Je hart in eigen hand

Roken

30 procent van de nieuwe gevallen van coronaire hartziekten (veroorzaakt door vernauwde kransslagaderen) en 19 procent van de nieuwe gevallen van beroerten zijn het gevolg van roken, volgens cijfers van de Nederlandse Hartstichting. Vanaf 65 jaar hebben rokers bovendien een een- tot tweemaal grotere kans op sterfte aan een hartziekte. Het is echter nooit te laat om te stoppen: ook op oudere leeftijd neemt de kans op een hartinfarct of beroerte al een jaar na de laatste sigaret met 50 procent af. Stoppen met roken kan het ‘goede’ HDL-cholesterol (Hoge Dichtheid Lipoproteïne) met 15 tot 20 procent doen toenemen, vergelijkbaar met het effect van sommige van de beste medicijnen.

Verhoogde bloeddruk

Een derde van het aantal nieuwe gevallen van coronaire hartziekten en beroerten ontstaat volgens de Nederlandse Hartstichting door een verhoogde bloeddruk. En 40 tot 50 procent van de Nederlanders in de leeftijd van 35 tot 70 jaar hééft een verhoogde bloeddruk.

De bloeddruk is verhoogd bij een bovendruk die hoger of gelijk is aan 140 mmHg (millimeter kwik) en een onderdruk hoger of gelijk aan 90 mmHg. Heeft uw dokter vastgesteld dat u een verhoogde bloeddruk hebt? Dan is het goed te beginnen uw levensstijl aan te pakken: niet roken, gezond eten, meer bewegen, afvallen en matig alcohol gebruiken. Vooral veel groente en fruit zijn belangrijk, want daar zit kalium in en dat is belangrijk voor een gezonde bloeddruk. Er zijn ook producten die met kalium zijn verrijkt.

Overweegt u die te gebruiken maar slikt u ook bloeddrukverlagende medicijnen of bent u nierpatiënt, overleg dan eerst met een arts, want dan zijn dergelijke producten niet geschikt. Gebruik verse voedingsmiddelen in plaats van de vaak veel te zoute kant-en-klaarmaaltijden, want zout is slecht voor de bloeddruk. Bij een verhoogde bloeddruk zijn soms ook medicijnen nodig om de bloeddruk te verlagen.

Verhoogd cholesterolgehalte

20 procent van de nieuwe gevallen van coronaire hartziekten wordt veroorzaakt door een verhoogd cholesterol, heeft de Nederlandse Hartstichting berekend. Wanneer u een totaal cholesterol hebt tussen de 5 en de 6,4 millimol per liter (mmol/l), dan is het cholesterol licht verhoogd, tussen de 6,5 en de 7,9 is dit verhoogd, en is uw cholesterolgehalte hoger dan 8, dan is het sterk verhoogd.

Bij een te hoog cholesterolgehalte in het bloed is er vaak te veel van het ‘slechte’ LDL-cholesterol (Lage Dichtheid Lipoproteïne) in verhouding tot het ‘goede’ HDL-cholesterol (Hoge Dichtheid Lipoproteïne) dat de aderen juist schoonhoudt. Het ‘slechte’ LDL-cholesterol wordt als een van de belangrijkste oorzaken van het dichtslibben van de aders beschouwd.

Het klinkt misschien gek, maar een van de belangrijkste stappen om uw cholesterol te verlagen is heel simpel: verzadigde vetten vervangen door onverzadigde. Van alle voedingsmiddelen zijn die met veel verzadigde vetten namelijk de grootste oorzaak van een te hoog cholesterolgehalte. Toch eet de volwassen Nederlander te veel verzadigd vet. Verzadigde vetten zitten in boter, harde margarine, chocolade, volle zuivel, volvette kaas, worst en vet vlees. Onverzadigde vetten zitten in zachte halvarine en margarine, avocado, plantaardige oliën, noten en vis.

Behalve een gezonde levensstijl van bewegen, niet roken en een gezond gewicht, kan het gebruik van producten met plantensterolen een verhoogd cholesterol verder verlagen. Wilt u dit gaan gebruiken, overleg dat dan eerst met de huisarts indien u cholesterol verlagende medicijnen gebruikt. Overigens: voor gezinsleden die geen verhoogd cholesterol hebben, is er geen reden dergelijke producten ook te gebruiken. Zij kunnen door een gezonde voeding met veel onverzadigde vetten en weinig verzadigde vetten hun cholesterol gezond houden.

Wanneer leefmaatregelen onvoldoende effect hebben, zijn medicijnen nodig. Soms worden meteen medicijnen ingezet, bijvoorbeeld als het cholesterol ernstig is verhoogd of het verhoogd cholesterol een erfelijke kwestie is.

Overgewicht

Bij overgewicht verandert een aantal processen in het lichaam, waardoor het cholesterol- en bloedsuikergehalte en de bloeddruk stijgen. Vooral buikvet verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Dat hier veel winst voor de gezondheid valt te behalen, blijkt wel uit de nieuwste CBS-cijfers: 49 procent van de mannen en 37 procent van de vrouwen van 55 jaar en ouder hebben matig overgewicht. De vrouwen halen de mannen echter op latere leeftijd in: boven de 65 jaar kampt 17 procent van de vrouwen met ernstig overgewicht tegen 13 procent van de mannen.

