Urineverlies bij mannen: er is iets aan te doen

Als we aan zogenoemde taboeklachten denken, staat ongewenst urineverlies vaak in dat rijtje. Toch  is schaamte nergens voor nodig, want heel veel vrouwen én mannen hebben er last van. Het is wel een vervelend probleem, dat je aardig kan beperken in je sociale contacten. De angst voor doorlekken, voor 'vies ruiken' of de vrees dat er geen toilet in de buurt is als je het echt niet meer kunt ophouden: het zorgt ervoor dat mensen niet - of veel minder - de deur uitgaan. Gelukkig zijn er zaken die je zelf kunt aanpakken om urineverlies te verminderen. Door kleine leefstijlaanpassingen en oefeningen bijvoorbeeld.

Oorzaken urineverlies bij mannen

Zoals gezegd, zijn prostaatproblemen niet de enige veroorzaker van urineverlies bij mannen. Maar moeilijk kunnen uitplassen, vaak moeten plassen en nadruppelen zijn wel veelvoorkomende problemen bij een vergrote prostaat of na een prostaatoperatie. Ook door ouderdom kunnen mannen de controle over hun blaas kwijtraken. Verder zijn er geneesmiddelen die (tijdelijke) incontinentie als bijwerking hebben en veroorzaakt langdurig hoesten - bijvoorbeeld door roken - ongewild urineverlies. Een verwaarloosde urineweginfectie kan ook incontinentie veroorzaken. Wat minder bekend is, is dat ook mentale klachten incontinentie kunnen veroorzaken of verergeren. Psychische problemen zoals een depressie of psychose kunnen door de bijkomende verwardheid, ongestructureerde denkpatronen en gebrek aan concentratievermogen verhinderen dat je op tijd het toilet bereikt. Daarnaast kan een hersen- of ruggenmergaandoening zoals MS of Parkinson urineverlies veroorzaken: door schade aan je hersenen of ruggenmerg kun je de controle over je blaas en darmen (soms tijdelijk) verliezen. Tenslotte is teveel alcohol een veroorzaker van ongewild urineverlies.

Vormen van urineverlies bij mannen

Incontinentie bij mannen treedt vaak op latere leeftijd pas op. En hoewel prostaatklachten niet altijd de oorzaak zijn, is dat in de meeste gevallen wel zo. Er zijn verschillende vormen van urineverlies bij mannen:

Aandrangincontinentie

De meest voorkomende vorm van incontinentie bij mannen is aandrangincontinentie. Dit komt vooral door een overactieve blaas, een goedaardige prostaatvergroting, leefstijl (bijvoorbeeld roken) of medicijngebruik.

Overloopincontinentie (druppelincontinentie)

Bij overloopincontinentie lukt het niet om de blaas goed leeg te plassen. Hierdoor raakt de blaas langzaam maar zeker vol en neemt de druk op de blaas toe. Uiteindelijk wordt de druk zo hoog dat er druppels urine uit de blaas lekken; de reden dat het ook wel druppelincontinentie genoemd. Het komt in de meeste gevallen door een vergrote prostaat.

Nadruppelen (post micturition dribbling)

Naast overloopincontinentie heeft één op de vier mannen in de leeftijdscategorie dertig tot tachtig jaar last van nadruppelen, in medische termen 'post micturition dribbling' (PMD). Dit houdt in dat er na het plassen nog wat druppels urine uit de penis lekken, omdat de plasbuis nog niet helemaal leeg is. Het gebeurt meestal als de penis na het urineren wordt teruggeplaatst in de broek, met natte en bevlekte kleding als gevolg. Veelvoorkomende oorzaken van PMD zijn een vergrote prostaat of verzwakte bekkenbodemspieren.

Stressincontinentie

Dit is urineverlies bij inspanning en komt bij mannen vooral voor na een (urologische) operatie aan de prostaat, meestal bij prostaatkanker. Ook kan het optreden als je ouder wordt en de spieren niet meer goed functioneren. Bukken, tillen of hoesten kan ook druk op de blaas geven en zo urineverlies triggeren.

Gemengde incontinentie

Meerdere vormen tegelijk.

