Antropologe Danielle Braun: ‘Schenken voelt nu als een straf’

Hoeveel kinderen aan ouders schenken en om welke bedragen het gaat is niet precies bekend. De meest recente cijfers van het CBS stammen uit 2021. Toen deden zo’n 2500 ontvangers van 65 jaar of ouder aangifte van een schenking. Van een nog grotere groep van 3100 ontvangers is de leeftijd niet ­bekend; wellicht zijn ouderen daarin over­-ver­tegenwoordigd. Deze groep betaalde volgens het CBS gemiddeld €10.000 euro schenkbelasting over een gemiddeld bedrag van €48.000. Ter vergelijking: de groep 25- tot 45-jarigen die een schenking ontving en aangifte deed, kreeg gemiddeld meer – ruim €80.000 – en betaalde daarover minder schenkbelasting: ­gemiddeld zo’n €4000.

Veel meer schenkingen

Braun vermoedt dat het ­aantal volwassen kinderen dat aan ouders schenkt veel groter is én dat de groep die dit zou willen nóg groter is, maar dat ze tegen veel belemmeringen aan­lopen. Ze schenkt zelf aan haar vader, die het als ondernemer goed heeft gehad, maar weinig pensioen opbouwde en nu rond moet ­komen van alleen AOW. “Hij dreigde daardoor uit huis te worden gezet, terwijl het met mij goed gaat en ik hem dus wil en kan helpen.” Ze wilde de huur voor hem betalen, maar stuitte daarbij op de hoge belasting. “Je wordt bijna gestraft als je dat doet, terwijl het volgens mij ook geld had gekost als mijn vader zijn huis was kwijtgeraakt.”

Taboe

Om te achterhalen of meer mensen tegen deze problemen aanlopen, startte de antropologe een onderzoek. Er deden meer dan tweehonderd mensen aan mee. De meesten herkenden de ­problemen met de schenkbelasting en ook met andere regelingen. Juist de ouders die wel wat extra’s kunnen gebruiken, ontvangen huur- of zorgtoeslag, een aanvulling op de AOW of een uitkering. En dan zijn de regels streng: wat je krijgt, wordt vaak gekort. Dat wordt omzeild, ­erkent een van de ondervraagden: “Ik moet altijd pinnen en contant geven.” Een ander: “Ik betaal met liefde mijn belastingen, maar heb er wel moeite mee dat over het geld waar ik al ruim ­belasting over heb betaald, nóg eens belasting komt als ik het aan mijn ouders geef die het hard nodig hebben. Ik doe het daarom zwart. Dat wil ik eigenlijk niet, want het mag niet, en dat vergroot volgens mij ook het taboe.”

Andere ondervraagden geven volgens Braun aan dat schenken aan ouders een erg lastig onderwerp is om te bespreken. Eén ondervraagde: “Mijn ­ouders zijn blij dat ik help, maar ze schamen zich ook. We hebben het er dus niet zoveel over.” Braun: “Kinderen willen ouders vaak graag helpen om zo ook iets terug te kunnen doen, maar bij ­ouders roept het vaak een gevoel van schaamte op. Althans in Nederlandse gezinnen. In andere culturen – bijvoorbeeld de Turkse en Surinaamse – is het wat normaler.” Materiële hulp

Het zou volgen Braun goed zijn als er meer over dit onderwerp gepraat wordt, want sommige ouderen hebben het financieel zwaar. “Er wordt heel veel gesproken over hulp, met onder meer keukentafelgesprekken en mantelzorg. Dan gaat het vooral over medische hulp. Ik denk dat het goed is om dan ook te kijken naar de materiële hulp die soms nodig is, en hoe kinderen hun ouders daarbij ­kunnen helpen. Het zou natuurlijk passender zijn als de belastingregels voor schenkingen tussen ­kinderen en ouders gelijkgetrokken worden.” In 2023 hebben verschillende politieke partijen (SP en BBB) gezegd dat dit anders kan en moet, maar sindsdien is het stil in Den Haag.