Wijn: vriend of een vijand?

Wedden dat wijn veel minder heftige discussies zou opwekken als het een bladgroente of een vis boordevol omega-3-vetzuren zou zijn? En wellicht zou het dan ook makkelijker zijn om de weldaden ervan te erkennen. Maar ja, wijn is nu eenmaal een alcoholische drank. En in ons collectief onbewuste is alcohol een synoniem van gevaarlijk en ongezond. Hoog tijd om een aantal clichés overboord te gooien en op een rijtje te zetten wat momenteel vaststaat, en wat nog onduidelijk is.

Gezond voor hart?
Al meer dan vijfendertig jaar zijn er tal van studies verricht in verschillende westerse landen (Frankrijk, Denemarken, de Verenigde Staten). En allemaal komen ze tot dezelfde conclusie. Mensen die geregeld een matige hoeveelheid wijn drinken, worden minder geconfronteerd met hart- en vaataandoeningen. We hebben het dan vooral over hartaanvallen en angina pectoris. Bovendien sterven ze er minder vaak van dan mensen die nooit wijn drinken.

Dit is wat in voedingskringen de Franse paradox wordt genoemd: de Fransen eten behoorlijk wat verzadigde vetten (die verhogen het risico op hart- en vaatziekten) en toch scoren ze qua hartaanvallen onder het mondiale gemiddelde. Daar heeft de Franse gewoonte om wijn te drinken bij de maaltijd wellicht alles mee te maken.

Minder bekend maar minstens even interessant: wijn helpt om een nieuw hartinfarct te voorkomen bij wie al eerder een hartaanval heeft gehad. Een onderzoek uit 2002 bij patiënten die al een hartaanval hadden gehad, toonde aan dat de kans op een nieuw infarct 60 procent lager lag bij de patiënten die dagelijks twee glazen rode wijn dronken dan bij de patiënten die enkel water dronken.

Vaststellen dat wijn het hart beschermt, is één ding, er een verklaring voor vinden blijkt veel minder eenvoudig. Pas onlangs heeft men inzicht in de mechanismen die verantwoordelijk zijn voor dit fenomeen. In januari 2010 bijvoorbeeld zette de wetenschap een enorme stap vooruit. Toen slaagde een team van onderzoekers erin het werkingsmechanisme van bepaalde polyfenolen in rode wijn bloot te leggen. Zij toonden aan dat de polyfenolen inwerken op de oestrogeenreceptoren. Daardoor maakt het lichaam stikstofmonoxide aan, een substantie die de slagaders verwijdt.

Oorzaak van kanker?
Meer dan de hierboven uiteengezette argumenten hebben de liefhebbers niet nodig om elke dag met een gerust hart een fles rode wijn te ontkurken. Maar dat houdt geen rekening met een rapport van het Franse INCA (het nationale kankerinstituut) uit februari 2009: daarin staat zwart op wit dat het risico op kanker toeneemt door het gebruik van wijn. En, wat erger is, al vanaf het eerste glas. Betekent dit dat u uw glaasje wijn moet laten staan? Zo’n vaart hoeft het heus niet te lopen.

Tal van onderzoekers en artsen hebben de conclusies van dit rapport kritisch bekeken, omdat ze ze overdreven en weinig geloofwaardig vinden. "Een wetenschappelijke geest kan niet instemmen met zo’n alarmistische stelling die alles op één hoop gooit", aldus professor de Leiris. "Enerzijds heb je de mensen die geregeld sterke drank nuttigen, wat vooral bij rokers het risico op kanker aanzienlijk doet toenemen, vooral dan het risico op kanker van de bovenste luchtwegen en het bovenste deel van het spijsverteringsstelsel (mond, strottenhoofd, slokdarm, enz.).

Anderzijds heb je de matige wijndrinkers die bovendien een mediterraan dieet volgen, dat beschermt tegen kanker. Dit rapport scheert ze allemaal over één kam. Terwijl de ene alcoholische drank de andere niet is en men ook rekening moet houden met de levensomstandigheden."

De professor beklemtoont nog dat geregeld en met mate wijn drinken het risico op bepaalde vormen van kanker – nierkanker en bepaalde lymfklierkankers bijvoorbeeld – wel degelijk vermindert. "Dat is bewezen. Dan is het toch heel erg jammer dat men gewoon vergeet dit te vermelden!"

En borstkanker?
Volgens datzelfde kankerinstituut zouden vrouwelijke wijndrinkers ook een verhoogd risico op borstkanker vertonen. Wat daarvan waar is? "Dat risico bestaat inderdaad en het heeft te maken met een mechanisme waarop we - althans gedeeltelijk - zicht krijgen. Alcohol wakkert de activiteit van een bepaald enzym aan. Het gaat om aromatase, een enzym dat in staat is om mannelijke bijnierhormonen om te zetten in circulerende oestrogenen. Als men weet dat drie vierde van alle borstkankers hormoonafhankelijk is en verband houdt met de duur en de intensiteit van de blootstelling aan oestrogenen, is het duidelijk dat dit geen gunstige factor is. Al zegt het kankerinstituut er ook bij dat het risico aanzienlijk toeneemt vanaf drie glazen per dag", benadrukt Leiris.

Hoeveel drinken?
Één glas, twee glazen, drie glazen... Hoeveel wijn mag u nu eigenlijk elke dag drinken zonder al te veel risico’s te nemen? Dat is moeilijk te zeggen, want het is een vraag waarop geen enkele studie een duidelijk antwoord heeft.

"Wanneer alcohol in het lichaam belandt, wordt die eerst door een enzym omgezet in aceetaldehyde, een zeer giftige en kankerverwekkende stof. Maar de natuur zit goed in elkaar: ons lichaam beschikt ook over een tweede enzym dat het toxische aceetaldehyde op zijn beurt omzet in het compleet ongevaarlijke acetaat.

Wie met mate – en dat mag zelfs dagelijks zijn – wijn drinkt, mag gerust zijn: het lichaam kan zo’n hoeveelheid alcohol moeiteloos aan en slaagt erin om de kankerverwekkende effecten teniet te doen. Maar als iemand veel alcohol drinkt, zelfs al is dat maar één keer per week, raakt het enzymatische systeem overbelast en slaagt het er niet meer in om de toxische effecten te neutraliseren", aldus professor de Leiris.