Wat kun je er zelf aan doen?

Urineverlies is vaak te verhelpen of verminderen door simpele leefstijlaanpassingen zoals minder koffie en alcohol drinken, stoppen met roken en afvallen als je overgewicht hebt. Overigens hebben niet alleen koffie en alcohol een irriterende werking op de blaas; ook koolzuurhoudende dranken hebben dat effect. Als je veel frisdrank drinkt, kan het daarom verstandig zijn dat te  beperken.

Sommige mannen hebben baat bij minder vochtinname, zoals niets meer drinken enkele uren voor je naar bed gaat. Let wel op dat je niet te weinig drinkt, want te weinig vocht is juist ongezond voor je blaas. Drink je te weinig dan kun je last krijgen van een geïrriteerde blaas en urinebuis en heb je grotere kans op stenen in de urinewegen en blaasinfecties. Bovendien vergroot te weinig drinken het risico op verstopping en dat zorgt weer voor meer urine-incontinentie omdat de ontlasting op je blaas drukt.

Weet wat je eet

Ook sommige voedingsmiddelen kunnen de blaas irriteren. Denk aan chocolade, tomaten(ketchup), citrusvruchten, specerijen, suiker en zoetstoffen en zelfs kaas. De specifieke triggers verschillen van persoon tot persoon, bij sommige mannen heeft voeding helemaal geen invloed. Maar het kan geen kwaad bepaalde voeding een tijdje niet te nemen om te zien of je urineverlies ervan vermindert.

Lees ook: 14 voedingsmiddelen die urineverlies verergeren

Denk om stress

Ongewenst urineverlies levert zonder dat je het doorhebt best wat stress op. En stress - maar ook depressie en angst - kan bestaande incontinentieklachten verergeren. Ademhalingsoefeningen, mindfulness of meditatie kunnen helpen de stress te verminderen.

Train je blaas

Je kunt je blaas trainen om je plas langer vast te houden. Dat doe je door te wachten met plassen als je moet, je stelt je plas dus uit. Als je vaak naar de wc gaat, wordt het voor je blaas namelijk steeds moeilijker om je urine een tijdje vast te houden. Dan krijg je al het gevoel dat je moet plassen als de blaas nog niet vol is. Het doel van blaastraining is om anders te leren omgaan met de signalen van je blaas en de tijd tussen twee toiletbezoeken te verlengen, de blaasinhoud te vergoten en het gevoel van aandrang te controleren wanneer je blaas onnodig samentrekt. Vaak werkt dit al binnen twee weken, hoewel het bij sommige mensen wel drie maanden oefening vergt.

Verleng de tijd tussen twee toiletbezoeken met kleine stapjes. Als je bijvoorbeeld ieder uur gaat, probeer je het 1 uur en 15 minuten uit te stellen. Als dit gedurende twee tot drie dagen lukt dan kun je jezelf weer een nieuw doel stellen door de tijd nog meer te verlengen. Als dit lukt dan kun je het steeds verder verlengen tot je ongeveer iedere 3 uur naar toilet gaat.

Houd een plasdagboek bij

In zo'n plasdagboek (mictielijst) schrijf je op welke tijden je plast en drinkt en hoeveel je plast en hoeveel je drinkt. Ook geef je aan hoeveel urine je verliest en of je iets hebt gedaan wat dat zou kunnen triggeren zoals zwaar tillen. Je kunt zo'n mictielijst online downloaden. zo'n plasdagboek is nuttig om je inzicht te geven in je urineverlies. En mocht je met je plasprobleem naar de dokter willen, dan heeft hij of zij er ook veel aan.

Doe bekkenbodemoefeningen

Bij een overactieve of te strakke bekkenbodem, die ontstaat als je teveel aanspant, kun je last krijgen van urineverlies, moeite met uitplassen, erectieproblemen, pijn bij het vrijen, verstoppingen en (lage) rugklachten. Door je bekkenbodemspieren te trainen - dat wordt ook wel kegeloefeningen genoemd - wordt je bekkenbodem sterker en kun je je plas beter ophouden. Het onderbreken van het plassen (streepjesplassen) is géén goede oefening, hoewel dat vroeger veel werd geadviseerd.

