3 diëten die helpen bij serieuze ziekten

1. Koolhydraatbeperkt eten

Helpt bij diabetes type 2

Veel mensen met overgewicht ontwikkelen diabetes type 2. Meer dan 750.000 Nederlanders hebben de ziekte al en nog eens 750.000 mensen lopen het risico deze te krijgen. Voorheen was voor hen het advies: afvallen met ‘gewoon’ gezond eten. Tegenwoordig wordt vaak een koolhydraatbeperkt dieet voorgeschreven.

Afvallen helpt, maar minder koolhydraten eten helpt óók

Als je koolhydraten eet, komt er glucose in het bloed. Er is insuline nodig om de glucose uit het bloed te halen en naar de cellen te brengen. Bij diabetes type 2 is het lichaam minder gevoelig voor de werking van insuline. Afvallen helpt om die gevoeligheid te verbeteren. Maar een koolhydraatbeperkt dieet helpt ook. Eigenlijk wel logisch, want het lichaam van diabetespatiënten kan niet goed omgaan met koolhydraten. Daarbij komt: insuline remt de vetafbraak. Als je minder koolhydraten eet, maakt het lichaam minder insuline aan en verbetert de vetafbraak. Dat betekent: afvallen! En dat verbetert weer de insulinegevoeligheid. Inmiddels is het dieet wetenschappelijk onderzocht en veel diëtisten en internisten schrijven het al voor. Patiënten hebben er baat bij: hun bloedglucosewaarden herstellen sneller, ze hebben minder of geen medicijnen nodig en ze vallen af.

Met dit dieet kies je voor veel groenten, vlees, vis, eieren, zuivel, noten en vetten. Brood vervang je door koolhydraatarm brood en aardappelen, rijst, pasta en suikers laat je achterwege. Uiteindelijk kun je met dit dieet én met meer beweging én gewichtsverlies van diabetes type 2 genezen, of de klachten ervan flink helpen verminderen.

Proberen?

• Overleg met een diëtist die ervaring heeft met het dieet; begin zeker niet op eigen houtje als je diabetes hebt.
• Lees het boek Andere gezonde voeding - Lage bloedglucosewaarden, hoge vetverbranding van Harriët Verkoelen.
• Op Voedingleeft.nl kun je je inschrijven voor een leefstijlprogramma waarin het koolhydraatbeperkte dieet is opgenomen.

2. FODMAP-dieet

Tegen het prikkelbaredarmsyndroom

Naar schatting heeft 5 tot 20 procent van de Nederlanders last van het prikkelbaredarmsyndroom (PDS). Soms zijn ze geholpen met hypnotherapie, soms met bekkenbodem- fysiotherapie, soms met medicijnen. Maar nu is er ook een dieet, ontwikkeld en in de praktijk getest door Australische wetenschappers. Hierbij draait het om FODMAPs: bepaalde groepen koolhydraten in de voeding. FODMAP staat voor Fermenteerbare Oligosachariden, Disachariden, Monosachariden en Polyolen.

Men vermoedt dat bij mensen met het prikkelbaredarmsyndroom sommige koolhydraten (deels) onverteerd in de dikke darm terechtkomen. Daar leven bacteriën die deze koolhydraten omzetten in gassen en stoffen die de darm prikkelen. Verder kunnen die koolhydraten vocht aantrekken, waardoor de darm opzwelt en je een pijnlijk opgezette buik krijgt. FODMAPs komen in veel voedingsmiddelen voor, dat maakt het dieet best lastig om te volgen. Ze zitten bijvoorbeeld in melk en tarwe, in sommige soorten groenten en fruit en ook in honing.

Puzzelen met koolhydraten

Als je volgens dit dieet gaat eten, moet je de eerste vier tot zes weken alle voedingsmiddelen die rijk zijn aan FODMAPs van het menu schrappen en vervangen door FODMAP-arme voeding. Dit heet de eliminatiefase. Je eet bijvoorbeeld geen tarwebrood maar speltbrood, geen kool maar andijvie en je drinkt geen melk maar sojadrank. Het is een streng dieet; je moet heel goed opletten wat je eet en alle etiketten checken. Maar veel mensen merken het effect meteen.

Na de eliminatiefase kun je voorzichtig weer een groep voedingsmiddelen toevoegen, bijvoorbeeld tarweproducten. Of zuivel. Of fruit. Als de klachten dan terugkomen, ga je terug naar het basisdieet om een paar weken later een andere groep koolhydraten toe te voegen. Al met al is het behoorlijk gepuzzel en daarom is begeleiding door een diëtist heel belangrijk. Uiteindelijk ontstaat een dieet op maat, dat je blíjft volgen.

