan doordat kinderen altijd aanspraak kunnen maken op de ‘legitieme portie’. Deze portie is de helft van hetgeen ze volgens de normale regels zouden krijgen. Onterfde kinderen kunnen aanspraak maken op hun legitieme portie: die bestaat uit een vordering die pas opeisbaar wordt nadat een eventueel achtergebleven partner ook is overleden.
Is er geen partner (meer)? Dan kan een onterfd kind de vordering opeisen bij de volgende erfgenamen. Dat moet schriftelijk en binnen vijf jaar nadat het onterfde kind heeft vernomen dat de ouder is overleden. Eén op de tien van de ondervraagden is in ieder geval vastbesloten om het vermogen op te maken.
Erfbelasting voorkomen door slim te schenken
Bijna de helft (44 procent) van de ondervraagden wil een deel van het vermogen overdragen aan de volgende generatie en een deel zelf uitgeven. Met een schenkingsplan over meerdere jaren kun je later erfbelasting voorkomen. Per jaar mag je aan kinderen ruim €5000 belastingvrij schenken. Door die vrijstelling te benutten daalt het vermogen en daardoor ook de toekomstige erfenis.
Een vordering erven
Frank (74) en Lisette (72) uit het eerder gebruikte voorbeeld zijn zonder kinderen geen erfbelasting verschuldigd, omdat de erfenis onder de vrijstelling uitkomt. Maar met kinderen kan de erfbelasting in de duizenden euro’s lopen. Laten we ervan uitgaan dat ze nu twee volwassen kinderen hebben, ze zijn nog steeds in gemeenschap van goederen getrouwd en wonen in een huis met een WOZ-waarde van €360.000. Daarnaast hebben ze nog zo’n €40.000 spaargeld. Als Frank komt te overlijden is het vermogen €400.000. De helft daarvan blijft ook nu van Lisette. Er is geen testament en de erfenis van €200.000 wordt daarom verdeeld volgens de wettelijke verdeling: alle drie de erfgenamen (partner en kinderen) erven een gelijk deel: €66.666 per persoon. De nalatenschap komt in handen van de langstlevende: de moeder.
De kinderen erven een vordering op hun moeder ter waarde van €66.666. Dit bedrag wordt na aftrek van de vrijstelling van €20.371 belast met 10 procent erfbelasting: €4629 per persoon. In de wet is het zo geregeld dat de langstlevende (de moeder) dit moet betalen: in totaal €9258. Lisette hoeft dus voor zichzelf geen erfbelasting te betalen, maar voor de kinderen wel!
Schenken op papier
Lisette kan ervoor kiezen af te rekenen met de fiscus: er is €40.000 spaargeld. Maar je kunt erfbelasting soms voorkomen door al bij leven (met warme hand) te schenken.
Met geld, aandelen en spullen is dat eenvoudig; het wordt ingewikkelder als – net als bij Frank en Lisette – het vermogen vastzit in het huis. Maar dat maakt het niet onmogelijk. Al moet je er in de meeste gevallen wel voor naar de notaris. Zo kun je onder meer een ‘schenking op papier’ doen. De kinderen krijgen dan geen geld in handen, maar er ontstaat een schuld van de ouders aan de kinderen. Die schuld drukt het vermogen en de toekomstige erfenis. Let wel op: hiervoor gelden strikte regels.
Ook met een bepaling in een testament kun je ervoor zorgen dat de kinderen bijvoorbeeld nooit meer erven dan de (dan geldende) fiscale vrijstelling. In een zogeheten tweetrapstestament leg je vast dat de kinderen pas iets erven na het overlijden van de tweede ouder.
Zo voorkom je dat de achterblijvende ouder moet afrekenen met de fiscus. De kinderen doen dat dan pas na het overlijden van de tweede ouder.
Maar let op: dat is niet altijd voordelig. Er zijn meer mogelijkheden, maar voor alle geldt dat je niet om
een deskundige notaris heen kunt.
- Plus Magazine
