Oplichting via gekloonde stemmen zal binnenkort in Nederland echt voet aan de grond krijgen. De politie verwacht dat mensen op korte termijn worden opgelicht door cybercriminelen die zich voordoen als een vriend of familielid. We zullen moeten wennen aan deze nieuwe bedreiging.
De politie en de overheid trekken nu aan de bel, omdat 'voice cloning' gemakkelijk beschikbaar is geworden. "Het is niet langer voorbehouden aan experts: iedereen kan deze toegankelijke en betaalbare software makkelijk vinden op internet," zegt Manon den Dunnen, digitaal specialist bij de politie.
Criminelen kunnen eenvoudig stemmen van bekende mensen nabootsen uit openbare databases. "Je kunt die mensen heel geloofwaardig iets laten zeggen. Dit gaat grote vormen aannemen als we het niet op veel fronten aanpakken." Zes op de tien Nederlanders hoort geen verschil tussen een echte en een gekloonde stem van een bekende, zo blijkt uit onderzoek van de Rijksoverheid.
Opgelicht door je manager?
In andere landen zijn de gevolgen al zichtbaar. Zo werd in Hongkong een multinational voor miljoenen opgelicht nadat een medewerker dacht dat hij een financiële opdracht had gekregen van zijn manager. In werkelijkheid was het een crimineel. Vooral in Engelstalige landen zijn al diverse burgers slachtoffer geworden, aldus de politie.
Ook in Nederland was het bijna raak. Criminelen bootsten eind vorig jaar de stem van Bunq-topman Ali Niknam na en probeerden de bank geld af te troggelen. De poging mislukte, maar voor de politie is dit een waarschuwing dat Nederlanders zich moeten voorbereiden. Ook de Rijksoverheid verwacht dat deze online misleiding 'zeer binnenkort hier opduikt'.
'Hang op als je twijfelt'
Gedragsverandering is nodig, zegt de politie, omdat er geen technische middelen zijn om voice cloning tegen te gaan. "Het is heel simpel: als je twijfelt, dan moet je dat durven uit te spreken en gewoon ophangen", zegt Den Dunnen. Dat gedrag moet heel normaal worden, net zoals je de voordeur op slot doet als je even weg bent. "Dat vonden we vroeger ook belachelijk, maar nu zit het helemaal verankerd in ons denken."
Wel of geen codewoord?
Cybercriminelen spelen in op emotie. Vooral onder stress of in ongewone situaties is de mens minder goed in staat om trucs te doorzien. De Fraudehelpdesk en Bureau Jeugd en Media adviseren burgers om een codewoord met iemand af te spreken, zodat je bij twijfel een oplichter kunt ontmaskeren.
De politie is blij dat deze instanties 'goed meedenken', maar adviseert anders. "Een codewoord is informatie die makkelijk kan uitlekken. Wij adviseren om samen herinneringen op te halen. Vraag naar een specifieke gebeurtenis die jullie samen hebben beleefd. Als het vervolgens aan de andere kant stil blijft, weet je dat er iets mis is."
