Online opgelicht. Wat nu?

Steeds iets nieuws

Dat zijn de meest recente cijfers en sinds de coronapandemie is de digitale wereld alleen maar interessanter geworden voor ­criminelen, die steeds iets nieuws verzinnen om op je pc binnen te dringen. Een kleine greep uit de waarschuwingen op de website van de Fraudehelpdesk:

Een nepbrief van de bank

Je krijgt een persoonlijke brief van je bank, waarin staat dat je pas is vervallen en je een nieuwe moet aanvragen, met een uitgebreid ­formulier dat is mee­gestuurd. Daarin worden meerdere persoonlijke gegevens gevraagd, zoals ­geboortedatum, type bankrekening en de pincode. En of je de oude pas wil doorknippen en opsturen. De bank zal nooit om je pasje, pincode of wachtwoorden vragen. Bovendien zijn de meeste in deze brief gevraagde gegevens al bij de bank bekend. Niet doen dus.

Een valse SMS over teruggave zorgkosten

Zogenaamd namens DigiD krijg je een SMS in verband met de teruggave van zorgkosten. In het bericht staat een link om de ­bankgegevens te verifiëren. Ook deze link brengt je naar een nepsite.

Een vals e-mail namens Giro555

Zelfs de oorlog in Oekraïne wordt misbruikt met een e-mail namens Giro555, maar daarin staat een link naar een Bunq-­rekeningnummer. Giro555 maakt gebruik van een ING-rekeningnummer: NL08 INGB 0000 0005 55.

Sluwe trucs

En daar blijft het niet bij. Want ook op Marktplaats zijn oplichters­ actief. Soms als verkoper die ­spullen niet levert, maar veel ­vaker als koper die doet alsof-ie iets wil kopen, maar eerst een neplink stuurt naar een verzend­label.

Die link stuurt je naar een site die lijkt op die van PostNL, maar het is een truc om inloggegevens van de bank te ontfutselen. Zie ook het kader hiernaast: ‘Je knippert één keer met je ogen en al je geld is weg’. Op www.plusonline.nl/marktplaats lees je meer over de tien sluwste trucs op Marktplaats.

Daarnaast zijn er nog nepdating­sites, nepwinkels, nepinvesteringen, nepcrytomunten, nephelpdesken én via WhatsApp kun je ook ineens een berichtje krijgen van een nepfamilie in geldnood. Soms zelfs mét een foto, zie het kader links: ‘Een kind in nood wil je gewoon helpen’.

Jong en oud

Doordat oplichters steeds een beetje beter worden in hun aanpak om op het juiste moment met nét het juiste bericht toe te slaan, kan iedereen slachtoffer worden van fraude. Slachtoffers verwijten zichzelf vaak dat ze alerter hadden moeten zijn, maar tegen sommige geraffineerde trucs is geen kruid gewassen.

Daarom is er niet één type slachtoffer; het overkomt zowel mannen als vrouwen, jong en oud. Jongeren zijn iets vaker slachtoffer van aankoopfraude, ouderen gaan ­vaker het schip in met helpdeskfraude. Wie denkt: dit overkomt mij niet, kan zich lelijk vergissen. Uit het onderzoek van de Universiteit van Twente blijkt dat de mate waarin iemand zegt cyberveilig gedrag te vertonen, nauwelijks invloed heeft op de kans om wel of niet het schip in te gaan.

Wat te doen?

Als je vermoedt slachtoffer te zijn van internetfraude, kan het lastig zijn om te achterhalen waar je dat als eerste moet melden. Als het bankgegevens betreft, is het belangrijk zo snel mogelijk contact op te nemen met de eigen bank om rekeningen te laten blokkeren, want criminelen zijn razendsnel met het leegtrekken van een ­rekening. Maar wat te doen als via Marktplaats iets niet goed gaat? Of een nep-SMS of WhatsApp-bericht de boosdoener is?

De Fraudehelpdesk kan precies vertellen bij welke organisatie je het best kunt aankloppen. Dat vergroot de kans op resultaat, want je krijgt meteen advies om de schade te beperken én eventueel vergoed te krijgen. Door alle meldingen die de Fraudehelpdesk ontvangt, ­kunnen ze bovendien direct rapporteren aan het ministerie van Justitie en Veiligheid. Meer informatie via www.fraudehelpdesk.nl of 088-786 73 72. 

Experiment: zelf geld terugeisen!

