Filosofisch denken, hoe doet u dat?
Filosofie, oftewel wijsbegeerte, is het streven of verlangen naar wijsheid. Het is eigenlijk een soort levenshouding, maar de filosofie als vak geldt ook wel als de moeder der wetenschappen. Maar hoe leert u het?
Het onderzoeksgebied is zeer breed: de wereld, God, de mens, de taal, de geschiedenis, de maatschappij, ethiek, kunst, oorlog en vrede, liefde en haat, mystiek en nog veel meer. Kortom: eigenlijk álles!
Over filosofie wordt heel verschillend gedacht. Sommigen zien het als overbodig en oeverloos geklets in de ruimte, anderen vinden het het hoogste en een van de belangrijkste dingen die de mens heeft voortgebracht. De term filosofie wordt ook vaak verkeerd gebruikt, zoals in ‘de filosofie van Ajax’ of die van Philips. In dit zinverband is het figuurlijk gebruikt en wordt eigenlijk strategie of beleid bedoeld. Hoewel we dan over de filosofie van Cruyff weer geen uitspraak durven te doen…
Belangrijke elementen van filosofisch denken
Alles goed en wel, maar hoe leert u nu filosofisch denken? Met welk onderwerp we ons ook bezighouden, als we onderstaande elementen toepassen, zijn we echt filosofisch bezig. Voor een goed begrip: het maakt echt niet uit of u wetenschapper bent of (totaal) niet. Iedereen kan het leren door deze negen stappen te volgen:
- Aandacht - De aandacht kan door iets, wat dan ook, getrokken worden.
- Verwondering - Daarbij kan verwondering ontstaan, die weer leidt tot een 'twijfel'-vraag.
- Twijfel-vraag - Is dat iets wel wat het lijkt, en áls dat zo is, hoe weten we dat dan?
- Zoeken/denken - En als het iets anders zou kunnen zijn, wat dan, en hoe weten we dat dan weer? Kortom, we zoeken antwoorden en verklaringen!
- Verklaringen – En als we die hebben, zijn we dan klaar? Of komen er weer nieuwe vragen?
- Reflectie: 'diepere' herhaling van vragen – De twijfel komt weer terug en we zoeken steeds betere antwoorden en/of verklaringen. Houdt dat dan nooit op? Jawel, als we het volgende punt gevonden zouden hebben!
- Waarheid - Niet zomaar antwoorden en/of verklaringen, nee, we zoeken eigenlijk de waarheid! Sterker; we zoeken absolute waarheid en 'echt' inzicht in al die 'ietsen'!
- Kritisch - Zo kritisch mogelijke houding en tegelijk.
- Tolerant - Zo tolerant mogelijk zijn!
Het gaat er bij filosofisch denken dus om dat we ware kennis en inzicht nastreven, en dat we dan uiterst kritisch, maar ook tolerant moeten zijn. Ook al zijn vele denkers en wetenschappers het erover eens dat dat een onbereikbaar ideaal is en blijft, het heeft, en dat heeft de geschiedenis bewezen, ons wereld- en mensbeeld wel enorm verdiept en verbeterd.
