De Participatiewet is er voor iedereen die kan werken maar het zonder ondersteuning niet redt op de arbeidsmarkt. De wet heeft als belangrijkste doel zoveel mogelijk mensen richting betaald werk te begeleiden. Bijstand in de vorm van een uitkering is er voor mensen die niet in staat zijn in hun eigen levensonderhoud te voorzien.
Al in 1854 had Nederland een Armenwet en tot 1965 regelde deze wet de bijstand voor mensen zonder baan. In 1965 werd de Armenwet vervangen door de Algemene bijstandswet en die werd in 2004 weer vervangen door de Wet werk en bijstand. In 2015 veranderde het opnieuw: de Wet werk en bijstand werd vervangen door de Participatiewet. Ook de overwegingen achter het verlenen van bijstand zijn in de loop van ruim anderhalve eeuw sterk gewijzigd: zelfredzaamheid staat tegenwoordig hoog in het vaandel.
Bijstand: waar moet ik zijn?
De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Participatiewet. Dat betekent onder meer dat u de bijstandsuitkering aanvraagt bij uw gemeente en dat het de gemeente is die bepaalt of u een uitkering krijgt. De aanvraag voor een bijstandsuitkering kunt u persoonlijk aan het gemeenteloket doen, of online via Werk.nl.
Voorwaarden bijstand
Om voor een bijstandsuitkering in aanmerking te komen, moet u voldoen aan een aantal voorwaarden:
• U woont rechtmatig in Nederland
• U bent 18 jaar of ouder
• U heeft niet genoeg inkomen of eigen vermogen om van te leven
• U komt niet in aanmerking voor een andere uitkering
• U zit niet in een gevangenis of huis van bewaring
• U doet mee aan activiteiten die uw gemeente aanbiedt om werk te vinden
• U heeft basiskennis van de Nederlandse taal of u doet aantoonbaar moeite om Nederlands te leren.
Ik heb spaargeld. Heb ik dan recht op bijstand?
De gemeente controleert of u vermogen heeft, bijvoorbeeld in de vorm van spaargeld. Overschrijdt dat vermogen een bepaalde grens, dan moet u eerst van uw eigen vermogen gaan leven: u heeft dan (nog) geen recht op een bijstandsuitkering.
Ik heb een eigen huis. Heb ik dan recht op bijstand?
Ook een eigen woning is een vorm van eigen vermogen. De gemeente zal daarom kijken naar de overwaarde van het huis: de actuele woningwaarde minus het nog openstaande hypotheekbedrag. Hoeveel uw huis waard is, bepaalt de gemeente op basis van een taxatie of op basis van de actuele WOZ-waarde. In 2018 mag de overwaarde van uw eigen woning in principe niet hoger zijn dan € 50.800. Is dat wel het geval, dan komt u wellicht wel in aanmerking voor bijstand in de vorm van een lening. Is de overwaarde lager dan € 50.800, dan zijn er nog steeds extra voorwaarden waaraan u moet voldoen om voor bijstand in aanmerking te komen. Voldoet u daar niet aan, dan kan gemeente u verplichten uw eigen woning te verkopen of een extra hypotheek op het huis af te sluiten.
Hoeveel bijstand krijg ik?
De gemeente bepaalt of u recht heeft op bijstand. Er zijn algemene bijstandsnormen, maar als u precies wilt weten hoeveel bijstand u kunt krijgen, kunt u dat het beste aan de gemeente vragen.
Ik deel mijn huis met anderen. Krijg ik dan minder bijstand?
Als u met een of meer personen samenwoont, heeft dat invloed op de hoogte van de bijstandsuitkering. Deze zogeheten kostendelersnorm gaat ervan dat u de woonkosten met de andere huisgenoten deelt. Let wel: hierbij kijkt de gemeente níet naar de inkomsten en het eigen vermogen van de huisgenoten.
Ik woon samen. Krijg ik dan minder bijstand?
Wanneer u uw huis deelt met uw partner (al dan niet gehuwd) en een gezamenlijke huishouding voert, heeft dat invloed op de hoogte van de bijstandsuitkering. Let wel: hierbij kijkt de gemeente wél naar de inkomsten en het eigen vermogen van uw partner.
Wat is een tegenprestatie volgens de bijstand?
Tegenwoordig mag de gemeente een tegenprestatie van u eisen als u een bijstandsuitkering ontvangt. Hierbij gaat het om onbetaald werk met een maatschappelijk doel. Dit mag dus geen werk zijn waar u normaal gesproken voor wordt betaald. Om wat voor soort tegenprestatie het gaat, kan per gemeente verschillen. Verder moet de gemeente in een verordening duidelijk maken om welke tegenprestatie(s) het gaat en in welke gevallen er geen tegenprestatie nodig is. Weigert u de tegenprestatie uit te voeren, dan kan de gemeente uw bijstandsuitkering verlagen.
