Reisvaccinatie en medicijnen op reis: de bijwerkingen

Of je nu op vakantie gaat, op familiebezoek in het buitenland of voor werk, school of stage op reis gaat, het is zinvol om je voor vertrek te laten informeren over eventuele reizigersvaccinaties. Welke vaccinaties je krijgt, is afhankelijk van de bestemming, de duur en type van je reis en je medische voorgeschiedenis. Voor sommige vaccins zijn meerdere dosissen nodig. Het kan even duren voordat het lichaam een goede afweer heeft opgebouwd na vaccinatie. Het is daarom verstandig om weken tot maanden voor de reis contact op te nemen met de GGD in jouw buurt.

Welke reizigersvaccinaties heb je nodig?

Voor een bezoek naar landen in Midden- en Zuid-Amerika, Afrika of Azië zijn vaak vaccinaties nodig. Het gaat onder andere om vaccinaties tegen ziektes zoals hepatitis, gele koorts, difterie, tetanus en polio (DTP), buiktyfus en hondsdolheid (rabiës). Sommige vaccins worden alleen aangeraden in bijzondere situaties. Bijvoorbeeld wanneer je een vaccinatie in je kindertijd niet hebt gehad, wanneer je afweersysteem niet goed werkt of wanneer je een langere periode in een specifiek gebied verblijft. Denk hierbij aan vaccins tegen: bof, mazelen en rodehond (BMR), dengue of tekenencefalitis.

Welke bijwerkingen kun je verwachten?

Veelvoorkomende klachten na reizigersvaccinaties zijn bekende bijwerkingen die ook gezien worden bij andere vaccinaties. Denk aan reacties op of rondom de prikplek, zoals roodheid, pijn of zwelling, koorts, hoofdpijn, spierpijn en niet lekker voelen (malaise). Injectieplaatsreacties ontstaan meestal binnen 48 uur na vaccinatie. Koorts, hoofdpijn, spierpijn en malaise kunnen enkele uren tot dagen na vaccinatie ontstaan. Na levend verzwakte vaccins ontstaan deze reacties vaak later. Bijvoorbeeld koorts na het gele koortsvaccin ontstaat zo’n 4 tot 14 dagen na vaccinatie. De bijwerkingen gaan meestal vanzelf over na een aantal dagen, zonder dat behandeling nodig is. Bijwerkingen zijn meestal niet ernstig. 

Geen reizigersvaccin beschikbaar: wat nu? 

Sommige infectieziektes zijn (nog) niet te voorkomen met vaccinatie. Gelukkig zijn er vaak wel goede voorzorgmaatregelen die je kunt treffen en/of medicijnen die je van tevoren kan innemen om ziekte tegen te gaan. Bij infecties die overgedragen worden door muggen, zoals malaria, chikungunya, westnijlvirus en zikavirus, kunnen mugwerende maatregelen helpen. Denk hierbij aan het dragen van bedekkende kleding, het insmeren met DEET en het gebruiken van een muskietennet. 

Als je naar de (sub)tropen gaat, worden er soms ook malariatabletten voorgeschreven om te voorkomen dat je malaria krijgt. Er zijn verschillende malariamiddelen waaronder (hydroxy)chloroquine, mefloquine en proguanil. Bijwerkingen van deze medicijnen kunnen zijn: verlies van eetlust, hoofdpijn, misselijkheid en maag-darmklachten.

Reisziekte en reizigersdiarree 

Bij reisziekte voel je je misselijk of duizelig wanneer je aan het rijden, vliegen of varen bent. Medicijnen met antihistamine kunnen dan helpen. Houd hierbij rekening met bijwerkingen zoals sufheid, branderige ogen en droge mond en/of keel. Bij diarree op reis is het belangrijk om goed te blijven drinken om uitdroging te voorkomen. Er zijn geen medicijnen of vaccinaties om reizigersdiarree te voorkomen. Wel kun je de klachten behandelen met medicijnen. 

Tegen uitdroging kan ORS (Oral Rehydration Salt) gebruikt worden. ORS is een zout-suikeroplossing dat over het algemeen geen bijwerkingen geeft. Wel moeten sommige mensen rekening houden met de samenstelling van de oplossing, bijvoorbeeld bij suikerziekte (diabetes) of een zout-armdieet. 

Om de diarree te stoppen, kun je een diarreeremmer gebruiken zoals loperamide. Bijwerkingen van loperamide zijn onder andere:

• verstopping
• maag-darmklachten
• hoofdpijn en duizeligheid

Hoogteziekte

Ga je vanuit een laaggelegen gebied naar een gebied van 2000 meter of hoger? Dan kun je hoogteziekte ervaren. Hoogteziekte geeft klachten van hoofdpijn, misselijkheid, braken, duizeligheid en kortademigheid. Deze klachten gaan meestal vanzelf weg als je stopt met stijgen. Soms kan het nodig zijn om te moeten afdalen om ergere klachten te voorkomen. 

Bij hoog risico op hoogteziekte en ter behandeling ervan, kun je acetazolamide gebruiken. Bijwerkingen van acetazolamide zijn onder andere: 

• dorst
• smaakveranderingen
• slaperigheid
• spier- of zenuwaandoeningen

Meer informatie?

Wil je meer informatie over de bijwerkingen van de vaccins en medicijnen die voor een reis gegeven worden? Lees dan de nieuwe informatiepagina van Bijwerkingencentrum Lareb over dit onderwerp. Heb je nog andere vragen voor een goed voorbereide reis? Neem dan contact op met de GGD of kijk op de website van het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR).

Dit artikel is geschreven door Bijwerkingencentrum Lareb. Dit is het Nederlandse meld- en kenniscentrum voor bijwerkingen van medicijnen, vaccins en gezondheidsproducten. Ook is Lareb het kenniscentrum voor medicijngebruik rondom de zwangerschaps- en borstvoedingsperiode: Moeders van Morgen. Om de veiligheid van medicijnen en vaccins te bewaken, verzamelt en analyseert Lareb meldingen van mogelijke bijwerkingen. Daarnaast doet Lareb vragenlijstonderzoeken en verspreidt Lareb kennis over bijwerkingen zo veel mogelijk.