Dr. Bram Bakker: 'Schaamte'

Het werd een confronterend gesprek. Door haar vragen, en vooral haar dóór­vragen, kwam ik erachter dat er best veel is waarvoor ik me schaam. Terwijl ik het tegenovergestelde geloofde. Laat ik een klein voorbeeld geven. Ik houd heel erg van auto’s en heb mezelf een best wel luxe exemplaar gegund. Maar er zijn momenten dat ik in die ­wagen ­ergens aankom en dat ik me er toch voor schaam.

Ik denk dat er veel meer mensen zijn die met onbewuste schaamtegevoelens rondlopen. ‘En wat zou dat?’ hoor ik nu mensen denken. Het zou een deel van ons gedrag kunnen verklaren. En ­belangrijker nog: van de problemen die we in ons leven ­tegenkomen.

Onbewuste gevoelens heeft iedereen en het is vaak aangetoond dat ze veel invloed hebben op ons doen en laten. Niet alleen in negatieve zin trouwens, want je kunt ook profiteren van een gevoel waarvan je je niet bewust bent. Denk bijvoorbeeld aan een goed gevoel van eigen­waarde dat je helpt als je onverhoopt in een relatiecrisis terechtkomt.

Maar als onbewuste gevoelens iets in de weg zitten wil je er natuurlijk graag vanaf. Dat vraagt om ander gedrag. Maar eerst moet je je ervan bewust worden. En dat geldt niet alleen voor mij, maar ook voor andere mensen en ­voor andere ­gevoelens.

Iedereen kent wel iemand die nooit boos wordt bijvoorbeeld. Maar de mensen bij wie dat speelt, hebben daar zelf vaak geen flauw benul van.

‘‘Ik word gewoon liever niet boos’’, zei een cliënte die ik ernaar vroeg. Toen we er dieper indoken, ontdekte ze dat er angst onder school. ‘‘Als ik boos word, willen de mensen me niet meer’’, zei ze letterlijk. Als kind had ze geleerd zich gedeisd te houden. Er waren veel problemen thuis en als jong meisje was ze zich er al in gaan bekwamen geen aandacht op te eisen. En boze mensen trekken ­natuurlijk veel aandacht…

Het inzicht dat ze haar emoties vaak geen ruimte had durven geven, gaf haar vervolgens de moed om steviger te gaan staan voor haar eigen overtuigingen. En zo durfde ze voor het eerst ook een keer boos te worden op haar zoon, die bij ­herhaling over haar grenzen ging met onredelijke eisen.

De moraal? Durf je bewust te zijn van je gevoel, en handel daar ook naar.