Door de coronacrisis zijn (huis)artsen en patiënten ineens meer aangewezen op digitale communicatie. Huisarts Bart Timmers heeft al jaren ervaring met beeldbellen. ‘Online contact is anders, maar niet minder goed.’
Hij weet nog als de dag van gisteren dat hij zijn eerste beeldbelgesprek met een patiënt had. Elf jaar geleden was dat. Als onderdeel van een proefproject plaatste thuiszorgorganisatie Sensire camera's bij cliënten thuis, met als doel op afstand contact met cliënten te kunnen onderhouden. De thuiszorg vroeg aan huisarts Bart Timmers uit 's Heerenberg of hij mee wilde doen aan de pilot. Maar wat graag, was zijn reactie. "Ik ben altijd enorm geïnteresseerd geweest in technologische vernieuwingen. Het was fantastisch om een patiënt op mijn beeldscherm te zien verschijnen."
Toch kwam het systeem niet echt van de grond. Het werkte wel, maar was ook omslachtig. Technische problemen stonden het soepel beeldbellen in de weg. Nog niet zoveel mensen hadden een smartphone of tablet als nu. Maar vanaf die eerste keer was Timmers enthousiast. "Ik heb toen ervaren hoeveel méér beeldbellen biedt dan alleen telefonisch overleg. Je kunt echt contact maken, kijken hoe iemand reageert, emoties zien. Inmiddels heb ik er flink wat ervaring mee en weet ik: een beeldconsult is bijna net zo goed als een persoonlijk gesprek."
Gewoon bellen
Dankzij de coronacrisis is zorg op afstand in een stroomversnelling geraakt. Hoe verdrietig de aanleiding ook, is Timmers blij met deze ontwikkeling. 'We kunnen toch met patiënten bellen', zeiden veel van zijn collega's jarenlang tegen Timmers. Want ja, ze waren nu eenmaal gewend zo te werken. Daar was en is hij het pertinent mee oneens. "Bij een gewoon telefoontje is het contact veel minder persoonlijk. En kun je zeker geen onderzoek doen. Bovendien maken dit soort nieuwe communicatievormen het voor veel patiënten makkelijker om contact met ons op te nemen. Ze kunnen dat vanuit huis doen, of op hun werk. Aan de andere kant helpt het ons dokters om nog beter in verbinding met onze patiënten te blijven."
Volgens Timmers kan hij tijdens een beeldconsult méér doen dan veel patiënten in eerste instantie denken. Behalve vragen beantwoorden bijvoorbeeld ook sommige lichamelijke onderzoeken uitvoeren. Denk aan het beoordelen van huidklachten. Via de camera kijkt hij zelfs in patiënten hun keel. "Natuurlijk blijven er altijd klachten die ik alleen in de spreekkamer kan beoordelen. Maar ik denk dat huisartsen zeker een derde van hun consulten via beeldbellen zouden kunnen afhandelen. Er zijn bijvoorbeeld veel klachten of behandelingen waar ik een patiënt na een tijdje wil terugzien om te controleren hoe het gaat. Die check-up-gesprekken kunnen vaak prima digitaal."
Online inloopspreekuur
Een ander voorbeeld van zo'n gemaksdienst noemt hij de online inloopspreekkamer, dat hij sinds een paar maanden aanbiedt. Hij was daar al langer mee aan het testen. Maar toen de coronacrisis kwam, hebben de makers van ArtsOnline het systeem versneld uitgerold. Op een beveiligde website maak je als patiënt eenmalig een account aan. Vanaf dat moment kun je je zonder afspraak aanmelden voor het online spreekuur.
"Tijdens de coronacrisis zette ik mijn virtuele wachtkamer drie keer per dag een uur open", licht Timmers toe. "Daarin kunnen maximaal zes patiënten tegelijk 'plaatsnemen'. Ze krijgen een SMS-bericht als de laatste persoon vóór hen aan de beurt is. En ook als ze dat zelf zijn. Via een chatfunctie kunnen ze me dan schriftelijke vragen stellen. Als ze dat willen, zet ik de camera aan, zodat we elkaar ook — met beeld — kunnen spreken. Dat gebeurt bijna altijd. Zo heb ik gisteren nog via de videoverbinding de rode plekjes onder iemands voeten van afstand kunnen checken. En van een andere patiënt de ademfrequentie geteld, om te beoordelen of hij benauwd was. Ik schrijf ook medicijnen uit naar aanleiding van een beeldconsult."
