De eerste mensen zijn gevaccineerd met een test-vaccin tegen het nieuwe coronavirus (alias SARS-CoV-2). Welke medicijnen en vaccins worden nu onderzocht? Een overzicht.
Al binnen 66 dagen nadat China de technische kennis over het virus deelde, is het eerste vaccin getest. Dit is ongekend snel, zo reageerde de wereldgezondheidsorganisatie WHO. Toch zijn we er nog lang niet. Het gaat om een fase 1 onderzoek, oftewel onderzoek bij 45 gezonde vrijwilligers van 18 tot 55 jaar.
Pas na fase 3 kan het door de bevolking gebruikt worden. In alle fasen kan het vaccin falen, bijvoorbeeld doordat het niet (genoeg) werkt of dat het teveel bijwerkingen geeft. Elke fase duurt normaal maanden tot jaren en er zijn veel deelnemers nodig.
Gelukkig worden er veel vaccins en medicijnen getest tegen corona. Dat vergroot de kans op succes. Hier is een overzicht van de vaccins en medicijnen die nu bij mensen worden getest, of die op het punt staan te worden getest.
1. Vaccins in allerlei soorten
Het eerste vaccinonderzoek bij mensen is dus net gestart in het Amerikaanse Seatle, zo meldt het wetenschappelijke tijdschrift Nature op 18 maart. Het vaccin heeft de technische naam mRNA-1273. Het is ontwikkeld door het US National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID) en Moderna, een biotechnologie bedrijf. Dit nieuwe vaccin is een mRNA-vaccin dat zich richt op de spikes, oftewel stekels die je op alle plaatjes ziet van het virus. Hoe dat zit met die mRNA en die stekels staat in dit artikel met viroloog Raoul de Groot.
Naast dit Moderna-vaccin zijn er meer vaccins in de running. Er zijn bijvoorbeeld vaccins die al zijn onderzocht bij het MERS-virus. Dit is ook een coronavirus en het zorgde voor de uitbraak in Saoudi Arabië.
Een ander soort is het BCG vaccin dat door het Radboudumc en UMC Utrecht binnenkort wordt gegeven aan 500 zorgmedewerkers. Dit is een vaccin tegen tuberculose. De hoop is dat het een soort ‘schop’ geeft tegen het immuunsysteem, zodat het eenmaal wakker geschud ook beschermt tegen het nieuwe coronavirus.
2. Vaccinbehuizingen, oftewel een appeltaart zonder appel
Een ander belangrijke onderzoekslijn is die naar vaccin-behuizingen. Denk aan: een appeltaart. Een appel is lekker, maar een appeltaart nog lekkerder. Fabrikanten stellen die lege vaccinbehuizing (de taart) vast ter beschikking in afwachting van de benodigde vulling (de appels, oftewel het werkzame stofje). Het fonds van Bill en Melinda Gates heeft net 5 miljoen dollar gestoken in zo’n behuizing van vaccins. Ook grote vaccinfabrikanten stellen vast ingrediënten voor een vaccin beschikbaar.
Het nieuwe vaccin kan een spuit zijn, maar er loopt ook onderzoek naar vaccins in neussprayvorm of als tablet. Het zou dus best kunnen dat we over een jaar allemaal een neusspray gaan halen tegen het coronavirus.
3. Antivirale middelen, dankzij de aids-epidemie
Antibiotica doen niks tegen het coronavirus, maar dankzij de aids-crisis uit de jaren tachtig hebben we nu ook antivirale medicijnen. Die gebruiken we nu om hiv-besmetting in toom te houden, maar ook tegen een koortslip of (soms) bij de griep. Voor de dreigende Mexicaanse griepuitbraak heeft de overheid bijvoorbeeld voor miljoenen mensen antivirale medicijnen ingekocht: oseltamivir (Tamiflu) en zanamivir (Relenza).
Veel onderzoekers proberen daarom antivirale medicijnen uit tegen het nieuwe coronavirus. China heeft bijvoorbeeld het middel favilavir versneld goedgekeurd als medicijn, na een onderzoek bij 70 mensen. Andere middelen die worden getest zijn onder meer: remdesivir (wat was bedacht tegen ebola), galidesivir, Kaletra (lopinavir en ritonavir, een aids-medicijn) en darunavir.
4. Antilichamen, dankzij herstelde patiënten
Sommige medicijnen bestaan uit antilichamen. Dit zijn stofjes die plakken aan het coronavirus, dat vervolgens makkelijker wordt aangepakt door het afweersysteem. Ze werken vooral op de korte termijn, niet op de langere zoals een vaccin. Er zijn medicijnen met antilichamen in de maak die worden gekweekt in dieren. Maar ook zijn antilichamen die zijn ‘geoogst’ van patiënten die zijn hersteld van het coronavirus. Deze laatste vorm heet ook wel 'plasmatherapie'. Het Erasmus MC doet hier nu onderzoek naar.
5. Medicijnen die voor iets anders bedoeld zijn
Onderzoekers proberen hele batterijen bekende medicijnen tegen het nieuwe coronavirus uit. Wie weet zit er iets bij dat werkt. Het antimalaria medicijn chloroquine is hier een voorbeeld van. In een testbuis was het actief tegen het coronavirus en nu wordt het in een tiental onderzoeken geprobeerd bij mensen. Verder zijn er onderzoeken naar stikstofoxide gas, sildenafil (Viagra) het hogebloeddruk medicijn losartan, thalidomide (vroeger bekend als het gevaarlijke Softenon, wat nu ook bij kanker wordt gebruikt) enzovoort.
Pas op bij berichten over medicijnen die alleen nog in het laboratorium bedacht zijn, of die worden getest bij proefdieren. Het is nog lang niet zeker of ze echt zullen werken. Deze middelen vallen vaak af bij de latere testen bij mensen. Reden: ze blijken te gevaarlijk of werken niet tegen het virus.
TIP: weten of een corona-medicijn al bij mensen wordt getest? Bekijk de website www.clinicaltrials.gov en zoek op SARS-C0V-2.
Meer weten over de pijplijn van medicijnen bij corona? Dit is een interessant overzichtsartikel in het Engels.
