De bijnieren

Je hebt twee nieren. Bovenop elke nier ligt een laagje vet met daarop, als een soort kapje, een bijnier. De bijnieren wegen ongeveer 5 gram en hebben een doorsnede van circa een centimeter. Ze bestaan ieder uit een schors aan de buitenkant en merg aan de binnenkant.

Stresshormonen

De bijnieren maken hormonen aan die ertoe bijdragen dat je lichaam goed functioneert. Zo produceert het bijniermerg adrenaline en noradrenaline.

Deze 'stresshormonen' komen vrij als je angstig of gespannen bent, maar ook als je je lichamelijk flink inspant of het heel koud of warm hebt. Ze zorgen voor de verwijding en vernauwing van je bloedvaten. Ze versnellen je hartslag en ademhaling als je bang bent. Dit stelt je in staat om in een gevaarlijke situatie extra alert te reageren: de zogenaamde ‘vecht-of-vlucht-reactie’.

Functie bijnierschors

De bijnierschors produceert een kleine hoeveelheid geslachtshormonen en onder andere cortisol, ook een hormoon dat met stress te maken heeft en diverse functies heeft. Zo zorgt het ervoor dat je lichaam reageert op stress en ervan herstelt, maar speelt het ook een rol in de spijsvertering.

Daarnaast maakt de schors aldosteron aan, een hormoon dat je nodig hebt voor een goede water- en zoutbalans. Het regelt namelijk de hoeveelheid natrium en kalium in het bloed en dat beïnvloedt weer de bloeddruk.

Vergrote bijnier

Soms is er op een CT- of MRI-scan van de buik een vergrote bijnier zichtbaar. Deze wordt zo vaak per toeval opgemerkt. Dat heet een incidentaloom van de bijnier. Meestal is dit een goedaardige afwijking waar je niets van merkt. Je zult wel onder controle blijven, om te zien of er niets verandert. 

In één op de zeven gevallen maakt zo’n toevallig ontdekte vergrote bijnier te veel hormonen aan. Je kunt dan last hebben van het syndroom van Cushing (te veel cortisol), een feochromocytoom (te veel bijniermerghormonen) of hyperaldosteronisme (te veel aldosteron). Deze aandoeningen geven alle drie verschillende klachten. Soms is het nodig om één of beide bijnieren operatief te verwijderen. Eentje kun je er sowieso missen, de overgebleven bijnier neemt de functie van het verwijderde exemplaar over. Als je helemaal geen bijnieren meer hebt, dan moet je de hormonen die je niet meer aanmaakt aanvullen met medicatie.

Bijnieraandoeningen

De bijnierschors kan ook te weinig hormonen aanmaken. Dat wordt primaire bijnierschorsinsufficiëntie of de ziekte van Addison genoemd. Meestal is dit het gevolg van een auto-immuunziekte. Omdat je cortisol en aldosteron tekort komt, krijg je allerlei klachten, zoals vermoeidheid, een lage bloeddruk, misselijkheid, spierpijn, gebrek aan eetlust, hyperpigmentatie en veel trek in zout.

Patiënten met de ziekte van Addison maken tijdens psychische en lichamelijke stress niet de benodigde cortisol aan. Daardoor kunnen ze in een levensbedreigende shock raken, een zogenaamde Addisoncrisis. Ze moeten daarom dagelijks medicijnen gebruiken.