Verslag van een spataderbehandeling

Tijdens mijn tweede zwangerschap zag ik iets verschijnen op mijn rechterkuit. Een beginnende spatader? Vol gruwel liet ik dat denkbeeld meteen weer varen. Een spatader, dat was niets voor een frisse dertiger. Ik deed daarom net of de ader er niet was. Maar na de bevalling van mijn derde kind, enkele jaren later, kon ik het niet meer ontkennen. Over mijn kuit kronkelde nu een dikke, blauwe spatader. Ik had geen pijn of last, maar vond het niet mooi. De huisarts gaf me een verwijzing voor een speciale kliniek.

Zwaar gevoel
Spataderen staan in de top tien van het huisartsspreekuur; één op de vier volwassenen krijgt ze. Ze kunnen ontstaan als het bloed vanuit de benen niet meer goed terugstroomt naar het hart. Het bloed in de aders moet namelijk op de ‘terugweg’ naar het hart en de longen de zwaartekracht trotseren. Bovendien is de bloeddruk in de aders – in tegenstelling tot de bloeddruk in de slagaders – laag. Op verschillende plekken in onze aders bevinden zich daarom klepjes die voorkomen dat het bloed kan terugstromen. Als die klepjes in de benen stuk gaan, stroomt het bloed toch terug, de ader zakt uit en er ontstaan spataderen. Die zijn verdikt en kronkelig en daardoor goed zichtbaar op het been.

Zwangere vrouwen, mensen met een staand beroep (zoals kappers en winkeliers) en ouderen hebben meer kans op spataderen. Maar of je ze wel of niet krijgt, kan ook een erfelijke kwestie zijn. Veel bewegen, vooral wandelen en fietsen, helpt om spataderen te voorkomen.

Een spatader is niet alleen een cosmetisch probleem. Het veroorzaakt op den duur pijn en kan een onrustig, moe en ‘zwaar’ gevoel in de benen geven. Andere klachten zijn kramp, jeuk, verkleuringen van de huid, vocht­ophoping in de benen en een verhoogd risico op trombose (een bloedprop in een bloedvat).

Doordat de bloedsomloop bij spataderen niet meer optimaal is, wordt de huid ook minder goed doorbloed. Uiteindelijk kan de huid daardoor zelfs afsterven, waarbij een pijnlijke wond ontstaat die slecht geneest: een open been, de ergste complicatie bij spataderen.
Wie eenmaal spataderen heeft, komt er nooit meer echt vanaf. Een spatader verdwijnt niet vanzelf en wordt alleen maar erger. En hoe langer je wacht, hoe meer de ader gaat kronkelen en hoe wijder hij wordt. Dat maakt de behandeling lastiger en het risico op complicaties groter. Overigens: als een spatader wél wordt behandeld, kan op een andere plek weer een nieuwe spatader verschijnen.

Onder het mes
Een jaar na de verwijzing door de huisarts kan ik eindelijk terecht voor een consult bij een specialist. Terwijl ik op een krukje sta, onderzoekt de arts mijn benen met de duplex­scan, een soort echo-apparaat voor de bloedvaten. Op het scherm komt mijn bloedsomloop in beeld. Het is duidelijk te zien: de ader in mijn kuit functioneert niet meer goed. Sterker nog, vanaf mijn dijbeen is de bloedsomloop verstoord. Mijn klachten zijn nu alleen nog van cosmetische aard, maar toch is ingrijpen nodig, aldus mijn arts, want anders krijg ik vroeg of laat ook lichamelijke klachten.

De duplexscan is de belangrijkste ontwikkeling van de afgelopen jaren. Voorheen gebruikten vaatspecialisten het dopplerapparaat, dat ook wordt gebruikt om bij zwangere vrouwen de hartslag van de baby te horen. Maar daarmee konden de vaatspecialisten alleen op het gehoor inschatten wat er aan de hand was met een spatader. Nu krijgen ze heel precies te zien hoe groot de spatader is en hoe de ader loopt: een soort plattegrond van de bloedsomloop.

Mijn arts adviseert voor mij de laserbehandeling: een ingreep waarbij het bloedvat met een laserstraal wordt dichtgebrand. Het is een effectieve methode die onder plaatselijke verdoving poliklinisch kan worden uitgevoerd. Dat klinkt geruststellend. Maar op het uur U ben ik toch behoorlijk zenuwachtig. Ik ga liggen op een behandeltafel, mijn been wordt afgedekt met steriele doeken, een operatielamp brandt: het lijkt allemaal verdacht veel op een operatie. Het begint met het aanprikken van de ader en dat moet zónder verdoving. Het lukt niet erg. Na drie pogingen geeft de arts het op. Onder verdoving maakt ze een kleine snee om zo de ader te kunnen bereiken. Daarna volgen de verdovings­prikken voor het hele been. Volgens sommigen kun je deze prikken vergelijken met tandartsverdovingen. Maar bij deze ingreep wordt er ook nog vocht ingespoten; dat is nodig om de weefsels rondom de ader te koelen, anders zou dat weefsel te lijden hebben onder de laser.

Zwachtels
Ben ik een watje? Ik vind de prikken behoorlijk gemeen en het zijn er ook nog veel. Van de ingreep zelf heb ik daarna weinig last. Hooguit heb ik last van mijn levendige fantasie: ik zie een soort lasershow in mijn been. Direct na de ingreep kan ik voorzichtig – en een beetje beverig – zelf van de tafel stappen. In een andere kamer krijgt mijn toegetakelde been nóg wat prikjes, om de kleine oppervlakkige adertjes weg te spuiten. Ik kan geen spuit meer zien! Daarna wordt mijn been omzwachteld. Die zwachtels moet ik een week laten zitten. De pijn na de ingreep valt overigens reuze mee, een pijnstiller is echt niet nodig.

Rest de vraag: is het behandelen van spataderen altijd noodzakelijk? Nee, want sommige spataderen zijn alleen cosmetisch storend, en dan is behandeling niet echt nodig. Artsen adviseren wel om benen met spataderen regelmatig te laten onderzoeken met behulp van een duplexscan. Mochten de spataderen verergeren, dan kun je tijdig ingrijpen en ernstige problemen voorkomen. Goed om te weten: de Consumentenbond deed in 2006 onderzoek naar de verschillende behandelcentra voor spataderen. Beste beoordeling kreeg het Deventer Ziekenhuis.

Nieuw: spataderen wegstomen
Een relatief nieuwe behandeling is het 'wegstomen' van spataderen. Net als bij de laser­behandeling wordt de ader van binnen verhit. Daardoor wordt het bloedvat afgesloten en is het probleem verholpen. Bij de stoombehandeling wordt via een flexibel draadje van 2 millimeter dik stoom in de ader gebracht. De temperatuur van de stoom is 120 ºC en dat is minder heet dan bij het laseren. Waarschijnlijk is de stoombehandeling daardoor minder pijnlijk en ontstaan er minder blauwe plekken.

Nog een voordeel: wegstomen is ook geschikt voor heel kronkelige en dunne spataders. In Frankrijk wordt deze behandeling al enkele jaren met succes toegepast. In Nederland wordt de methode alleen aangeboden in één ziekenhuis: het Erasmus MC in Rotterdam, waar de behandeling momenteel getest wordt bij patiënten met grote spataderen in het bovenbeen. Wie meedoet met het onderzoek heeft 50 procent kans om de stoombehandeling te krijgen en 50 procent kans om de ­laserbehandeling te krijgen. Meer weten over de stoombehandeling of het onderzoek? Bel de afdeling Dermatologie, T 010-704 01 10 of mail naar LAST@erasmusmc.nl