De zorg voor covid-patiënten loopt tegen de grenzen aan. Wat gebeurt er als alle bedden bezet zijn en zorgverleners de handen vol hebben? Wie krijgt het schaarse ic-bed? En wie niet? Zes vragen over deze fase 3, of code zwart.
1 Is het nu al code zwart?
Nee. We bevinden ons sinds een paar dagen in fase 2d, dus nog een stap voor fase 3. Minister Hugo de Jonge heeft dit aangekondigd met een Kamerbrief. Concreet betekent het dat afspraken met patiënten voor planbare zorg worden uitgesteld, volgens de website van het Landelijk Netwerk Acute Zorg.
Op dit moment zijn ongeveer 1000 ic-bedden bezet en er zijn maar 1100 ic-bedden beschikbaar. Het wordt dus krap. In fase 2d worden extra bedden gezocht die kunnen worden omgebouwd naar ic-bed. Zo moeten er op korte termijn 1350 ic-bedden beschikbaar zijn. De ziekenhuizen moeten zo goed mogelijk samen werken om iedere patiënt te kunnen helpen. Als er geen plaats is, worden patiënten naar een ander ziekenhuis gebracht, eventueel in het buitenland. Het leger kan worden ingezet om hulp te bieden.
2 Wanneer is het wel code zwart?
Als er nog meer druk op de ziekenhuizen komt, kan het gebeuren dat de minister ‘fase 3’ afkondigt. Dat is eigenlijk wat ‘code zwart’ is gaan heten. Deze dreigende naam heeft het gekregen, omdat artsen moeilijke keuzes moeten gaan maken – ze kunnen niet meer iedereen helpen. Daarvoor zijn er te veel ernstig zieke mensen en te weinig bedden en zorgverleners. Het Landelijk Netwerk Acute Zorg heeft hiervoor een opschalingsplan geschreven. In dit plan staat dat bij fase 3 sprake is van 'crisiszorg'. Het uitgangspunt is daarbij ‘doing the most for te most’, dus zoveel mogelijk mensen redden.
3 Hoe gaan artsen dat doen?
Normaal maken artsen op de ic bij iedere ernstig zieke patiënt een individuele afweging. Is de ic-opname nodig, en zal de patiënt goed herstellen? Dit heet 'medische selectie' en gebeurt iedere dag. In fase 3 is er een crisissituatie en vindt een speciale vorm van triage plaats. Nu is de afweging niet per individu, maar voor de maatschappij. Hoe kunnen met de schaarse middelen zoveel mogelijk mensen worden gered.
Ook deze crisisfase 3 kent verschillende stappen: a, b en c. Bij stap a en b maken artsen op medische gronden beslissingen over wie eerst naar het schaarse ic-bed mag. Bij fase 3 c kan dat niet meer, en moet de keuze op basis van niet-medische criteria worden gemaakt. Alle keuzes in fase 3 a, b en c zijn vooraf al vastgesteld door de artsenverenigingen in een draaiboek.
In juni 2020 hadden de medisch specialisten al een proef-protocol hiervoor gemaakt, met het voorstel om op leeftijd te selecteren. Jong gaat voor oud. Hier kwam veel kritiek op vanuit de politiek, maar het is in de nieuwere versie toch blijven staan.
4 Wat zijn die criteria voor wie hulp krijgt?
Het gaat dus om de situatie dat meerdere mensen behoefte hebben aan ic-zorg, maar er is niet genoeg capaciteit. De mensen hebben vergelijkbare medische situaties en overlevingskansen. Dit zijn de stappen:
- Stap 1: Patiënten die kortdurende ic-zorg nodig hebben, mogen eerst.
- Stap 2: Mensen werkzaam in de zorg krijgen voorrang, als zij door hun werk contact hebben gehad met covid-patienten en zich slecht konden beschermen.
- Stap 3: Jongere generaties gaan voor oudere generaties. Er gelt voorrang voor patiënten uit een jongere generatie: 0 tot 20 jaar; 20 tot 40 jaar; 40 tot 60 jaar; 60 tot 80 jaar en 80 jaar en ouder.
- Stap 4: Als dat allemaal geen keuze oplevert wordt er geloot om het ic-bed.
5 Welke criteria spelen geen rol?
Dat zijn:
- Maatschappelijke positie
- Verstandelijke of lichamelijke beperking
- Persoonlijke relaties
- Vermogen te betalen
- Sociale status
- Etniciteit
- Nationaliteit
- Juridische status
- Sekse
- Voorafgaande kwaliteit van leven
- Eigen schuld
6 Maakt het uit of je tegen covid gevaccineerd bent of niet?
Kort gezegd: nee. In deze podcast van NRC legt hoogleraar ethiek Martine de Vries goed uit of vaccinatie tegen covid een rol kan spelen. Het gaat volgens haar om het cirterium 'eigen schuld'. De Vries: ‘De groep mensen die zich niet heeft gevaccineerd wordt over een kam geschoren, maar dat klopt niet. Het zijn ook mensen uit achterstandswijken, die geen toegang hebben tot de zorg of wantrouwig zijn naar de overheid. Of mensen uit een religieuze omgeving die niet de kans krijgen om zich te laten vaccineren. Is dat allemaal 'eigen schuld'? Je wil niet het risico lopen dat je die redenen moet gaan wegen, als er een ic-bed moet worden verdeeld. Daar is geen tijd voor.’
