Dermatoloog: 'Ga met elk vreemd plekje naar de dokter'

​Heerlijk, de zon schijnt weer. Maar naast de positieve effecten van de zon, is er de ultra-violette straling (uv-straling) die schadelijk is voor je huid als je die onvoldoende beschermt. Ongeveer 50 procent van de 45-plussers loopt rond met een voorstadium van huidkanker.

Huidkanker is een ziekte die veel bij ouderen voorkomt. Hoe komt dat?

  “Het is een combinatie. Enerzijds hebben ouderen meer jaren zonblootstelling op hun conto: dat is dus een stapeling van zonschade. Anderzijds is er nu best veel aandacht voor de gevaren van de zon, maar werd jaren geleden een ‘lekker kleurtje’ als gezond gezien. Gedrag speelt dus ook een rol. De patiënten die we nu zien zijn veelal mensen die tientallen jaren geleden – veel meer dan de generatie voor hen – de zon zijn gaan opzoeken. We hebben nu te maken met een piek, een inhaaleffect van al die jaren ‘slecht’ zongedrag. Ten derde werd er vroeger veel meer buiten gewerkt, denk aan boeren en tuinders. We zien daardoor nu veel mensen – met name mannen – met langzaam groeiende tumoren, vaak in het gezicht.”

Wat is de meest voorkomende vorm van huidkanker?

“Het basaalcelcarcinoom komt verreweg het meest voor, bij ongeveer 75 procent van de mensen met huidkanker. Deze vorm van huidkanker is gelukkig meestal goed te behandelen. In zo’n 15 procent van de gevallen gaat het om een plaveiselcelcarcinoom en bij de overige 10 procent gaat het om een melanoom, de meest agressieve vorm van huidkanker. Ongeveer de helft van de melanomen ontstaat uit een moedervlek, maar een melanoom kan ook uit het niets ontstaan.”

Met een grillige moedervlek naar de dokter is het devies. Zijn er nog andere alarmbellen?

“Het is verstandig om met elk vreemd plekje naar de dokter te gaan, zeker als het niet verdwijnt. Bij huidkanker gaat het namelijk vaker niet dan wel om vreemde moedervlekken. Meestal ziet het eruit als een glanzend, glazig bobbeltje, dat zomaar verward wordt met een puistje of vetbultje. Er kan een korstje op zitten en het bloedt snel. Maar huidkanker kan zich ook uiten als een schilferend plekje dat lijkt op eczeem. Eigenlijk zou iedereen maandelijks zijn huid moeten checken. Iedereen heeft bultjes, maar bijna niemand houdt ze ook echt in de gaten. Kijk hoe je huid eruitziet en of er iets verandert. Geef daarbij extra aandacht aan plekken die veel aan de zon worden blootgesteld. Je komt vaker in de zon dan je denkt, zeker als je veel wandelt, fietst of bijvoorbeeld aan golfen doet.”

• Lees ook: Huidkanker: wie loopt extra risico?

Er zijn de laatste jaren grote sprongen gemaakt in het diagnosticeren van huidkanker. De OCT-scanner speelt hierin een grote rol. Hoe werkt die precies?

“Dat klopt, de afgelopen tien jaar hebben we ontzettend veel vooruitgang geboekt. In de diagnostiek is dat dankzij de OCT-scanner. Maastricht UMC+ is het eerste ziekenhuis dat met deze scanmethode werkt en we behalen er heel mooie resultaten mee. Het werkt met een mobiel scanapparaat op basis van lichtstralen. De OCT zendt lichtgolven uit die worden teruggekaatst door de gescande huid. Een basaalcelcarcinoom kaatst het licht op een andere manier terug dan gezonde huid. Zo kan de dermatoloog de aanwezigheid van zo’n carcinoom meestal direct vaststellen. Voor de patiënt is dat niet alleen fijn omdat er geen pijnlijk biopt nodig is, maar ook omdat de uitslag direct bekend is. Op de uitslag van zo’n biopt – een stukje weefsel dat chirurgisch wordt weggenomen – moet iemand één tot twee weken wachten. Dat geeft veel onzekerheid voor een patiënt met een verdacht plekje. Andere vormen van huidkanker zijn minder makkelijk zichtbaar met de OCT-scanner, maar die zijn ook een stuk zeldzamer. Zoals het er nu naar uitziet kunnen we maar liefst twee derde van de mensen met een verdacht huidplekje een biopt besparen. Diagnostiek via een scan is dus veel patiëntvriendelijker. Bovendien kan direct met de behandeling worden begonnen.”

