De katholieke vastentijd: bezinning in de aanloop naar Pasen

De vastentijd is een periode van veertig dagen, die begint op Aswoensdag en eindigt op Paaszondag. Deze tijd is bedoeld om gelovigen te helpen zich voor te bereiden op het vieren en herdenken van de opstanding van Jezus Christus met Pasen. Vasten is voor deze gelovigen een manier om dieper na te denken over het geloof, zelfreflectie toe te passen, en jezelf te ontdoen van materiële afleidingen. Het idee van vasten is niet alleen fysiek, maar ook geestelijk; het is een kans om dichter bij God te komen. 

Katholieken worden aangemoedigd om op bepaalde dagen te vasten en op andere dagen zich te onthouden van vlees. Dit gebeurt meestal op de vrijdag tijdens de katholieke vastentijd. Vasten in het christelijk geloof betekent niet dat mensen helemaal niets eten, zoals in de Islam. Vasten in het christelijke geloof betekent dat er veel groenten en rauwkost worden gegeten en dat vlees niet op het menu staat. Ook zuivel wordt vaak uitgesloten of sterk verminderd.

De oorsprong van de vastentijd

De wortels van de vastentijd gaan terug naar de vroege kerk. Het gebruik van vasten in de aanloop naar Pasen komt voort uit de praktijk van de eerste christenen, die zich voorbereidden op het doopsel en de viering van de opstanding van Christus. In het begin was de vastentijd niet strikt gedefinieerd, maar in de vierde eeuw werd het steeds gebruikelijker om een periode van veertig dagen aan te houden.

Het startsein: Carnaval

Carnaval is in het leven geroepen om de dagen voor de vasten in te luiden. Zij staan in het teken van feestvieren, zotheid en veel eten en drinken. Het woord carnaval komt uit het Latijn. Carne vale staat voor “vaarwel vlees”. Overigens heeft elk land en elke streek zo zijn eigen manier om vastenavond in te luiden. In Angelsaksische landen bijvoorbeeld worden op vastenavond pannenkoeken gegeten. In Limburg worden op die avond nonnevotten gegeten. Dit zijn deegrepen die zo zijn geboetseerd dat ze op een doekje (=vod) lijken. De nonnevotten worden in olie gebakken.

Aswoensdag: de start van de vastentijd

Aswoensdag markeert de officiële start van de vastentijd. Op deze dag worden gelovigen vaak uitgenodigd om naar de kerk te komen voor een speciale mis. Tijdens deze mis is er een belangrijke ceremonie waarbij as wordt uitgedeeld. Deze as is vaak afkomstig van de verbrande palmtakken van het jaar ervoor, die gebruikt werden tijdens de Palmzondag. De as wordt op het voorhoofd van gelovigen gestrooid in de vorm van een kruis, terwijl de priester de woorden spreekt: "Gedenk, mens, dat gij stof zijt en tot stof zult wederkeren." Dit herinnert ons aan onze sterfelijkheid en de vergankelijkheid van het leven.

Op Aswoensdag was het traditioneel de tijd voor het haring happen. Niet de zoute variant, maar de zure, omdat verse haring in de oudheid nog niet in februari werd gevangen. Daarom werd haring in het zuur bewaard en aten mensen dat tijdens de vleesloze tijd van de vasten.

Getty Images

Waarom vasten?

Vasten heeft verschillende doelen. Het is een manier om zelfdiscipline te oefenen, om te reflecteren op het leven en om je verbinding met God te versterken. Vasten kan ook een manier zijn om sympathie te tonen voor de armen en behoeftigen. In plaats van te genieten van overvloedige maaltijden, kunnen gelovigen ervoor kiezen om te vasten van voedsel, drank of andere luxe dingen. Dit kan ook helpen om bewustzijn te creëren over de noden van anderen.

Rituelen en gebruiken tijdens de vastentijd

Naast het vasten zijn er verschillende rituelen en gebruiken die verbonden zijn aan de katholieke vastentijd. Hieronder vindt u een overzicht van enkele belangrijke tradities:

• Bijbellezingen en gebed: Gedurende de vastentijd is er een focus op gebed en het lezen van de Bijbel. Veel gelovigen kiezen ervoor om dagelijkse passages te lezen en tijd door te brengen in gebed.
• Vrijgevigheid: Een ander belangrijk aspect van de vastentijd is het geven aan de armen. Gelovigen worden aangemoedigd om te delen met degenen die minder hebben, hetzij door geld, voedsel of tijd te doneren.
• Spiritualiteit en bezinning: Veel mensen voelen de roep om meer tijd door te brengen in meditatie en zelfreflectie. Dit kan helpen om de spirituele verbinding te verdiepen.

De laatste week: Stille Week

De laatste week van de vastentijd staat bekend als de Stille Week of Goede Week. Deze week omvat belangrijke dagen zoals Palmzondag, Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Stille Zaterdag. Elk van deze dagen heeft zijn eigen rituelen en vieringen, die allemaal gericht zijn op het herdenken van de laatste dagen van Jezus' leven. Op Palmzondag wordt de intocht van Jezus in Jeruzalem gevierd, terwijl Goede Vrijdag de kruisiging van Christus herdenkt. Deze dagen zijn van groot belang voor katholieken en vormen een intensieve periode van gebed en bezinning.

Is vasten iets voor u?

Niet iedereen is fysiek in staat om te vasten zonder risico's. Denkt u ook dat het wat voor u is? Bekijk voordat u begint eerst deze video. Diëtist Wendy Walrabenstein vertelt voor wie het vastendieet geschikt is, wat de gezondheidsrisico's zijn, hoe het werkt en hoeveel je ervan afvalt.