Digitale kloof
De coronacrisis heeft de digitale communicatie dus een enorme boost gegeven. "De zorg is er blijvend door veranderd", gelooft Timmers. "Wat mij betreft ten positieve. Het is echt een verrijking, voor patiënten én artsen." Zelf heeft hij het online inloopspreekuur inmiddels in ieder geval een vaste plek in zijn praktijk gegeven. Toch is er één ding waar hij zich zorgen over maakt. "De patiënten met wie ik beeldbel, zijn van alle leeftijden. Maar ik merk wel dat ouderen er vaak huiveriger tegenover staan. Er zijn ook nog steeds mensen zonder computer of e-mailadres. Die kunnen bijvoorbeeld niet van het online spreekuur gebruikmaken. We moeten er dus voor waken dat er een digitale kloof in de zorg ontstaat. Zelf heb ik daarom contact gezocht met de bibliotheek en welzijnsorganisaties in de buurt. Die organiseren allerlei activiteiten om ouderen digivaardiger te maken. Ik vertel daar regelmatig hoe handig internet kan zijn, óók voor het regelen van je zorg. Juist voor ouderen, die gemiddeld meer zorg nodig hebben, is daarin nog een wereld te winnen."
Laptop uit de tas
Gaat het altijd mis met die digivaardigheid? Zeker niet. Een dame van 80 vond het maar een raar idee, via een tablet met de huisarts praten. Ze belde hem eerst op haar vaste telefoon om vervolgens samen met hem de videoverbinding aan te te zetten. "Terwijl zij vrolijk verder praatte, legde ik stiekem de telefoon neer", lacht hij. "'U kunt nu ook wel ophangen, hoor', zei ik via de camera tegen haar. Toen keek ze wel even verbaasd op. 'Het is net alsof u echt bent, dokter', reageerde ze. Een mooi voorbeeld van hoe patiënten, als ze eenmaal de mentale drempel over zijn, vaak ineens enthousiast worden."
Een ander voorbeeld: een jaar of zes geleden deed Timmers mee aan een proefproject. Deze keer had de thuiszorgorganisatie tablets aan cliënten verstrekt. Daarop konden ze een speciale app installeren om met hun huisarts te beeldbellen. Een 78-jarige patiënte lukte dat niet. "Kom dan maar naar het gewone spreekuur", zei Timmers tegen haar. "Haalde ze in mijn spreekkamer ineens haar laptop uit haar tas. Ik heb haar toen laten zien hoe het systeem werkte. Ze vond het geweldig. Het gaf haar het gevoel dat ze er nog bij hoorde."
Privacy
Is al die zorg op afstand wel veilig? Je wil niet dat je medische geschiedenis op straat komt te liggen. Artsen gebruiken nu beveiligde systemen voor beeldbellen en andere zorg op afstand, ook onder druk van strengere wetgeving op het gebied van privacy. "In de beginjaren mailden patiënten gewoon naar het algemene e-mailadres van de praktijk", vertelt Timmers. "Nu is zoiets ondenkbaar. Een open e-mailserver heeft namelijk niet genoeg beveiligingen ingebouwd om de privacy te kunnen garanderen. Vandaar dat e-consulten alweer jaren via een speciaal beveiligd patiëntenportaal lopen."
Dit kan óók al digitaal
- Je medische gegevens verzamelen en beheren
Een persoonlijke gezondheidsomgeving (pgo) is een app of een website, waarin je informatie van al je zorgverleners kunt verzamelen. Dus zowel van je huisarts als van je specialist, apotheker of diëtist. Op digitalezorggids.nl vind je een keuzehulp om de PGO te vinden, die het beste bij jou past. - Online therapie bij mentale problemen
Er zijn allerlei vormen van e-mental-health, van zelftests tot volwaardige gesprekstherapie via chat of webcam. Een succesvol voorbeeld is het zelfhulpprogramma Kleur je leven van Trimbos, bedoeld voor mensen met depressieve klachten. Op mentaalvitaal.nl vind je veel informatie en een overzicht van betrouwbare e-mental-healthprogramma's. - Webcamconsult van een dermatoloog
huidconsult.nl is een website met betrouwbare informatie over huidproblemen en een digitale diagnosetool. Als je wilt, kun je via de website ook een persoonlijk online consult bij dermatoloog Dick van Gerwen aanvragen
Lees alles over het coronavirus in het dossier: www.plusonline.nl/coronavirus
Bekijk hier de video’s waarin Bart Timmers vragen beantwoordt van lezers over het coronavirus: www.plusonline.nl/dokter-bart-geeft-antwoord