Afvallen loont. Hoe groter het gewichtsverlies, des te groter de toename van het ‘goede’ HDL-cholesterol. En 10 kilo minder bij personen met overgewicht kan de bloeddruk met 5-20 mmHg verlagen. Een gezond gewicht voor uw hart en vaten: een Body Mass Index (BMI) lager dan 25 en een middelomtrek van minder dan 102 centimeter (mannen) of 88 centimeter (vrouwen).

Te weinig beweging

Bij 16 procent van de nieuwe gevallen van coronaire hartziekten en bij bijna een kwart van de nieuwe gevallen van beroerten is te weinig bewegen de oorzaak, zegt de Nederlandse Hartstichting. En dat terwijl meer dan een derde van de mannen en vrouwen van 55 jaar en ouder onvoldoende beweegt: minder dan een halfuur per dag.

Met dagelijks 30 minuten matig intensief bewegen valt echter al veel directe gezondheidswinst te behalen: hiermee kunt u het ‘goede’ HDL-cholesterol helpen stijgen. Ook de bloeddruk daalt door beweging.

Stress

Er zijn aanwijzingen dat mensen die sterk op stress reageren, een grotere kans hebben op een verhoogd LDL-gehalte. Vooral omdat zij vaak ongezond en onregelmatig leven. Compenseer stress daarom zoveel mogelijk met ontspanning.

Diabetes

Dezelfde risicofactoren voor hart- en vaatziekten verhogen ook de kans op diabetes type 2. En wie diabetes type 2 heeft, heeft een twee tot drie keer verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Alles wat het risico op hart- en vaatziekten verlaagt, kan echter ook het risico op diabetes type 2 verlagen, dus niet roken, gezond eten, een gezond gewicht en regelmatig bewegen.

Erfelijkheid

Wanneer hart- en vaatziekten vóór het zestigste levensjaar voorkomen bij een familielid (in de eerste graad), hebt u een verhoogd risico. Een hoog cholesterolgehalte in het bloed kan bijvoorbeeld erfelijk bepaald zijn (familiaire hypercholesterolemie).

Erfelijkheid is een risicofactor waar natuurlijk weinig tegen valt te doen. Belangrijk is dat u en uw kinderen het feit onder ogen zien en het met de huisarts bespreken. Maar net als bij alle andere risicofactoren geldt ook bij erfelijkheid: vroege opsporing, waar nodig medicijnen en goede leefregels verlagen de kans op hart- en vaatziekten!

Vrouwen & hun hart

Vraag: welke van deze symptomen van een hartinfarct hoort niet in het rijtje thuis?

• Een beklemmende, drukkende pijn midden op de borst, die kan uitstralen naar armen en kaken
• Ongewone hevige vermoeidheid
• Duizeligheid
• Kortademigheid
• Ernstige slaapproblemen

Antwoord: ze kloppen allemaal! Maar dan wél alleen voor vrouwen. Mannen hebben vaker de traditionele symptomen, zoals pijn op de borst.
Vrouwen lopen meer kans aan een hartinfarct te overlijden dan mannen. Van de Europese vrouwen overlijdt 42 procent binnen een jaar na een hartinfarct, van de mannen 24 procent. Dat komt doordat artsen en de vrouwen zelf niet altijd de vrouwelijke symptomen herkennen en vrouwen daardoor later worden behandeld. Een andere oorzaak is dat vrouwen gemiddeld ouder worden dan mannen en hartziekten vaak op latere leeftijd ontstaan.

Heeft ongeveer 30 procent van de mannen boven de 65 jaar een verhoogd cholesterol, bij vrouwen van deze leeftijd is dat 45 procent. Door het dalen van de oestrogeenproductie na de menopauze lopen vrouwen namelijk meer kans op een verhoogd cholesterol. Toch wordt bij vrouwen het cholesterolgehalte veel minder vaak gemeten dan bij mannen. Vrouwen moeten dus zelf alert zijn en bij de dokter vragen om controle van hun cholesterol. Om de screening van hart- en vaatziekten bij vrouwen te verbeteren, zette cardioloog Angela Maas van de Isalaklinieken in Zwolle een vaatspreekuur op, speciaal voor vrouwen van veertig tot zestig jaar. Zij kunnen hier zonder verwijsbriefje van de huisarts terecht met vragen of klachten. Kijk voor meer informatie op www.vrouwencardioloog.nl.

Mannen & hun hart

Mannen roken nog steeds veel meer dan vrouwen, ondanks het feit dat zij door de jaren heen steeds minder sigaretten zijn gaan opsteken. Volgens de nieuwste cijfers van het CBS rookt een op de drie mannen (31 procent) en bijna een op de vier vrouwen (23 procent).
Vraag: wie hebben vaker een verhoogde bloeddruk, mannen of vrouwen?

Antwoord: mannen. Van de vijftigplussers heeft bijvoorbeeld ruim 50 procent van de mannen en ruim 40 procent van de vrouwen een verhoogde bloeddruk.

Helaas voor het mannelijk geslacht: de meeste hartklachten ontstaan bij mannen ongeveer tien jaar eerder dan bij vrouwen. Tot de overgang zijn vrouwen namelijk nog beschermd door de vrouwelijke hormonen. De gemiddelde leeftijd van mannen bij opname in het ziekenhuis bij een hartinfarct is bijvoorbeeld 64 jaar, die van vrouwen 71 jaar.

Meer informatie?

Meer weten over hart- en vaatziekten? Bel met de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting: 0900-3000300 (van 9.00 tot 13.00 uur), of kijk op www.hartstichting.nl.

Met dank aan Ank van Drenth, arts bij de Nederlandse Hartstichting.