Op de kleuterschool tekende redacteur Erik Bogaards vol overtuiging een groene paashaas in een knalrood grasveld. Dus toen hij hoorde over een bril tegen kleurenblindheid, moest hij er eentje proberen.
Na 48 jaar durf ik wel te stellen dat kleurenblind zijn niet erg is. Soms is het lastig, maar net zo vaak is het hilarisch. Zoals die ene keer, toen ik als 16-jarige dacht thuis te komen met een houthakkershirt in ‘gebroken wit’. Thuis kreeg ik te horen dat ie zuurstokroze was en de volgende dag kreeg ik netjes mijn geld terug in de kledingwinkel.
Op de lagere school leverde ik bij de juf tekeningen in met bruine blaadjes aan een groene boomstam en een trein die blauw had moeten worden, werd knalpaars. Na de zoveelste inschattingsfout en verkeerd kleuradvies van klasgenoten, kocht mijn moeder een vel met kleine stickertjes en stond de kleur op mijn stiften. Opgelost!
Kort na mijn 18e verjaardag dacht ik heel even dat ik was genezen van mijn kleurenblindheid, want tijdens mijn keuring voor militaire dienstplicht, kreeg ik een échte Ishara Test voorgeschoteld
Ik deed de test en tot mijn verbazing zag ik in alle zestien cirkels een cijfer! De keuringsarts hielp mijn wonderbaarlijke genezing snel om zeep met de mededeling dat ik er van de zestien precies acht goed had.
Wat zie je niet?
Ik werd dus geen piloot, maar journalist, ik kleur nauwelijks, maar schrijf veel, draag veilige kleuren en af en toe vertellen mijn vrouw en mijn kinderen me welke kleuren ik eigenlijk zou moeten zien.
En ik krijg heel vaak de vraag: welke kleur is dit? Of: wat zie jíj dan?
Ik probeer dan altijd uit te leggen dat ik ‘blind’ het verkeerde woord vind. Ik zie de wereld niet in zwart wit. Ik zie kleuren, maar herken ze niet altijd goed, omdat het voor mij soms moeilijk is om meteen te zien of het nou bruin of groen is. Want die lijken heel veel op elkaar. Hetzelfde met blauw en paars. En wit, grijs en roze en zo nog een heel rijtje kleuren die voor mij wat verwarrend zijn, omdat ik ze niet uit elkaar kan houden. Alleen met heel veel moeite en de goede lichtval, dan lukt het soms wel.
Maar iedere keer als ik uitleg wat ik NIET zie, zou ik natuurlijk veel liever WEL zien, wat bijna iedereen ziet.
De kleurenblindenbril
Dus was ik superblij met ‘de kleurenblindenbril’ van Enchroma die ik cadeau kreeg van mijn zwager. Ik had daar wel eens van gehoord, maar ja, 200 euro dat is toch best een hoop geld en werkt dat wel, zo’n bril?
Het korte antwoord: JA! HET WERKT! Er zijn op internet filmpjes te vinden van mensen die in huilen uitbarsten als ze de eerste keer zo’n bril opzetten.
Zo’n reactie past niet helemaal bij mijn karakter, maar de eerste keer zo’n bril op is een unieke en ja, zelfs emotionele, ervaring. Ik heb dingen gezien die ik voorheen nooit zag en snap nu bijvoorbeeld waarom primaire kleuren zo heten. Blauw, geel en rood: ze springen er écht uit. Eén blik in een gewone straat en mijn ogen werden direct getrokken naar een geel verkeerspaaltje, alarm-rood in een verkeersbord en ook nog wat knalblauw. WAUW!
Gras is ineens écht groen. Ik heb ook vol verbazing naar een tuin met kiezelstenen staan kijken waarin ik plotseling veel meer contrast zag. Een groen Heineken-logo naast een rood Douwe Egberts -logo op een café: prachtig! Wolken zijn een stuk interessanter met veel meer tinten grijs en wit tegen een hemelsblauwe lucht en ik zie meer diepte. Een potje tennis ging ook beter omdat ik de bal gewoon beter zie met zo’n bril op.