Tegenwoordig wordt er veel minder weggesneden. Waarom is dat zo’n groot voordeel, en wat zijn de laatste ontwikkelingen?

“Vergeleken met dertig jaar geleden, toen ongeveer alles werd weggesneden, zijn er nu steeds meer niet-invasieve behandelingen. Denk aan het gebruik van crèmes en zalven, waarmee vooral de kleinere tumoren – de basaalcelcarcinomen – goed behandeld kunnen worden. Er worden nog wel plekjes weggesneden, maar echt stukken minder. In 50 procent van de gevallen kiest de arts nu voor smeren, met na drie maanden een controle-afspraak om te zien of de behandeling aanslaat. De meeste mensen reageren goed op de behandeling. Specifiek voor de agressievere vorm van huidkanker, de melanomen, is de ontdekking van de immunotherapie in de vorm van een infuus of doelgerichte therapie met pillen een ontwikkeling die heel veel betekent op het gebied van huidkanker.”

Plekjes wegsnijden is lang niet altijd meer nodig

Wat vindt u de grote voordelen van behandelingen zonder chirurgisch ingrijpen?

“Door alle ontwikkelingen is de kans op overleving en soms zelfs volledige genezing vele malen groter geworden. Voor de patiënt is het ook heel fijn dat de zalfbehandelingen niet in het ziekenhuis plaatsvinden en er niet altijd een operatie nodig is. Mensen kunnen gewoon thuis aan de slag. Zeker bij oudere mensen die meerdere plekjes tegelijk hebben, is het zinvol eerst een zalf te proberen. Als daarmee 80 procent verdwijnt, hoeft er immers nog maar 20 procent operatief te worden behandeld. We weten nu ook veel beter wat we doen en of wat we doen goed is. Zo waren we eerder toegespitst op zo snel mogelijk behandelen. Nu vragen we ons eerder af of behandeling wel nodig is. De bevolking wordt steeds ouder en tumoren groeien traag als je ouder bent. We kijken nu vaker naar hoeveel last mensen er eigenlijk echt van hebben, voor we tot behandeling overgaan.”

Denkt u dat de behandeling van huidkanker hiermee verschuift naar bijvoorbeeld de huisarts?

“Ja zeker, dat is bij sommige vormen van huidkanker nu al het geval. Maar ook huisartsen zijn druk. En als iemand eenmaal bij de dermatoloog loopt, zal die de behandeling ook willen blijven volgen. Maar wie weet staat er in de toekomst wel een OCT-scanner in iedere praktijk, dat zou mooi zijn.”

Waar staan we over een paar jaar?

“Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker. Minder biopten en dus minder consulten, betekent minder zorgkosten maar vooral ook extra capaciteit bij dermatologen. En dat is essentieel om de vraag naar huidkankerzorg het hoofd te kunnen bieden. Ik hoop dat er over een jaar of vijf dus veel meer OCT-scanners beschikbaar zijn dan alleen die in Maastricht. Dat zou een enorme versnelling van het aantal diagnoses en behandelingen teweegbrengen.”

Weren, kleren, smeren is het motto

Maar voorkomen blijft natuurlijk altijd nog beter dan genezen

“Absoluut. Mijn motto is dan ook ‘weren, kleren, smeren’. Dus: niet in de zon tussen twaalf en drie uur. Moet je toch naar buiten, realiseer je dan dat kleding beter beschermt dan zonnebrand. En smeer onbedekte delen in met een zonnebrand met hoge factor. Ook dan maakt je lijf nog ruim voldoende vitamine D aan, zo leert de praktijk.”

Prof. dr. Klara Mosterd werd in 2022 benoemd tot hoogleraar in de oncodermatologie en bezet in Nederland de eerste leerstoel in dit vakgebied. Ze is werkzaam als huidkankerexpert en dermatoloog binnen het Maastricht UMC+ Comprehensive Cancer Center, maakt deel uit van het multidisciplinaire hoofd-hals-team en is verantwoordelijk voor de behandeling van huidkankerpatiënten. Mosterd is hoofdonderzoeker van vele studies naar de oorzaak van basaalcelcarcinomen.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine juni 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.

Lees ook: 10 feiten en fabels over huidkanker