Kegeloefening voor mannen:

1. Ga liggen, bij voorkeur op een stevig matras, tapijt of yogamat. Buig je knieën en zet je voeten een beetje uit elkaar, parallel met je heupen.
2. Kantel je bekken een beetje naar achter en span je bilspieren en onderrug.
3. Duw je strak gespannen billen omhoog, zodat je dijen en buik een rechte lijn vormen. Hou deze positie een paar seconden vast.
4. Laat langzaam los en ga bijna terug naar je beginpositie. Rol je billen niet helemaal af maar laat ze nog enkele centimeters boven de grond zweven, met behoud van wat spanning.
5. Herhaal deze oefening 5 tot 10 keer en bouw telkens op.

Gebruik goed incontinentiemateriaal

Het is belangrijk om incontinentieklachten zoals vieze geurtjes, een nat gevoel, huidirritatie en doorlekken te verlichten met incontinentiemateriaal. Dit scheelt schaamte en stress en heeft daarmee al een positief effect op het urineverlies én je zelfvertrouwen. Er zijn diverse varianten incontinentiemateriaal en zelfs boxershorts speciaal voor mannen te koop bij de drogist en apotheek en online. Bij de apotheek zijn er continentieverpleegkundigen die je tips kunnen geven en begeleiden bij het juiste gebruik.  Overigens worden incontinentiematerialen ook vergoed in de basisverzekering.

Naar de dokter met urineverlies?

Veel mannen met urine-incontinentie schamen zich om naar de dokter te gaan. Dat is jammer, want er zijn veel behandelopties, van medicatie tot een condoomkatheter of een operatie. Voor welke optie gekozen wordt is afhankelijk van de hoeveelheid urineverlies, de (resterende) werking van de sluitspier, je leeftijd en fitheid en je eigen wens.

Behandeling urineverlies bij mannen

• Medicatie
  De dokter kan besluiten je medicatie voor te schrijven. Blaasontspanners bij een overactieve blaas bijvoorbeeld, of medicijnen tegen een goedaardige prostaatvergroting, overactieve blaas of blaasontsteking.
• Condoomkatheter
  Een condoomkatheter (soms ook uitwendige katheter genoemd) is een hoes, die lijkt op een condoom, voorzien van een afvoerbuisje. De condoomkatheter wordt over de penis geschoven. Het afvoerbuisje wordt aan een opvangzak gekoppeld. In deze zak wordt de urine opgevangen tot je de opvangzak leeg kunt maken.
• Operatie bij een goedaardige prostaatvergroting
• Behandelen van een overactieve blaas
  Door Percutane Tibiale Nerve Stimulatie (PTNS), botox in de blaas of sacrale neuromodulatie (SNS).
• Male sling
  Dit is een zogenaamd mannenbandje, wat urineverlies tegen gaat.
• Bulkinjecties
  Rondom de plasbuis kan een soort gel gespoten worden, die ervoor zorgt dat de plasbuis dichtgedrukt wordt zodat er minder urineverlies is.
• Pro act ballonnen
  Bij deze behandeling worden er operatief twee kleine ballonnen naast de plasbuis geplaatst en gevuld met water. Dit drukt de plasbuis deels dicht, waardoor urineverlies wordt tegengegaan.
• Kunstsluitspier (sfincterprothese)
  In bepaalde gevallen is een kunstsluitspier een oplossing. Hierbij wordt een soort afsluitbandje om de plasbuis geplaatst, wat zich kan vullen met vocht vanuit een kleine ballon die in de onderbuik wordt geplaatst. Om dit systeem te bedienen is een pompje nodig, wat in de balzak wordt geplaatst. Het afsluitbandje om de plasbuis is in principe altijd gevuld, tenzij je moet plassen. Dan druk je een aantal keer op het pompje, waardoor het vocht uit het afsluitbandje naar de ballon gepompt wordt. Na enige tijd vult het afsluitbandje zich vanzelf weer.

Dit artikel verscheen eerder op Gezondheidsnet.