De Enchroma die ik cadeau kreeg, is eigenlijk een zonnebril voor buiten, maar ik heb er ook TV mee gekeken. Het Britse Escape to the Country, met al dat glooiende groen, wilde ik wel eens zien. Zo zag ik voor het eerst in mijn leven een écht Brits landhuis, met groene klimop, een roodbruine bakstenen muur en een rood dak. En dat allemaal in rijk contrast en voor mij herkenbaar, zonder enige twijfel of het nou bruin, rood of groen was. Er was duidelijk verschil en dat maakt veel van wat je ziet met zo’n bril op intenser.
Parijs in kleur
Natuurlijk ging die Enchroma mee tijdens een trip naar Parijs, want hoe zou het zijn om kunst te bekijken met zo’n bril? Een Renoir en een Van Gogh in full colour? Musee d’Orsay is alleen al voor het gebouw een bezoek waard, maar ik ging zo snel mogelijk naar de vijfde verdieping voor knalkleuren in olieverf…
Daar viel de bril wat tegen. In sommige schilderijen zag ik met de bril wel meteen meer diepte en daardoor ook de compositie, maar ’t was ook zo donker dat kleuren een beetje wegzakten. Hoe kan dat?
Het lijkt erop dat de zonnebrillen beter werken als er veel licht in valt. In een museum sta je vaak in een wat duistere ruimte, waarin de schilderijen worden uitgelicht. Het licht valt dus op het schilderij en niet in de ruimte en dus ook niet ‘in’ de ogen. In de gangen van Musee d’Orsay met veel hemellicht uit de glazen koepel, werkte de bril weer een stuk beter. Het restaurant in Musee d'Orsay badend in het licht met de metershoge plafonds, kroonluchters en fel gekleurde stoeltjes, zal ik niet snel vergeten.
Natuurlijk gingen we naar le Jardin du Luxembourg en ook daar is zo’n bril fantastisch! Het groene gras, de diepe kleurcontrasten in de bloemborders, een knalgeel zeil van een speelbootje in de vijver: het was zó veel mooier dan ik het ooit zag.
Kies de goede bril
Welke bril het beste werkt, hangt af van het soort kleurenblindheid: Protan of Deutan en daarvoor zijn verschillende tests.
Volgens de tests heb ik 'Strong Deutan', maar min of meer per ongeluk kreeg ik een bril voor ‘strong Protan’. Die had voor mij het sterkste effect, bijna een beetje té verzadigd waardoor het soms wat onnatuurlijk werd. Maar ook héél uitgesproken en daardoor écht een beleving. De Deutan variant oogt wat rustiger en hoe langer je de bril draagt hoe beter ’t werkt, omdat je ogen er ook een beetje aan moeten wennen. Ze werkten bij mij dus allebei, de één gewoon net even anders en een favoriet aanwijzen zou ik zo niet kunnen. Wat ik wel zeker weet: ik gun iedere kleurenblinde deze ervaring, vooral omdat het effect nog een beetje lijkt door te werken als je de bril weer afzet. Alsof je vanuit je geheugen kleuren soms aanvult. Voor mij was dat vaak het moment om die bril er weer bij te pakken en 'effe lekker kleurtjes te kijken.’ In de auto is het een fijne zonnebril die me een veilig gevoel geeft, omdat ik meer contrast en signaalkleuren zie.
Na mijn enthousiaste eerste ervaringen stuurde Enchroma ook de indoor brillen om te testen. Die zijn fijn in het museum én de bioscoop, maar het effect is duidelijk minder dan bij een zonnebril. Mijn totaal niet wetenschappelijk onderbouwde ervaring: zo'n 60 procent van de zonnebril. Als je ze ook een keer wil uitproberen: het Centraal Museum in Utrecht biedt ze aan bij een bezoek.
Overweeg je een kleurenblindenbril aan te schaffen? Test dan eerst welk soort kleurenblindheid je hebt en kies de bril die daarbij past. Neem bij twijfel contact op met de verkoper en vraag desnoods of je verschillende kunt proberen en eventueel retourneren. Ze werken niet bij alle soorten kleurenblindheid, maar in 80 procent van de gevallen wel en wie weet zie jij met zo'n bril straks ook dingen die je nooit eerder zag en pink je heel stilletjes een traantje weg.