Slachtoffers van aan- en verkoopfraude die aangifte doen, moeten soms lang wachten op een onderzoek door de politie. Daarom startte de sterke arm met een experiment en gaf de gegevens van fraudeurs door aan twee incassobureaus om namens de slachtoffers het geld terug te eisen. Dat was een redelijk succes, want de helft van de gedupeerden kreeg zo alsnog geld terug of wist een betalingsregeling te treffen. Nog eens een kwart van de zaken ligt bij de kantonrechter om te zien of er moet worden terugbetaald. Slachtoffers geven aan tevreden te zijn, maar het is nog niet duidelijk of de politie dit experiment gaat uitbreiden.

Maar buiten dit experiment om kun je het altijd zelf proberen. De mogelijkheden voor slachtoffers van online fraude zijn namelijk verruimd. Ze mogen bij de bank de naam- en adresgegevens van de oplichter ­opvragen. Vervolgens kun je een incasso­bureau of deurwaarder inschakelen.

‘Je knippert één keer met je ogen en al je geld is weg’

Rudi Bergsma (60) verkocht wel vaker wat via Marktplaats zonder problemen. Dus die cd-speler van Denon ging er ook op voor €25. ’s Avonds om een uur of negen bood iemand met een berichtje de vraagprijs. “Maar ik kreeg ook de vraag of ik ’m kon opsturen en €1 kon overmaken voor het bankrekeningnummer en wat extra zekerheid. Ik hoefde alleen maar op een link te klikken en kwam zo terecht op de site die sprekend leek op die van de Rabobank om in te loggen met mijn Rabo-scanner. Daarna leek het geregeld.”

Een uurtje later kijkt Rudi of de €25 al is bijgeschreven, maar ziet dan tot zijn schrik dat zijn betaalrekening én zijn spaarrekening zijn leeg­gehaald én dat alle overboekingen van de afgelopen maand voor onder meer de hypotheek en energie zijn teruggeboekt en daarna opgenomen. Totale schade: méér dan €6500.

“Je schrikt je helemaal wezenloos, want je knippert één keer met je ogen en al je geld is weg. Ik heb in tranen familie en vrienden gebeld en geld moeten lenen om die maand alles te kunnen betalen.”

Hij belt ook het alarmnummer van de bank om alles te laten blokkeren. Een dag later belt een vriendin het mobiele nummer van de oplichters om verhaal te halen. Er wordt wel opgenomen, maar ze wordt uitgescholden. Rudi doet aangifte en na twee weken weet de Rabobank een deel van het geld terug te halen uit Estland. Nog eens twee weken later krijgt hij van de bank álles vergoed. “Dat was een enorme opluchting, want zo heb ik iedereen die me geholpen heeft, kunnen terug­betalen. Je gunt dit je ergste vijand niet.”

Marian Veldhoen (61) had nooit eerder een verzoek om geld via WhatsApp gehad, tot die ene middag. De telefoon van haar zoon was kapotgegaan en hij appte met een andere telefoon dat hij een probleem had. Hij moest een nieuwe telefoon kopen en twee grote rekeningen betalen. “Bij mij ging er een soort knop om, waardoor ik nog maar één ding wilde doen: mijn kind helpen.” En juist dat gevoel buiten de oplichters aan de andere kant helemaal uit. Of ze snel geld kan overmaken via een meegestuurde link of naar een rekeningnummer. “Ik vond het raar, want ik had nog nooit zoiets meegemaakt met mijn kinderen. Maar het klonk urgent en een kind in nood wil je gewoon helpen. Ik wil ook geen bemoeizuchtige moeder zijn, dus heb ik verder niet te veel vragen gesteld.”

Ze maakt alleen de afspraak dat ze het geld snel terugkrijgt en dat ze het allemaal even in een mailtje bevestigd. “Dat hoefde niet, maar heb ik tóch gedaan”, vertelt Marian. Nog geen 10 minuten daarna belt haar échte zoon die zijn moeder moet vertellen dat ze is opgelicht. Totale schade: €3200 en dat betekent doffe ellende. “Ik zit in de ziektewet, dus het was al geen vetpot. Ik kan dat geld gewoon niet missen.” Maar ING geeft geen krimp, omdat Marian het geld zelf heeft overgemaakt. “Ze zeggen nog nét niet ‘eigen schuld, dikke bult’, maar de reactie was heel koud en zakelijk en dat terwijl ze volgens mij veel meer kunnen doen. Ik bedoel: ik kan wél direct geld overmaken en het staat ook meteen op een andere rekening. Maar snel ingrijpen of terugboeken zou dan niet kunnen?”

De bank gaat niet achter de adresgegevens van de ontvanger aan en de aangifte bij de politie levert niets op. Na een jaar probeert haar rechtsbijstandsverzekering het geld nog te achterhalen. “Ik hoop natuurlijk dat ik het ooit terugkrijg, maar ik reken nergens meer op”, aldus Marian.