Vooral vers en onbewerkt

Het FODMAP-dieet vereist een andere manier van boodschappen doen en koken. De meeste kant-en-klaarproducten zijn verboden omdat ze FODMAPs als lactose, tarwe, ui of knoflook bevatten. In de praktijk stappen veel patiënten over op het eten van veel verse en onbewerkte voeding.

De meeste patiënten hebben baat bij dit dieet: minder buikpijn, normale ontlasting, minder opgezette buik. In het Martini Ziekenhuis in Groningen is het dieet bijvoorbeeld onderzocht bij een groep van dertig patiënten met PDS. 73 procent van de proefpersonen had dankzij het dieet minder klachten.

Proberen?

• Neem contact op met een diëtist die is gespecialiseerd in dit dieet, te vinden op Fodmap-dieet.nl.
• Via diezelfde website kun je ook een cursus volgen, waarbij je acht weken online advies krijgt, plus dagmenu’s en recepten (kosten: €99). Het FODMAP-dieet is overigens niet geschikt voor mensen zonder darmklachten want voor hen zijn FODMAP-rijke voedingsmiddelen juist wél gezond. Wie zomaar op dit dieet gaat, kan te weinig vezels binnenkrijgen of de darmflora negatief beïnvloeden.
• Overleg met je (huis)arts voordat je dit dieet gaat volgen.

3. DASH-dieet

Verlaagt bloeddruk en cholesterolgehalte

Als je een hoge bloeddruk hebt, heb je meestal niet veel klachten. Maar voor het lichaam is het een flinke belasting. Soms zijn medicijnen noodzakelijk, maar dan nog geldt dat leefstijlveranderingen onontbeerlijk zijn. Een hoge bloeddruk komt vaak voor: volgens het Nationaal Kompas Volksgezondheid heeft bijna een op de drie volwassen Nederlanders een verhoogde bloeddruk. Voor al die mensen is er goed nieuws: er bestaat een dieet dat de bloeddruk effectief verlaagt.

Binnen twee weken resultaat

Een te hoge bloeddruk beschadigt de wanden van de slagaders en dat bevordert het ontstaan van slagaderverkalking. Daardoor worden de vaatwanden minder elastisch en de bloeddruk neemt verder toe, net als het risico op een hartziekte. Amerikaanse wetenschappers gingen daarom op zoek naar voedingsstoffen die de bloeddruk kunnen verlagen en keken in welke voedingsmiddelen die voorkomen. Zo ontdekten ze dat een dieet met weinig vet, cholesterol en zout, en veel groenten, fruit, volkoren granen en magere zuivelproducten de bloeddruk kon verlagen. Het DASH-dieet was geboren. DASH staat voor Dietary Approaches to Stop Hypertension.

De basis van het dieet wordt dus gevormd door voedingsstoffen die de bloeddruk actief verlagen, zoals kalium, magnesium, eiwitten en vezels. Je verlaagt daarmee in ongeveer twee weken de bloeddruk, zelfs als je niet zoutarm eet. Maar als je ook nog eens minder zout gaat gebruiken, heeft het dieet een nog beter resultaat. Het dieet is uitgebreid wetenschappelijk onderzocht en wordt door sommigen ‘het beste dieet ter wereld’ genoemd.

Gezond eetpatroon

Het DASH-dieet is niet ontworpen als afslankregime, maar toch vallen veel mensen af als ze het voedingsplan volgen. Ook dat heeft een gunstig effect op de bloeddruk. Verder kan het cholesterolgehalte ermee verbeteren. Het dieet wordt inmiddels in de Verenigde Staten door de overheid én de Amerikaanse Hartstichting aan iedereen aanbevolen als gezond eetpatroon. Opvallend aan het DASH-dieet is dat je heel veel fruit, groenten en volkoren granen per dag eet, en dus ook heel veel vezels. Als dat meer is dan je gewend bent, is het verstandig de hoeveelheden langzaam op te voeren. Ook eet je meer magere zuivel, noten, peulvruchten, magere vis en gevogelte. Rood vlees, zoetigheid, alcohol en suikerhoudende drankjes mogen, maar heel beperkt. En ja, je moet bewegen, minstens 30 minuten per dag.

Proberen?

• Wie het DASH-dieet wil volgen, kan het best contact opnemen met een diëtist voor hulp en advies. Dit wordt vanuit de basisverzekering vergoed (maximaal drie uur per jaar).
• Iedereen kan overigens meteen beginnen met het eten van royale porties groenten, fruit, volkoren granen en peulvruchten. Dat is voor iedereen gezond, ook als je geen hoge bloeddruk hebt.